ugma damlag, gikan sa akong pagkasaag

Pasagdan, dili nako balihon akong gisul-ob
Sa higayon nga lamyon ko sa lasang kutob
Sa kigol sa salumsom. Tunlon lang pod nako
Akong dila kon molayat ug mopilit ang tuko
Sa akong dughan. Igo lang kong mohunong
Kon ang halas mowitik sa iyang hunghong
Tadlas sa suliyaw taliwala sa kangitngit--
Kaguliyang sa gangis, baki, kikik, kwaknit.
Tingali’g ilang gisaw-an ang pagbangotan
Sa buwan, gahuwat sa pagbawi sa hinulman
Nga kahayag. Mobalik ra gihapon ang adlaw.
Sa kinasang-an sa katingala ug alimungaw
Mahimong tapot sa akong panit ang gabon,
Gatultol kanunay paghabol sa mga dahon.


-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA

pula

inig pakasal nako ugma
isul-ob nako ang bistida
nga bulok pula

gugma
sa isig ka usa
kalayo
sa kaldero
rosa
sa akong mga mata
swerte
sa negosyante
buylo
ni kupido

ug inig labang nako sa da'n
hunong mong tanan
aron dili mo maligsan


-- MARIA VICTORIA BELTRAN
Cebu City, Philippines

baraha

Human saksaka
ug kortihi
ang baraha sa atong mga adlaw,
tagsatagsa kitang giapod
og tagpito kabuok.

Kita ray maantigong mobahig
ning gibahin kanatong mga baraha
ug kita ray makamaong mopili
kon hain man ning atong mga gikuptan
kadtong atong ibilin,
kadtong atong ibiya.

Ug kita ra usay mahibalo
kon dibuynas
o dimalas ba
kay tua na man didto sa taliwala
ug di na mabawi
ang atong mga kinabuhi
nga atong gitaon,
atong gihurot pagposta.


-- URIAS A. ALMAGRO, M.D.
New Berlin, Wisconsin, U.S.A.

sa silangan ug sa kasadpan

Samtang ang mga bata
Sa silangan

Nagtampisaw sa
Pangaligo sa ilalom
Sa ulan

Lahi usab didto
Sa kasadpan

Diin ang tigulang
Nagpungko

Sa iyang pag-inusara
Namati sa tingog
Sa ulan

Naglantaw
Sa pagkahulog niini

Sa yuta nga sa kanunay
Nagpaabot sa
Kataposan

-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

honeymoon

(siniloy)

Kakulba!
Kakulba!
Sa taknang matulog
Ning atong saulog
Kanindot...!
Kanindot...!
Alimyon misuhot
Hagawhaw hutuhot
Hapuhap sa kamot
Pagmahal misamot
Kalalim...!
Kalalim...!
Aping mong manggahon
Pilok mong nanahon
Kahumot sa lawas
Kabigot mikawas
Kahayag sa Bulan
Naghandom sa Ulan
Katam-is...!
Katam-is...!
Pagdamgo pinangga
Gugma tay gisangga
Kalipay!
Kalipay!


-- MELQUIADITO M. ALLEGO, M.D.
Palm Harbor, Florida, USA

sa batang diyutay sa sugbo

Paminawa ang kaisog
sa lima ka libong tambol;
nangasalsag
ang beldo sa kaudtohon,
napasapasa
ang utok sa adlaw
nabantok
ang tanang suok sa dalunggan,
gitunobtunoban
ang hinagtob sa kasingkasing
tadlas sa suwang
sa kadalanang gibungot
sa mga gawaygaway
nga giputos sa hangin.

Inigbasal sa lima ka libong tambol,
hituk-an ang Sugbo
sa nagsalo nga atbog
sa singot ug tunob
sa mga mananayaw, sa mga nanan-aw,
sa mga dumoduong, sa mga nanaglumpat
sa kakutas ug kakundat.

Ila Kang gituboytuboy,
ila Kang gikiaykiay,
ila Kang giwarawara,
ila Kang gimasyada
sa kinasang-an sa trapik ug hudyaka.
Mga langaw ug lagong
nanagtuk-ong ibabaw sa bagang basura.
Way kabos, way adunahan,
way himi og kasingkasing,
way mangunguot, way lab-asera,
way sugarol, way bayot,
way bungi, way magbabaol,
ang tanan nanagtakuban
sa pagsinggit sa imong ngalan.
Ila Kang gisimba
atubangan sa naglagiting tanaman
sa mga naningkag nga kandila
nga nakigharong sa kabalisa sa adlaw.

Sa pagbasal sa lima ka libong tambol
didto ko ra Ikaw igkita
sa usa ka bulingit nga bata
nga maayong pagkahinanok
sa aseras sa Magallanes
nagbanig ug karton,
naghabol ug sako,
tipon sa mga patayng hulmigas.


-- RENE ESTELLA AMPER
Boljoon, Cebu, Philippines

_____________________________________________________
Kining balaka usa sa mga balak sa koleksyon ni anhing Dr. Rene Estella Amper nga ang ulohan Payag Ibabaw Sa Hangin. Gihatagan ni Rene og kopya sa orihinal ang iyang suod nga higala nga si Urias A. Almagro. Uban sa dakung pagbulig sa tigdumala niining balayan sa Kabisdak, ikasabwag na gyod kini ngadto sa mga magbabasa sa mga balak sa pinulongang Binisaya.

alang sa kasumaran sa kamatayon ni mama

I.

