i. kansiyon sa tawong lasangnon
Paminaw kamo, kamong mga labang* nga nagtago
Sa binag-ong pangaw*
Kamong nagpakaaron-ingnong pula ang mga ngabil
Kamong tigbagting sa lingganay
Kamong nagtabisay ang laway sa pasunding sa mga inosente
Ang akong dasang* mamahimong bakho karong gabii
Pakuratan ko ang kable sa inyong mga kuryente
Mokayaw sa nagtuliyok, nagsigyab ninyong mga kalye
Ako si Animay, ako ang maalamong babaye
Nagpakabatid lamang sa pakigsuod sa lasang
Mokulo ang itlog sa inyong mga puthawng sakyanan
Mahun-ag ang habog ninyong mga katedral
Kataw-an ko lang ang basahonan sa inyong alamag
Ay, kamong mga tampalasan!
Kamong mga hininginlan ni Makaako*
Unsay mahimo sa giwara-wara ninyong santilmong kahayag?
Diin papason lamang kana sa nagbaga kong luha
Pangandam kamo, kay inighagtok sa tungang gabii
Sabyagan ko sa makapasong tilad
Ang kagamhanan sa inyong mga kilay
Ug imakuli ko kaninyo
Ang yutang pagatugsaran sa inyong mga tiil
Mobakho sab kamo, sama kanako:
Inda kang dasang sa makaginhawa*
Ay, kamong mga berdugo sa kangitngit
Pasagdi ninyong mangluno og
Mga tanghagang yamog
Ang kinumo sa Bulalacao, Pokanin ug Pangalkagan*
Ay, mga diwatang manluluwas sa among kaliwatan
Pasagdi ninyong mangalibwag ang tulisok
Sa liboan ka mga lagong
Sa gabii sa kasuko sa akong dasang
Nasayod na ang mahamis nga mga bato sa pangpang
Ang kabalaan sa among mga panumpa
Diin ba nagagikan ang bakakon ninyong sigyab?
Nahisama kamo sa mangingilad nga manalagna
Kun susama sa talawang mesiyas
Gipasibantog ninyo ang buhilamang mahayag
Ay, matunaw lamang kana sa akong pagsulirab
Di ba hinambog lang ang pagpangandoy sa udtong tutok
Paminaw, O malinglahong Batik
Paminaw kamo, kamong talawang mga manggugubat
Kamong mga hangol ang kalag
Ako ang tingog sa gugma…
ii. gininhawa, inalisngaw, ug bahakhak sa lapok
Nahigmata ako usa ka buntag
Nga walay kapuslanan ang hinugangkol sa
Lantoy, kudlung, pituh ug buray-dipay*
Mibiya ka, akong Salayaw
Nahanaw kang gitangag sa buhawi
Dili na ko mokiay pa sa basal sa gangsah*
Sukad karon, pangitaon ko ang anino mo sa alang*
Di ba sa bukton mo, ako ang tigpana nga baganining?*
Ikaw ang kalibotan kong kalab-oton
Ang pagkawala mo, ikamatay ko
Ug sa mga daklit nga kuliton ko na usab
Sa buko sa kawayan, ang mga berso sa akong kahinug-o
Inanay kang molutaw sa prismo sa akong luha
Ug sab-ongan mo na usab ako og saag nga mga bulak
Ay, sa hapyod sa imong halok ug gakos
Dili na ako mobakho
Ako ang balaang rayna sa sa imong kagamhanan
Mabati ko ang hagawhaw sa langob ni Mulat
Tungod kay kagahapon, siya ang espiritung nagpasundayag
Naka-igya sa kanmi balay
Mopahulay ka sa akong tagoangkan, o akong minahal—
Ako ang sapa-sapa nga tinubdan sa mga tawong maisog
Kon nadungog mo lang unta ang akong pangilaba
Sa sawumsom, paaboton ko ang imong pagpauli
Ug subli tang saulogon ang atong panagdulog
Gabii na, Salayaw… gabii na akong minahal…
iii. kon unsaon pagtutok sa luspad nga kahayag sa Buwan
Alingisig na ang rap sa bidyoke
Giyarok na nila ang akong kahiubos
Ug nanagsayaw sila sa lingagngagan sa gabii
Ang kiat nga mga mata sa mga ngiwngiw
Ania na sila, ania na ang huwabong mga magbabalak
Kay wa gani sila makahubad sa sinultihan sa mga bituon
Tuhirig ang ilang mga lakang, lakang, lakang—
Sila ang mga palahubog nga nagbandilyo og makahilong kulihad
Ang kagabhion nga giharanaan lamang kaniadto
Sa mga tuko ug kuwaknit
Wala na, naabo na sa kasaysayang
Gipahiluna sa mga estante sa giagup-opan nilang mga museyo
Nakabiya na ang saag nga gangis
Kay giluod sa gininhawa sa panghugasan
Ang panagdumog sa kaigat ug kabiga gidala-dala
Sa alimpulos sa tigi sa kinagayay sa
Hambogerong dolyar ug pesong makililimos
Salayaw, ikaw na lang ang nahibiling balaan
Sa buhilaman sa mga hungog
Ayaw pagkuray sa panghadlok
Naglibog ka? Magpaanod ka ba sa sulog?
