p.s.k.: temistokles

higaladagang luoran ug pikon
komedyante ug guwatsinanggo

higante sa natad sa katitikang bisaya
nganong gitapos mong balak-sugilanong legasya
unta nanglili ka pa sa naligo nga matahom seksing
bulan sa mga gabii sa nagtingsing paghanduraw
adiyos


-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA

ikaduhang misteryo sa kahayag

Sumala pa’s ebanghelyo
Nga gibatbat adtong usang’ Domingo
Ang kinaunahang milagro
Nga gihimo ni Kristo, bino!

Gadumili unta sa pagbuhat ang Ginoo
Kay wala pa kuno kadto sa panahon,
‘Galing lang wala magpabalibad ang iyang inahan
Ug susama sa usa ka sulondon ug masinugtanong
Anak, ahat hinu-ong nadayag ang iyang
Himaya’g balaanong tahas – ang pagpangluwas
Kanatong tanan gikan sa kinabuhi’ng kawang,
Kinabuhi’ng haw-ang.

Busa, mag-ampo kita.

Sa panahon nga kami laayan, motig-a ang balati-an,
Ug wala nay bulok ang tanan namo’ng makit-an,
Inahan, ipangalyupo mo kami, kami’ng mga uhaw
Ug bu-ot molâlâ sa bahalina sa gugma og grasya,

Ayaw pabalibad.

Kon ugaling kami mangaluya pagpakigbugno ni’ng bangis
Nga mangtas namong’ kapalaran, inahan, kami ipangaliya,
Intaw’n padimdima sa makapabaskog,
Hatâ-hatâ sa kalamposan og tingusbawan,

Ayaw pabalibad.

Ig-abot sa punto nga ang among mga pangandoy,
Mga paglaom, mga damgo, mosangkô ngadto sa dalan
Sa walay katumanan, inahan maluoy ka, kami ipangama,
Patung’ba sa botelya sa perik-perik
Sa kahigayonan u laing mga pultahan.

Ayaw pabalibad.

Hesus, Hesus, Hesus,
Unta ang kopa imong ipasa, intaw’n kami hubga
Aron sama kanimo makabaton kami’g kaisog
Dili kami motalaw, pagpasignunot
Sa kabubut-on sa amahan
Kun ugaling mao man.


-- JOHN K. ZABALA
Baltimore, Maryland, USA

adto na ako

Ikaw ang akong magbalantay. Mapinanggaon mong gitunol kanako ang bag-ong hiniwang repolyo nga mabinantayon mong giihap. Dili ni sila kaabot sa kataposang adlaw sa imong panaw, nimo pa. Halos dili ko mabati ang masulob-on mong tingog. Gidawat ko ang imong gihatag apan gihakop ko sa kaulaw, ang akong aping daw bagol nga nagbaga sa tun-og sa kabuntagon. Sa dihang miinanay nag andar ang tren, milukso ko sa pikas gawang ug walay lingi-linging mipaturatoy paingon sa kabukiran, agi sa lapokong dalan nga misubay sa nagliko-likong sapa-sapa sa akong tuohan. Walay usa ka dupa ang gilapdon niini, apan naghuot ang mga isda nga naglangoy sunganga sa sulog, daw miabay kanako. Nasakpan nako sa pipila ka higayon nga mopasiplat sila kanako. Gikan nga mosulhid sa dalan, tua kanila ang akong mga mata. Di ko kaako paglingi sa pangpang sa akong wala kay didto walay hunong ang pagpangatagak sa mga panganod paingon sa usa ka lugot nga dili matugkad.


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau

paghangop

(alang kang Nyor Tem Adlawan)

Milanog lagbas sa ikapitong bungtod
Ang iyang bahakhak bisan tuod
Og wala na siya’y ikabugang’ tingog.

Nakita na niya ang mga ngilit sa dag-om
Ug pangusmod sa bituon apil ang pahiyom
Sa nagkamuritsing nga kangitngit.

Busa wala na niya gipahungaw,
Sa paghangop sa kataposan, ang panghupaw
Nga sama ra sa paghawok sa kabuntagon.


-- KEVIN A. LAGUNDA
Mandaue City, Cebu, Philippines

wala’y kataposang tagay alang nimo, Temistokles Adlawan

Magpanilap unta ka kon imo pang nasiplatan
ang ilagang pawot nga tang-an kaayong moipsot
sa gapunsisok nga mga tunob matag kaadlawon
didto sa Carbon. Usahay mosuksok kini sa daplin
diin galaray ang mga bukag sa mga buwak
gikan sa Busay. Iyang ikog sumpayan unta sa imong dila
nga latid motidlom diha sa mga bangag
nga lihay sa pagmahay: Dunggan sa dalaga
didto sa Mis-Oc, nangalimyon sa imong laway
lapaw sa agulo sa imong harana. Libaong sa kadalanan
sa Naga diin ang abog makahadlok labaw pa
sa mga ungo, mopilit bisan sa panit
sa mga uk-ok. Punoan sa mga botelya
ni San Miguel lahos sa imong lingagngag, nagpabulhot
sa imong mga panghupaw, bagutbot ug balikas
tadlas sa panganod sa imong mga agik-ik.