Usa ako sa mga badlis
Sa kilid sa imong palad.
Usa sa lima ka parisan
Sa mga tuhod
Kansang mga pangos
Imong gitaptapan
Sa inusap nga udlot
Sa bayabas.
Usa ako sa mga ngalan
Nga imong gitawag
Sa buntag, udto ug gabii.
Usa sa mga nakadungog
Ug hangtod karon
Nagpabilin pang naminaw
Sa imong tingog.

II.

Gikan sa ibabaw
Niadtong hawa nga taytayan,
Akong nabati
Ang pagsinggit mo
Sa akong ngalan.
Niadtong samdong nga hapon
Nga hapit ako ianod
Sa nagbaha’ng sapa.
Ang imong tingog
Usa ka kusganong bukton
Nga mibitad kanako
Gikan sa mga gaway
Sa naghaguros nga sulog.
Unya, niadtong mga takna
Sa katapusan mong pagkalunod
Ako na usab unta nga higayon
Ang pagtawag.
Apan bisan
Kon imo akong nadungog,
Ang akong tingog
Way igong gahom
Pagbitad kanimo
Gikan sa mapintas nga sulog
Sa kamatayon.


-- URIAS A. ALMAGRO, M.D.
New Berlin, Wisconsin, USA

pagbalik sa st. petersburg, russia, circa 2020

(alang kang Ury Almagro)







“Di ta mahimo pagtugkad
Ang tinuod nga kinutoban
Sa ngitngit nga tubig sa sapang Neva.”
-- Urias A. Almagro,
Paglabay sa St. Petersburg (Agosto 11, 2008)


Ning akong sentimental pagbalik pipila ka tuig
gikan sa atong paglabay kanhiay
natugkad ko nang matuod kinailadmang kinutoban
sa madulom daligdig sa nagkahubas Neva.
Kadtong maanyag mag-aawit kalabera na. Iyang
mga bughawng mata gi-embalsamar sa musoleyo.

Tanang kadalanan natultolan ug nasubay ko na
lakip ang tunob ug sinagadsad sa nagbalak mong
sapatos. Nahapisik nga Dugo namagtok didto
sa cupola sa gibanhigang Templo sa kasaysayan.

Sa gihapon gibayaw king balatian. Apan, wa na ko
lamata sa bulawanong lawak sa gilawalawaang mga
palasyo. Wa nay nagkuskos sa balalaika. Kadtong
treshotka giagup-opan sa estante sa karaang
restawran. Nangligdas mga baso sa vodka.

Ug giyarok kong pangumosta/panghinaot o
paghandom ko kanimo, compañero.


-- MELQUIADITO M. ALLEGO, M.D.
Palm Harbor, Florida, USA

kon pwede lang unta i-simplify ang tanan

kon pwede lang unta ang akong kalibotan
usa lang ka lata sa sardinas
abrihan ug kan-on ang sulod
daginoton ang sauce dayon pagkahuman
ilabay ang lata sa basurahan
ug dayon manug-ab ko sa kabusog
ug dayon moharay-haray sa duyanan
nga gisab-itsa tunga sa duha ka punoan
sa lubi sa daplin sa baybayon

apan dili diay pwede kay ang kalibotan ko
nga lata usahay mataparan man sa hait
nga sundang ug lapad nga tadtaran

-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

talan-awon sa tamboanan

Inigbalik kog tambo, hanap na
ang mga pako sa anghel
nga nanguyamang sa bukobuko sa bungtod.

Inigbalik kog tambo, wa na
ang mga alindahaw nga namatog
sa kawayanan sa Kansiloy.

Ang kamagayan sa Lingatong
gipunsisokan sa mga tunok;
ang kamaisan gisibsib sa ulod.

Bukog na ang antolihaw nga napukan sa iyang pag-awit,
abog na ang mga kuyabog
diha sa salag nga iyang gitalikdan.

Sa akong pagsapnay sa mga siklat sa imong larawan
tuyo long lingkiton ang tinubdan sa kamingaw
aron dili mabato ang kasingkasing.

Sa akong paglingkit sa tinubdan sa paghandom,
tuyo kong itago ka diha sa mga yungib sa handurawan
aron dili ka matandog sa kapintas sa tanlag.

Sangko sa langit
ang mga tinogkan sa atong kaagi
nga di na ikausab pagtunol.

Kon diin mangigdal ang mga gamot sa saad
adto hipalgi ang mga lutak sa kapakyas
nga di na maalim.

Sa ngadto-ngadto
tugkag bungot ang kalag nga guroyon sa katuigan,
tugkag bunglayon ang iyang mga luha.


-- RENE ESTELLA AMPER
Boljoon, Cebu, Philippines

__________________________________________________________
Kining balaka usa sa mga balak sa koleksyon ni anhing Dr. Rene Estella Amper nga ang ulohan Payag Ibabaw Sa Hangin. Gihatagan ni Rene og kopya sa orihinal ang iyang suod nga higala nga si Urias A. Almagro. Uban sa dakung pagbulig sa tigdumala niining balayan sa Kabisdak, ikasabwag na gyod kini ngadto sa mga magbabasa sa mga balak sa pinulongang Binisaya.

sa ikapito nga adlaw

Sa ikapito nga adlaw
hinumdumi--
dili ko motingog.
Dili ko mosangpit sa imong ngalan.
Antoson ko ang kamingaw.
Antoson ko ang kasubo.

Imong gilubag akong dughan,
gipuga ang kataposang pag-antos
hangtod nahubsan.