Inudnod ka nila sa lapok
Tanang adunay kinabuhi, mangadunot
Walay makalugnot
Ug kinsa ang pagadihogan nga bag-ong
Tiglitok sa buluhaton ni Ginaw Bilog*?
Gisukod na sa balaang panudlakan ang agumon*
Luwasa ang kaliwatan batok sa mga damuong*
Balik, Salayaw, balik sa atong guraan*!
Ayawg kasulaw sa makalibat nga kahayag
Pasagdan mo bang ang giampingang
Budaya* ilogon ug himoong butang sa panamastamas?
Magpadala ka ba sa ilang bahakhak?
Di ba nga karudwa* man kana sa kamatayon?
Salayaw, balik ug lukata ang atong mga saad
Paaboton ka sa amihan ug biyuos sa orkidyas
Ug dungan natong tubagon ang tigmo sa
Mga bituon, dungan kitang mangindahay sa kawalaan
Sa gingharian sa atong gugma. Giampingan ko
Hangtod karon ang panulundong tumon*
Tungod kay nasayod ko, kini ang ikalipay mo
Ako si Animay, ang imong sinaaran
Balik na ug lab-ason ta ang
Sabakan sa atong gugma
Ug sa tanang pulang bulak
Malantaw nila ang kabalaan
Sa hiniusang katahoman sa atong mga gakos
Ug ang mga anak ta mamahimong alibangbang
Kita ang maisog nga mga ulipon sa saad nga gibug-os
Ug dungan nga maalim ang atong mga samad ug pangos…
_____________________________________________
* Salayaw: Usa sa upat ka Mangyan nga gipadala niadtong 1904 sa mga Amerikano sa gipahigayon nga St. Louis Exposition sa St. Louis, Missouri, U.S.A kauban ang uban pang mga lumad sa Pilipinas. Ang uban pang kauban ni Salayaw mao sila si Kabesa Sabong nga maoy pangulo, Sinhigan, Daliwnan, ug Karyo. Wala hisayri sa ilang banay kon nganong sila ‘gidagit’ sa mga Amerikano. Tungod sa naghingaping kamingaw, nagmugna silag sulat pinaagi sa buko sa kawayan ug gipadala kini sa ilang mga pamilya pinaagi sa mga Amerikano nga nagdumala kanila. Apan wa kini mahiabot sa mga hingtungdan sa wa hisayring hinungdan. Ang ‘ambahan’ mao ang lumadnong matang sa pamalak nga Mangyan.
* labang: Daotang espiritu
* pangaw: Pagsilot pinaagi sa pagpiit sa tiil sa sad-an ginamit ang duha ka kahoy.
* dasang: Pamalak nga kaamgid sa elehiya sa Iningles
* Makaako: Labawng Diyos sa tribung Hanunoo Mangyan
* Inda kang dasang sa makaginhawa: Maoy tuyo sa balak ko nga magpahayag. (pinulongang Mangyan)
* Bulalacao, Pokanin ug Pangalkagan: Mga dapit sa Mindoro nga dunay konsentrasyon sa mga Mangyan.
* batik: Ngalan sa usa ka hugpong sa mga bituon
* buray-dipay:
Mga instrumentong pangmusika sa mga Mangyan
* gangsah: Lumadnong tambol nga gama sa bronse
* alang: Payag nga giingong pinuy-anan sa mga Diyos
* baganining: Babayeng manggugubat
* Naka-igya sa kanmi balay: Natulog siya sa atong panimalay (pinulongang Mangyan)
Paminaw kamo, kamong mga labang* nga nagtago
Sa binag-ong pangaw*
Kamong nagpakaaron-ingnong pula ang mga ngabil
Kamong tigbagting sa lingganay
Kamong nagtabisay ang laway sa pasunding sa mga inosente
Ang akong dasang* mamahimong bakho karong gabii
Pakuratan ko ang kable sa inyong mga kuryente
Mokayaw sa nagtuliyok, nagsigyab ninyong mga kalye
Ako si Animay, ako ang maalamong babaye
Nagpakabatid lamang sa pakigsuod sa lasang
Mokulo ang itlog sa inyong mga puthawng sakyanan
Mahun-ag ang habog ninyong mga katedral
Kataw-an ko lang ang basahonan sa inyong alamag
Ay, kamong mga tampalasan!