Mga liso alang nimo akong gisabwag
Apan imo ra kining giyatakan.

Karon sa akong mga kamot
Gikumkom ang kalagot.
Kalami nimong rakrakan
aron masinati nimo akong gibati.

Sa ikapito nga adlaw,
usbon ko, unya pa sa ikapitong adlaw
ikaw akong damhon.


-- LIYO DENORTE

Cebu City, Philippines

alang kanimo, manoy roman

Lanog pa sa akong mga dalunggan ang imong mga katawa, Noy Roman. Bisan ang imong hulagway nga nag-inom sa usa ka bol nga tuba sa grahean sa MB Liner sa Tagbilaran tina-aw pa sad kaayo. Ikaw ang drayber ug si Papa ang konduktor. Gani ang mga biyahe ninyo matag tabo sa Sevilla ako man gayong atangan matag Sabado sa buntag aron ngadto ko sa pamilya sa akong Mama moduaw matag semana. Ang tingog sa mga nagkagot nga mga bolitas, tarugo og kahoy nga lawas sa higanting trak nga motadlas sa dalan sa Tagbilaran, Baclayon, Albor, Loay, Loboc ug Sevilla sa sayo nga kabuntagon nagtingog pa sa akong hunahuna. Wala ko makalimot nga adto ko nimo pa lingkoron sa imong tupad samtang mamati kita sa mga libak sa mga lab-asera, manindahay sa tira-tira, dumog, linusak, saging linung-ag, mga matam-is, mga manok, itlog, talong ug uban pang lagutmon. Sama sa kilat imong giwahing ang kasaba sa mga tingog sa imong daw Bob Dylan nga tingog :

Kon kamo inday mgangitag hayahay
Ang MB Liner ang sakyi kanunay

Liko sa Kinugitan ang kasadya sa imong higanting MB mosuot ngadto sa Sevilla.
Apan sama sa dahong laya ang tanan nawala nahanaw. Sigurado ko nga nagsugod ang tanan sa dihang ang tibuok Bohol nangatawa sa imong awit nga Magellan. Ug nakita sa usa ka negosyante ang dakong kahigayonan nga mosakay sa tinaginting sa walay brake-brake nimong mga awit. Bisan subo, niadto ko sa imong katapusang tukar didto sa Loay ang lungsod sa akong amahan. Bisan lata kaayo ang tingog sa imong kumparsa ang mga awit bahin sa mga kasinatian sa kinabuhi sa mga sakay sa imong higanting trak maka-ukay lang gihapon sa mga kahimuot. Apan sama sa damgo ang tanan nawala nahanaw. Sa sunod nakong balita tua nakas Manila, ug ilado na sa tibuok nasud. Apan ang imong mga awit daw nawad-an sa katin-aw morag nalubog. Morag nawala ang kahimuot sa kinabuhi. Unya nag-awit na ka'g mga awit sa mga tawo nga morag wala pa makasinati sa kasakit og biaybiay sa kinabuhi. Nawala ang Roman nga kusog moagik-ik sa mga tiaw-tiaw sa kinabuhi. Unya nawala ang tanan sama sa dubok nga isda sa kamot sa negosyante. Wala man gani ko makabalita sa imong lubong sa Calape kon wala ko manawag ni Papa kagahapon wala ako makahibalo nga wala na ang siaw nga drayber sa mga asoy sa mga siaw nga mga pasahero sa MB.

-- LEO BOB FLORES

Bukit Batok, Singapore

1943

Ang hawin nga bulan milakad,
dala ang luspad niyang sulo
sa ibabaw sa nagbuy-od nga lawas
niadtong lungsod nga giyatakan.

Ang gabii nagpatrolya,
nagpas-an sa iyang mga pusil
nga ang mga tumoy gitaoran
og hait nga asirong bayonita.

Ang mga paak sa kahadlok
lalom nga midulot
ngadto sa uyok sa balatian
sa ningbakwit nga mga katawhan…

Ang luspad nga bulan.
Ang mga asirong bayonita.
Ang mga paak sa kahadlok.
Mao kini ang mga sinugatan
nga gitunol kanako
sa dugoong mga kamot
niadtong una kong paghilak
sa natawhan kong kalibotan.


-- URIAS A. ALMAGRO, M.D.
New Berlin, Wisconsin, U.S.A.

kay ang tanan lumalabay lamang

Kalimti ang kasuko. Kalimti

ang kahiubos. Kalimti

ang kasakit nga imong nadawat

ug imo usab nahatag.

Mobuhagay ang ulan sa tubig.
Mogukod kini sa mga suba
paingon sa dagat ug hangtod mohunong
ang ginukdanay.

Usahay madungog mo ang awit

gikan sa layong bungtod. Ganahan ka

maminaw, apan dili kaayo tin-aw.
Dili ka kasabot. Kinsa ba kanang miawit?
Kang kinsa ba kanang tingog?

Moabot ang mga bata, magpaila nga sila
Imong mga apo sa tuhod. Hawiran nila

ang imong kamot nga natikig

sa baga nga kubal, nangunot.

Magpabilin sa imong panumdoman

ang mga ngalan sa dagkong suba. Kangilgig

sa ilang kadako. Apan wa ka mahadlok.
Way kutas ang dagan, dagan, dagan

hangtod ang tanan malimtan. Makita mo

ang mga bukid. Lahi na sila. Nangausab

ang ilang dagway. Motindog ka sa lapyahan.

Wala ka nay mailhan sa iyang mga tunob.

Kalimti ang tanan. Ang tanan

lumalabay lamang. Ang mga amang

atubang sa laing mga amang.

Magpahiyom, mangidhat.

-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

usa ka paresan

sa sayawhawanan

sila misadsad nunot sa gilok hapyod
sa orkestra
piit panagsurasura nanablig
kaigang
sa talidtalitang
panaghudyaka

sila miundak sa ritmo sa
miutngang
suliyaw sa panaghiusa
ila ang kakundat
ila ang pagsaulog gipanalibwag
sa kinuptanang tugtog

kita kadto sila


-- MELQUIADITO M. ALLEGO, M.D.

Palm Harbor, Florida, USA

gamayng ospital sa kilid sa kakahoyan

Kanunay akong modalikyat sa gamayng ospital
sa kilid sa kakahoyan
aron pagduaw sa mga gamay kong pasyente
nga gitakboyan sa mga tawhanong balatian.

Didto atuay mga gamitoyng anunogba
nga bukog na lag panit kay wa na balika
sa mga latagaw nilang ginikanan.
Didto atuay asul nga alibangbang
nga napunggotan sa pako
tungod sa paghinobra niyang pagpanghinol
sa mga dapidapi sa kabulakan.
Atuay timos nga nanghubag ang kalawasan
Kay nangluag ang tuwerka sa kasingkasing.
Kanaang anaa sa tunga hulmigas ug pala,
nangakimay sa pagbinugtaw
sa nagakaidlas sa mga momho
sa panginabuhi. Kadtong atua sa tumoy
saloksok nga gigakod sa higdaanan
kay gilibog sa ngadto-ngadto
sa gugmang salingkapaw.
Kanang nag-inusara
tupad sa gamot sa dapdap amamangloy
nga nag-ilaid sa balatian sa baga,
nagsugpa, kay ang iyang kapikas
aduna nay laing gikasangbod.

Natandog ako
sa ilang kaisog sa usahay pagpahiyom
bisan pa kon namungingi sa kangotngot
ang matag ponpong sa handurawan.
Usahay hatdan silag
gagmayng talisik gikan sa langit
aron sila malingaw
sa mga kitiw sa kadahonan.
Usahay ang ilang kaibog
sa mga hudyaka sa ilang kahigalaan
putlon ko sa alam-alam.
Usahay magtiniil ang bulan
nga manil-ip sa tagsa-tagsa ka yungib
nga ilang higdaanan
ug ang ilang mga mata mogilak
ug ang ilang mga luha mahimong bituon,
tuphon man sa pagpaubos
sa tawhanong kagamay.

-- RENE ESTELLA AMPER
Boljoon, Cebu, Philippines

___________________________________________________________
Kining balaka usa sa mga balak sa koleksyon ni anhing Dr. Rene Estella Amper nga ang ulohan Payag Ibabaw Sa Hangin. Gihatagan ni Rene og kopya sa orihinal ang iyang suod nga higala nga si Urias A. Almagro. Uban sa dakung pagbulig sa tigdumala niining balayan sa Kabisdak, ikasabwag na gyod kini ngadto sa mga magbabasa sa mga balak sa pinulongang Binisaya.

ang aktibistang gi-syphilis

SUGILANON

“A mysterious epidemic, hitherto unknown, which had struck terror into all hearts by the rapidity of its spread, the ravages it made, and the apparent helplessness of the physicians to cure it.” --- usa ka paghubit sa sakit nga syphilis sa sayong bahin sa ika-16 siglo

I

Gradweting na ko sa usa ka inila ug dako nga unibersidad sa siyudad sa Sugbu. AB English, ug usa ka ultimo nga staffer sa among student publication. Pangandoy unta nga mahimong editor sa pamasin nga pinaagi sa ranggo, maangkon ang kagawasan sa pagpadayag ug pag-usab sa giabog ug gilawalawa nga mga sistema ug kinaiyahan ning katilingban.

Apan nagpabilin kining usa ka pangandoy kay lagi, ubos ra sa singko ang akong hayt, gamayg tingog, ug mokiat lang kon hubog. Dili katuohan, ug paita, gianggaan og Putot.


II

Mitakilid ang eroplano. Didto ko sa daplin sa may bintana nga naglingkod. Sama sa camera, ang kwadradong bintana mipakita og mga ginagmayng hulagway, mga snapshots sa kalibotan: ang panganod, mga isla sa dagat, ug ang mismong dagat nga pwerte ka lapad. Matudlo lang nimo ang mga baruto tungod sa nipis kaayong mga badlis niini sa panit sa dagat. Mao kini ang sarang argumento sa bili sa usa ka tawo, kon hisgutan na gani ang mortalidad. Gamay ra ang tawo kon sutaon, matod pa. Usa lang ka aw'm o badlis sa panit sa dagat... (PADAYON pagbasa pinaagi sa pagpindot sa ngalan sa magsusulat sa ubos)


-- JANUAR E. YAP
Cebu City, Philippines

si filimon nga nagpuyo sa ngilit sa paril sa kamagwangang anak sa standard fruit company