Kamong mga hininginlan ni Makaako*
Unsay mahimo sa giwara-wara ninyong santilmong kahayag?
Diin papason lamang kana sa nagbaga kong luha
Pangandam kamo, kay inighagtok sa tungang gabii
Sabyagan ko sa makapasong tilad
Ang kagamhanan sa inyong mga kilay
Ug imakuli ko kaninyo
Ang yutang pagatugsaran sa inyong mga tiil
Mobakho sab kamo, sama kanako:
Inda kang dasang sa makaginhawa*
Ay, kamong mga berdugo sa kangitngit
Pasagdi ninyong mangluno og
Mga tanghagang yamog
Ang kinumo sa Bulalacao, Pokanin ug Pangalkagan*
Ay, mga diwatang manluluwas sa among kaliwatan
Pasagdi ninyong mangalibwag ang tulisok
Sa liboan ka mga lagong
Sa gabii sa kasuko sa akong dasang
Nasayod na ang mahamis nga mga bato sa pangpang
Ang kabalaan sa among mga panumpa
Diin ba nagagikan ang bakakon ninyong sigyab?
Nahisama kamo sa mangingilad nga manalagna
Kun susama sa talawang mesiyas
Gipasibantog ninyo ang buhilamang mahayag
Ay, matunaw lamang kana sa akong pagsulirab
Di ba hinambog lang ang pagpangandoy sa udtong tutok
Paminaw, O malinglahong Batik
Paminaw kamo, kamong talawang mga manggugubat
Kamong mga hangol ang kalag
Ako ang tingog sa gugma…
ii. gininhawa, inalisngaw, ug bahakhak sa lapok
Nahigmata ako usa ka buntag
Nga walay kapuslanan ang hinugangkol sa
Lantoy, kudlung, pituh ug buray-dipay*
Mibiya ka, akong Salayaw
Nahanaw kang gitangag sa buhawi
Dili na ko mokiay pa sa basal sa gangsah*
Sukad karon, pangitaon ko ang anino mo sa alang*
Di ba sa bukton mo, ako ang tigpana nga baganining?*
Ikaw ang kalibotan kong kalab-oton
Ang pagkawala mo, ikamatay ko
Ug sa mga daklit nga kuliton ko na usab
Sa buko sa kawayan, ang mga berso sa akong kahinug-o
Inanay kang molutaw sa prismo sa akong luha
Ug sab-ongan mo na usab ako og saag nga mga bulak
Ay, sa hapyod sa imong halok ug gakos
Dili na ako mobakho
Ako ang balaang rayna sa sa imong kagamhanan
Mabati ko ang hagawhaw sa langob ni Mulat
Tungod kay kagahapon, siya ang espiritung nagpasundayag
Naka-igya sa kanmi balay
Mopahulay ka sa akong tagoangkan, o akong minahal—
Ako ang sapa-sapa nga tinubdan sa mga tawong maisog
Kon nadungog mo lang unta ang akong pangilaba
Sa sawumsom, paaboton ko ang imong pagpauli
Ug subli tang saulogon ang atong panagdulog
Gabii na, Salayaw… gabii na akong minahal…
iii. kon unsaon pagtutok sa luspad nga kahayag sa Buwan
Alingisig na ang rap sa bidyoke
Giyarok na nila ang akong kahiubos
Ug nanagsayaw sila sa lingagngagan sa gabii
Ang kiat nga mga mata sa mga ngiwngiw
Ania na sila, ania na ang huwabong mga magbabalak
Kay wa gani sila makahubad sa sinultihan sa mga bituon
Tuhirig ang ilang mga lakang, lakang, lakang—
Sila ang mga palahubog nga nagbandilyo og makahilong kulihad
Ang kagabhion nga giharanaan lamang kaniadto
Sa mga tuko ug kuwaknit
Wala na, naabo na sa kasaysayang
Gipahiluna sa mga estante sa giagup-opan nilang mga museyo
Nakabiya na ang saag nga gangis
Kay giluod sa gininhawa sa panghugasan
Ang panagdumog sa kaigat ug kabiga gidala-dala
Sa alimpulos sa tigi sa kinagayay sa
Hambogerong dolyar ug pesong makililimos
Salayaw, ikaw na lang ang nahibiling balaan
Sa buhilaman sa mga hungog
Ayaw pagkuray sa panghadlok
Naglibog ka? Magpaanod ka ba sa sulog?