Si Filimon nga mangunguot namasol sa tunga-tunga sa Bangkerohan sa dakbayan sa Davao. Nakakuha siya’g mga dagkong pasumbingay sa labing isog nga mayor nga gihatud sa hari sa kahanginan didto sa tugkaran sa iyang pinuy-anan ngilit sa dalan duol sa tampi sa sapa. Duol sa kapilya nga layo ra sa lawod sa nag-itom nga kasagingan sa Waan sa Buhangin nga gipanag-iya sa Stanfilco nga matod ni Gloria Libakera, ang among silingan nga sakop sa radyo baba, mao ang kamaguwangang anak sa Standard Fruit Company. Ang kasagingan sa maong dapit mao ang labing dako nga kasagingan sa tibuok kalibotan, matod pas pak-ang dila sa libakera. Pipila ka libong metro kwadrado ang nasakopan niini, matod niya. Ang sibya sa isog nga mayor nagbanda-banda sa mga bulig sa saging nga ta-as pa sa usa ka hamtong nga tawo, nanagbitay sa konbiyor nga naglatay sa pisi nga kabilya pila ka kilometro ang dagan niini labang sa Davao river latas sa pikas tampi. Nibanda-banda ang isog nga tingog ni Mayor Rodrigo Duterte apan wala makalusot ngadto sa dakong wanang sa tapokanan sa mga iglalabayng mga saging matag hapon matag adlaw sa Stanfilco. Ug, matod ni Gloria, usa ka adlaw diha'y nanuba sa dili saging sa kamaguwangang anak sa Standard Fruit Company.


-- LEO BOB FLORES
Bukit Batok, Singapore

bitoon nga nahagbong

Matag gabii
mohangad ko sa panganod
mangita sa planeta
nga nagkidlapkidlap--
kadtong kanako
maglabay og bitoon
inig katulog
sa mga isda sa dagat.

Matag gabii
mopahiyom ko sa langit
mopiyong pagkahuman
og yamyam sa tinguha
ning dughan kay kahibalo ko
nga ikaw kanako naghulat
dinha sa atong planeta

ug kining mga bitoon
nga imong gisalibay
sa akong balay--hapak
sa hangin, gitik sa gilok
nakong panumdoman.


-- MARIA VICTORIA BELTRAN
Cebu City, Philippines

alang sa usa ka mangkoy nga balakero

Dunay daotan nga nahitabo.
Miabot ka kaganiha pa. Wa’y tingog.
Misu’d ka sa lawak. Nag-ilis. Niligid
Sa imong katre. Way tingog-tingog.
Isip pagtahod, ako pod
Naghilom-hilom lang.

Sa imong edad nga singkwenta,
Unsa bay tambag nga imong ikadalit
Sa akong mga pangutana?
Wala. Kamingaw ning atong ba’y.
Mora tag nagpuyo sa menteryo.
Ugma mobangon ka, magsulat
Og laing balak. Magtudlo ka na usab
Sa imong mga tinun-an kabahin
Sa usa ka balakero nga dili kaayo
Ganahan motingog.

Nagbukot ka sa habol. Gitupong
Ang imong duha ka tiil aron ka
Masigo. Igo ra kong naglingo-lingo.

Sirad-an ko ang imong pultahan--
Balik ka ni Nanay. Sa iyang sabakan.


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

Hulagway: TITO ALQUIZOLA

gabonon...

ang way-dagway nga pagbati
nangadugmok...
mga tipaka sa gialig-ig nga kahimatngon.
nahisaag ako sa dalan padu'ng sa langob.
may luna ba ako diha sa labing lawom?
ako ang gamot nga naniba
sa nagkahanaw nga dinagayday sa sapa
nagkalayo...

-- CANDICE SALAZAR
Calgary, Alberta, Canada

basakan

Karong adlawa nahanaw
ang atong tinipigan
nga alkansiya.
Ang linikit kong kaikag.
Mobarog na unta
Ang unang haligi
sa atong payag.

Ang pinutos
tang mga tinan-away
ug gitagiptip tang ginunitay
nasinsiyo
sa tunga-tunga
sa litanya
ni Gloria
sa SONA
ug sa litanya
ning atong silingan
nga tindera'g bugas--
tag 40 na kada kilo.

Karon sa pagkauga
sa yuta sa atong tugkaran
nakigsing-along
didto sa kusina
ang atong kaldero
sa nanungkab
kay diay gahapon
pa ni namugnaw.

Hain na kaha ang haligi
ning atong payag?

Miliki na ra ba
ang yuta sa silong
Ah, karong taud-taod
latason ko nang
Carbon
nga gilangaw
sa mga sininyalan
nga mga kamot;
baktason ko dayon
ang Pasil
nga gahitak
sa mga isdang
gikan pang namista
sa Princess of the Stars.
hangtod moabot ko
sa imong basakan.
Didto ko kaluson
and tubig,
ang yuta,
hasta ang hulmahan
sa haligi
sa atong payag.

-- GINA MANTUA-PANES
Cebu City, Philippines

Hulagway: TITO ALQUIZOLA

kiay-kiay

Pagkanindot lantawon
sa mga sanga sa buhok
ni Maria. Sa baki dinhis
lagwerta. Itik nga nagkaang-
kaang. Kanding nga gitugway
sa among nataran. Sa nagbitay
nga mga hinayhay. Mga bunga
sa mangga. Mga hulmigas

nga naglinya padulong
sa asukar. Sa mga piso
nga nigukod sa ilang inahan
nga nitubay. Sa mga mulmol
nga naglangyolangoy. Kalapati
nga naglakaw ilawom sa Talisay.
Sa mga dahon sa Pandan.
Mga Kandingkanding
nga nangalisngaw. Sa purol
ni Dodong ug sayal nga gisul-ob
ni Inday. Kay inig huyop sa hangin,
silang tanan magkiaykiay.