Inudnod ka nila sa lapok
Tanang adunay kinabuhi, mangadunot
Walay makalugnot
Ug kinsa ang pagadihogan nga bag-ong
Tiglitok sa buluhaton ni Ginaw Bilog*?
Gisukod na sa balaang panudlakan ang agumon*
Luwasa ang kaliwatan batok sa mga damuong*
Balik, Salayaw, balik sa atong guraan*!
Ayawg kasulaw sa makalibat nga kahayag
Pasagdan mo bang ang giampingang
Budaya* ilogon ug himoong butang sa panamastamas?
Magpadala ka ba sa ilang bahakhak?
Di ba nga karudwa* man kana sa kamatayon?
Salayaw, balik ug lukata ang atong mga saad
Paaboton ka sa amihan ug biyuos sa orkidyas
Ug dungan natong tubagon ang tigmo sa
Mga bituon, dungan kitang mangindahay sa kawalaan
Sa gingharian sa atong gugma. Giampingan ko
Hangtod karon ang panulundong tumon*
Tungod kay nasayod ko, kini ang ikalipay mo
Ako si Animay, ang imong sinaaran
Balik na ug lab-ason ta ang
Sabakan sa atong gugma
Ug sa tanang pulang bulak
Malantaw nila ang kabalaan
Sa hiniusang katahoman sa atong mga gakos
Ug ang mga anak ta mamahimong alibangbang
Kita ang maisog nga mga ulipon sa saad nga gibug-os
Ug dungan nga maalim ang atong mga samad ug pangos…
_____________________________________________
* Salayaw: Usa sa upat ka Mangyan nga gipadala niadtong 1904 sa mga Amerikano sa gipahigayon nga St. Louis Exposition sa St. Louis, Missouri, U.S.A kauban ang uban pang mga lumad sa Pilipinas. Ang uban pang kauban ni Salayaw mao sila si Kabesa Sabong nga maoy pangulo, Sinhigan, Daliwnan, ug Karyo. Wala hisayri sa ilang banay kon nganong sila ‘gidagit’ sa mga Amerikano. Tungod sa naghingaping kamingaw, nagmugna silag sulat pinaagi sa buko sa kawayan ug gipadala kini sa ilang mga pamilya pinaagi sa mga Amerikano nga nagdumala kanila. Apan wa kini mahiabot sa mga hingtungdan sa wa hisayring hinungdan. Ang ‘ambahan’ mao ang lumadnong matang sa pamalak nga Mangyan.
* labang: Daotang espiritu
* pangaw: Pagsilot pinaagi sa pagpiit sa tiil sa sad-an ginamit ang duha ka kahoy.
* dasang: Pamalak nga kaamgid sa elehiya sa Iningles
* Makaako: Labawng Diyos sa tribung Hanunoo Mangyan
* Inda kang dasang sa makaginhawa: Maoy tuyo sa balak ko nga magpahayag. (pinulongang Mangyan)
* Bulalacao, Pokanin ug Pangalkagan: Mga dapit sa Mindoro nga dunay konsentrasyon sa mga Mangyan.
* batik: Ngalan sa usa ka hugpong sa mga bituon
* buray-dipay:
Mga instrumentong pangmusika sa mga Mangyan* gangsah: Lumadnong tambol nga gama sa bronse
* alang: Payag nga giingong pinuy
-anan sa mga Diyos* baganining: Babayeng manggugubat
* Naka-igya sa kanmi balay: Natulog siya sa atong panimalay (pinulongang Mangyan)
* Ginaw Bilog: Kontemporaryong magbabalak Mangyan nga batid sa ambahan
* panudlakan: Pangulo sa Hanunoo Mangyan nga may gibatonang gahom
* agumon: Sa kulturang Mangyan, paghatag og serbisyo sa kaslonon nga ulitawo ngadto sa iyang mga uganganon
* damuong: Langyaw
* guraan: Komunidad sa mga Iraya Mangyan, sagad grupo sa tagnapulo ka balay kun sinarekked.
* Budaya: Kultura
* panudlakan: Pangulo sa Hanunoo Mangyan nga may gibatonang gahom
* agumon: Sa kulturang Mangyan, paghatag og serbisyo sa kaslonon nga ulitawo ngadto sa iyang mga uganganon
* damuong: Langyaw
* guraan: Komunidad sa mga Iraya Mangyan, sagad grupo sa tagnapulo ka balay kun sinarekked.
* Budaya: Kultura
* karudwa: Espiritu sa namatay
* panulundong tumon: Puting tela, sa kulturang Mangyan simbolo sa pagkabirhen sa babaye
_______________________________________________
-- OMAR KHALID
Medellin, Cebu, Philippines
_______________________________________________
-- OMAR KHALID
Medellin, Cebu, Philippines
No comments:
Post a Comment