-- MARIA VICTORIA BELTRAN

Cebu City, Philippines

ang awit sa gangis

Ningdunggan ko na usab
Ang awit sa gangis. Awit
Nga wa maggikan sa iyang baba
Kondili sa tibuok niyang lawas
Nga usa ka akordion
Nga gitugtog sa mga tudlo
Sa ting-init. Ang iyang awit
Mokuyog lang sa mga pako
Sa molabay’ng huyohoy.
Way maminaw. Way mamati.
Apan didto sa iyang tablado
Sa ngitngit nga sanga
Ang gangis
Dili manumbaling
Kon duna bay mopakpak
O modayeg. Napulog pito
Ka tuig ang iyang pagkat-on
Ug pag-insayo ning
Iyang huni. Napulog pito
Ka tuig sa pagpaabot
Nga iyang ikabungat
Kining bugtong niyang awit
Nga iniglabay sa ting-init
Wa nay mahibilin
Gawas sa gamay’ng alukabhang
Nga usahay
Ato’ng hikit-an
Nga nagdapot pa og dyutay
Sa sanga
Sa atong panumdoman.


-- URIAS A. ALMAGRO, M.D.
New Berlin, Wisconsin, USA

pakighinabi sa basurero

"Matay, makakita ra gyod ka’g bulawan diha sa dili madugay."

"Bi, aron maseguro, maayo pa’g tabangan ko nimo diri’g ukay."


-- KEVIN A. LAGUNDA
Pagsabungan, Mandaue City, Cebu

ayaw pod ihungit, uy!

Ako lang putlan ang kamot
Aron di lang pud hungit kayo
Kana bang di ra pud klaro
Kanang medyo, sort of,
Mora’g si Mister Yoso.

Sama ini:
Gitulon sa kangingit
Ang kahayag. Smooth sa esophagus.
Gabii na, morag dako ug itom nga
Uwak. Milupad, miwarawara sa iyang
Mga pako. Gitukob ang adlaw.

Tan-awa ko, piyong kadyot
Kadyot lang, dugangi pa kadyot.
Ukba pod ang imong mata
Ayaw pagpamilok. Piloa ang imong
Dila. Paduladulaa sa imong tilaok.
Ayaw tunla. Ang imong dila
Kanang padulong sa imong
Gihandom sa kasingkasing

Ok ra ka?
Kagahi pa sa imong panumdoman
Katig-a ba sa cover design sa imong
Kasingkasing. Hard copy.

Matu’g ko sa katre ni
Procrustes. Na, hala, inata
Ang akong tiil. Biraha pagpugos
Kay mubo ra.

Ingon ana gyod kana si
Sisyphus. Snub kaayo, sige
Lang aswat ligid sa iyang bato.
Maghimo og dakong lingin
Walay katapusan walay sinugdanan.

Sus, buntag na man diay! Time na
para malibang. Makigsulti na pod ko
Sa akong tai. Di na ko patugatuga’g
Kaon og mais.


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

pag-angkon

Gisalabay nako ang ballpen
Apan imo kining gipunit.
Abi nako’g imo
Kining i-uli apan imo
Kining gisu’d sa walang bulsa
Sa imong puting polo.

-- HANSKI GARCIA
Paknaan, Mandaue City, Cebu, Philippines

alang kanimo nga wa nako mahatdi og balak

Nikamang
Ang tubig sa ulan
Padu'ng
Sa nagkulob mong lawas.
Buot mohapyod
Sa gisul-ob mong jersey
Bulok pula ug bulawan.
Buot mokab-ot,
Buot motupad
Aron makighiusa
Sa imong paghinanok.

Samtang, wa pa gani
Modapat sa imong aping
Ang akong panan-aw
Miliso ka ug miatubang
Sa nagsingabot
Nga tubig kauban
Ang mga tagiptip
Sa atong kisame,

bungbong ug sawog:

Galumbaanay
Padu'ng
Nimo.


-- GINA MANTUA-PANES
Cebu City, Philippines

kang papa

(Agusto 21, 1916 – Desyembre 22, 1970)

















Nag-ulan.
Ang ngamig nga hangin
naglingi-lingi, nanghakop
sa mga gihay
nga talibuklad sa Septyembre.
Nahipos na ang mga piso
ilawom sa pako
sa himongaan. Namasilong na
ang mga hulmigas.
Ang karaang kaimito
sa tugkaran nagpaabot
nga imong hikapon;
ang kinanaas sa ilang mga sanga
naghunghong:
dili ko na ikaw makab-ot.


-- RENE ESTELLA AMPER
Boljoon, Cebu, Philippines

____________________________________________________________

Kining balaka usa sa mga balak sa koleksyon ni anhing Dr. Rene Estella Amper nga dugay na niyang giplano nga ipatik niadtong buhi pa siya. Ang ulohan sa maong koleksyon mao ang “Payag Ibabaw Sa Hangin.” Gihatagan ni Rene og kopya sa orihinal ang suod niyang higala nga si Urias A. Almagro. Tungod kay wa man mahinayon ang pagpapatik sa maong koleksyon, nakahukom si Urias, uban sa dakung pagbulig ni Michael U. Obenieta, ang tagtukod sa Kabisdak, nga ipatik ang mga balak ni Rene sa Kabisdak aron ikasabwag ang nindot niyang mga balak ngadto sa mga magbabasa sa pagpamalak sa pinulongang Binisaya.

nganong nanghubag ang dughan ni inday

Sa pagkatinuod nagpaabot siya sa gugma nga sama sa gipalutaw sa TV.
Sa pagkatinuod wala mahilayo ang iyang paglayag sa dakong lawod sa kinabuhi karon, sama pananglit nga sama siya sa 711 nga bukas ang mga ganga 24 oras matag adlaw andam moalagad bisan unsang adlawa o bisan unsang taknaa, o kanang manugo ang mga anak sa iyang amo nga adunay taga nga nagdalag sima sa pamanghag. Apan wala gayod siya kawad-i sa paglaom nga ang salbahis nga si Paquito jr. mokubit sa palagdas sa gahom sa makagagahom, mokalit lang mabuotan, mabihag sa iyang mananagat nga kaanyag ug magsugod pagtaktak sa gugma sa iyang napuno sa kasag nga dughan. Apan tungod kay ang tanang hagdanan mag-agad sa ang-ang sa katilingban, ang tanan mawala lang sama sa lusay taliwala sa itom nga lawod sa kasakit, nanghubag ang iyang dughan tungod sa wala molurang nga pagbakho sa iyang kasingkasing. Ang iyang mga luha mga sapa nga niagay ngadto sa dagat sa kapintas.

-- LEO BOB FLORES

Bukit Batok, Singapore

daman

Nagyawyaw ka sa imong pagkatulog
samtang kita nagdulog sa katre
kay wala nato gipanag-iya--
ang habol nga lain ang naglaba,
unlan nga gihigdaan sa tanan
nga nangita'g gamayng kalipay
ning bugnaw nga kalibotan.

Nigakos ko nimo aron ikaw
dili magpiyong nga molakaw
ug dili maligsan sa mga sakyanan
nga nagdali sa ilang biyahe
nga tingali padulong sa bulan.

Naminaw ko sa imong istorya
sa dihang ikaw nagdaman
sa mga kukabildo nga kanimo
nakapahiyom bisan ug kini
dili tinuod, bunga ra sa daman

samtang ako usab
nagdamgo lamang.


-- MARIA VICTORIA BELTRAN
Cebu City, Philippines

ang pagpaabot

Sulod sa sabakan sa kagabhion, ang babayeng nanamkon
Wa mahimutang. Nagbanosbanos pagsulod-guwa
Sa kalibutan sa kangitngit ug kahayag. Karon milingkod siya
Sa kilid sa lamisa ug nagtanod sa usa ka dagom.
Wa siya masayod kon pipila pa ka pagtahi ang kulang
Aron mahuman kadtong gamayng sinina sa ibabaw sa lamisa.
Gihikap niya ang daku niyang tiyan ug ang iyang tudlo
Way singsing nga gisul-ob. Nagkalalom na
Ang kagabhion. Ang taknaan daw ligid nga hinay
Sa iyang pagtuyok. Nagpadayon siya pagpaabot
Nga dunay mohunong nga sakyanan didto sa duol nga eskina.
Dunay mga tunob nga magkaduol. Ug unya dunay motuktok
Ug mobukas niadtong giatubang niyang pultahan.

-- URIAS A. ALMAGRO, M.D.

New Berlin, Wisconsin, USA

ang mga ligbos

Nunot sa dugdog ug kilat lakip sa kusog nga ulan
Kagabii, segurado ko nga pagkaugma sa buntag
Manurok gyod ang daghang ligbos
Sa daplin sa punoan sa mga saging.
Andamon ko ang basket nga uway
Aron pamuniton nako ug itugyan
Kini sa imong mga kamot
Sa dakong pagsalig sa imong kahanas.
Ilain mo ang mga makaon ug ilabay
Gawas sa kusina ang mga makalanag
Sa atong lawas.

Apan sa pag-abot na usab sa kagabhion
Pamuniton ko pag-usab kadtong imong
Mga gipanglabay ug ang mga gihusgahan
Nga makalanag sa akong lawas.
Sud-ongon ko sila og otro sa lubog
Nga kahayag sa akong lampara su’d
Sa akong kwarto ug sa hinay-hinay
Isukip ko sila sa ahina sa akong mga libro.
Pangitaon ko ang hinungdan kon ngano.


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

gigama ka lang

Misuyop ang hangin og usa ka tarong tubig,
Mihakop og nagbagang lapok nga sinalang yelo.
Gitisok kini sa haw-ang nga dughan,
Aron mabati ang linabtik sa kawayan.

Gipungpong sa langit ang adlaw, buwan og bitoon,
Ug diha sa dagway may siga nga mokidlap o moawop,
Gidan-agan ang agi-anan sa tanang higayon
Aron dili madagma ang latagawng himaya.


-- JESSELITO V. BARING
Cebu City, Philippines

pagsud-ong sa tinud-anay nga gibati

Gitingsian ko sa gadan-ag nga bulan
kay samtang galayag ko sa kadagatan
namatngonan nako nga lisod diay
ibalik sa pantalan. Sa akong pagtan-aw
sa tubig, akong nahibalag ug naaninaw
ang buot unta nakong makalimtan.


-- HANSKI GARCIA
Paknaan, Mandaue City, Cebu, Philippines

adobong tangkong

Inig pangumpra nimo
didto sa merkado
pilia gyod kadtong
gikan sa basakan nga tangkong.

Hagpata matag usa
ka dahon niini, unya
hugasi una sa tubig
dayon kuhai’g mga lisiklisik.

Hiwaa ang sibuyas
samtang ang imong luha gaawas
ug dukdoka ang ahos
sama nga ikaw nanimalos.

Pukawa ang mantika
gikan sa iyang paghaguka
ug silang tanan igisa
sa kalayo sa gugma.


-- MARIA VICTORIA BELTRAN
Cebu City, Philippines

tulo ka haiku

1.

Kabuntagon.
Miundang na pagtulo ang bulawanong luha
Sa mga bituon.

2.
Kaudtohon.
Ang giinita’ng mananap miambak
Ngadto sa lapukong lunangan.

3.
Kahaponon.
Mas labaw’ng taas kanato
Ang atong mga anino.

-- URIAS A. ALMAGRO, M.D.
New Berlin, Wisconsin, USA

palaban

Sa imong kagamay-- labaw
Gamay sa tungaw-- sa ginagmay kulisaw
Sa kang Nanay ug Tatay kanunay gyod ka'g
Palaban

Patay na sila. Midako ka na--
Dako-dako gamay sa tadyaw--
wala na ka'y kadaganan kon dunay mangaway
O manaway. Wa nay molaban nimo.

Mingaw di ba? Hadlok pod di ba?
Tago-tago lang kon dunay kahadlokan
Di man gani ka kapanagang.

Apan sa kadugay nga dagan-dagan
Ug tago-tago, nakat-on ka ra gyod
Sa kaisog sa pag-inusara. Natagboan nimo
Kanang molaban gayod nimo.
Kanang mag-lig-on nimo kanunay.

Usahay molagom ang imong nawong
Kay nasagpaan ka na usab sa dautang hangin.
Usahay molabhag ang imong sampot kay
Nahulog ka sa atabay sa kalaay
Usahay malisang ka. Pananglitan dihang

Miabot ang balita sa cancer. Giluom mo lang kini
hangtod mikubol sa imong atay.
Apan bisan pa sa tanang hulga ug kahadlok
Mikalma ang imong mga panglantaw.
Mikitiw ang imong mga tudlo.
Mitig-a ang imong kasingkasing.
Wala kini malumoy.
Milantip ang imong hunahuna.
Mitusoy ang imong mga panganduhay
Paingon sa halayong dapit sa imong

Mga wa maparog nga pagtuo ug pangandoy
Sa lain pang umaabot nga kinabuhi.

Nagpalaban ka sa imong mga balak
Ug dinha nakat-on ka
Nga sa imong pagkagamay
Dako ka diay.


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

(Hulagway: TITO ALQUIZOLA, M.D.)

anino

Hoy, ayaw’g sige'g sunod nako!
Gapabuyag ka lang sa bulan.

Unsa may imong tumong?
Nganong gapahipi ka man?

Molutaw na taud-taod
Ang kaadlawon. Pagpuyo kaha,

Dayon duol diri. Sige, tan-awon ta
Kon duna ba ka'y angay isulti?


-- HANSKI GARCIA
Mandaue City, Cebu, Philippines

ayaw hikawi

Nagngisi ang bakunawa nga nitangag sa paraiso,
Dala ang tubig nga maoy sukaranan sa bangaw.
Gibuyokan ang tuna-an sa lapok nga gikalisangan,
Bisan ang kabaw ni Noy Patricio di na molunang.

Nagkasumpaki si Huyohoy og si Huros
Dihang nagtakos si Taligsik og Bunok
Kay dili magpapiri si Kilum-kilom ni Kangitngit,
Nakahukom hinuon si Buhawi-- wiktan silang tanan.

Mibakho ang yuta kay siya gipakaon og tubli.
Nagkapandol-pandol ang wati sa tibugol nga giali.
Nibalitok ang gamot kay ang unahan di mabangbang,
Hulat na lang kon kanus-a ang dakong kahoy hikabsan.

Ablihi ra gud ang dughan sa langit ug sud-onga ang gasa.
Kablita ang gusok sa panganod para motimbakuwas ang ulan.
Haranahi ang buwan, ug ang pahiyom mosanag sa aping lamurok.
Kamaya ang adlaw, ug maglumpayat ang gihay sa kalipay.


-- JESSELITO V. BARING
Cebu City, Philippines

ang tambuli sa bata sa mahayag

SUGILANON

NIBIYA siya ug nanumpa nga dili na mobalik sa Maglantaw. Way tumong ang paglakaw. Karon anaa, ugma wala na. Lumalabay lamang. Tanang dapit may iyang kadugtong dalan nga masubay ngadto sa laing habig sa wala pa niya mataak nga kalibotan. Latagaw. Dili kahawiran ang kasingkasing samaran nga nangluod sa tawhanong pakig-uban. Tawo nga may kagahapon apan way ugma nga pangitaon. Ang kahimatngon mao lamang ang karon. Ang pagpakabuhi nga way damgo nga pangayoon, dihang, usa ka adlaw nahibutho siya sa Mahayag. Usa ka dapit daplin sa dagat kansang lumad nga katahoman wala pa masan-ot sa hilabtanong kamot sa buhilaman.

Nakit-an niya siya sa baybayon. Usa siya ka bata naglingkod sa bangka nga gikulob ilawom sa kalubihan daplin sa baybay. Nagbitbit siyag kinhasong kabhang nga naghinan-aw sa kabataang nagdula sa baybay. Apan way kaikag mahimong kabahin sa binatang kalingawan nga nagpahuwas sa kabigsa sa ilang kaluhag dinha sa bunbon... (PADAYON pinaagi sa pagpindot sa ngalan sa magsusulat sa ubos.)


-- GREMER CHAN REYES
Bogo, Cebu, Philippines