Magpanilap unta ka kon imo pang natagamtam
ang makahilos nga duga sa akong daman, nibukal
gikan sa baba sa akong atay. Kini akong ibisibis
sa pagpangudlot ning mga pulong alang nimo, nangab-ot
sa kainit sa imong gininhawa. Gitugnaw ko.
Gisanapan ko sa inalisngaw sa imong kauhaw.


-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA

tagpilaw human sa urom

(sa pagtaliwan ni Tem Adlawan)

walay gangis nga maglipay sa maong adlaw.
ang mga tamsi subo sa ilang panaw.
udtong tutok na apan nagpadayon ang
bagting sa kampana. wala nay ganahan
magtan-aw sa kiay sa mga biyuda.
sa bidyokehan, walay lami ang mga sonata,
bakikaw na sab ang karansa sa mga
wakwak sa naga.

naghinuktok na ang karaang makinilya
kalit lang nakorni ang iyang mga letra.


-- OMAR KHALID
Medellin, Cebu, Philippines

unang adlaw sa nobyembre

wala ko dayon mainom
ang akong kape

nakita ko ang kalendaryo
nga wala mapaksi

ang bulan sa oktubre
ug morag dili ko mahigop

ang kainit sulod sa tasa hangtod
magisi ang milabay nga panid

pagkapaspas sa panahon
sa iyang paglabay nahabilin

ang gipangtay-an
ang tanang gilumotan

ug ang mga handurawan
sama nga ang usa kong tiil

gitangag sa buaya didto
sa lubog nga suba

samtang ang laing tiil
mikaratil og dalagan

luyo sa among kusina
nakita ko ang lubi diin

gihikot ko kaniadto ang itoy
nga si koykoy sa wala pa

gibitik sa mga palahubog
sa barangay uno

pagkadaghan na sa mga lahing
adunay usa nga napadpad

sa kilid sa pensa gitugkan na
og mga dahon

modagkot kog kandila
ning adlaw sa mga kalag

apan imnon ko una ang kape
nga kalit rang nabugnaw


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

kremasyon

Una mo ako ipatunod sa kalayo
kuhaa ug tipigi akong
kasingkasing

Ikatag akong mga abo
sa dalandalan sa una tang
panaghibalag

Ug sa tanaman sa atong salag


-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA

diin gikan kining kaanindot?

Wa ko kahibawo diin gikan
Kining kanindot nga akong gibati,
Gikan ba kaha kini
Sa akong ginhawaan nga gipukaw
Sa lain-laing mga lamas ug panakot,
O sa akong buko-buko kansang mga pako
Gituboan og bag-ong balhibo,
O sa akong pus-on sa mga gabiing
Walay kukatulog,
O sa akong utok nga gisugniban
Sa kasidlak sa mga puting bukid sa Himalaya?
Kining kaanindot nga dulot ug lawom.
Nga nakapaduda nako kon ako mao ba ako gihapon
Kining gisanapan sa sedang kalipay,
Kining gihagwaan sa mga anghel,
Angay ba ko niining pagbati
O kalibotan nga mainusabon?


-- ESTER TAPIA
Kathmandu, Nepal

paghunas

Ampay sa mga manginhasay
Ang panahon sa pagkahawan
Sa mga bawod.

Walay angay kabalak-an
ang mga mamasolay sa baybay.
Ang dagat mobalik ra’s na-andan.
bisan usahay malangay

Nan, dili angay mag-apura.
Ang dagat ayaw gukura.
Dili kinahanglan’g mahingawa
Ang pagsaka sa tubig hulata.

Tinunto kay mahimong pakyas
Ang pagsulay pag-apas,
Pagbaktas, paglatas,
Ngadto sa lawod nga ni-atras.

Mawad-an ka na’g umoy
Sa laing pag-asdang sa dagat
Dili ka na makalangoy
Sa patuyang nimo’g paugat.

Unta aduna’y kapaingnan
Ang akong pagpa-ilob
Ug dili makawang.


-- JOHN K. ZABALA
Baltimore, Maryland, USA

zahir

didto kuno ta sa usa ka siyudad
udtong tutok apan bugnaw ang hangin
nanglabang ta sa kalsada
diin nagkaguliyang ang nagpanon ang mga tawo
apan wala tay gibating kabalaka
nagbaguod ta sa mga libro
nga atong napalit sa daplindaplin
hawoy ang bukton giluthan sa taman ang lapalapa
singot nagtubod sa agtang ug ilong
apan tugob ta sa kahimuot
nagsigi tag pangatawa
hangtod naabot na ta sa atong gisak-an
nagpabugnaw ta sa lobby
akoa beer imoha apple juice
nagtupad ta atubang sa gawas
gisaka nimo ang imong tiil sa lamesa ug mipahiyom
kahibawo ko unsay imong gihunahuna
gisudlay ko ang imong buhok sa akong mga tudlo
misandig ka nako ug nagdungan tag hangad sa kisame
diin dihay kahayag nga misakdap
uban sa langgam nga mikidlap
nga sa walay kukaluoy
mitiklop sa telon sa akong handuraw


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau

maligno

hataas ang kutay sa kangitngit
samtang ang tuktugaok sa sunoy
nakigduweto sa yinagubyob sa tren

pahinayi ang alingawngaw sa imong hagok
hunonga ang dalindaman sa imong dam...
kabay-i ang inyong gininhawa


-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA

nganong sagad ganahan ko'g lalake nga taas og buhok

Sa tunok sa ilang buhok sama kalantip sa ilang huna-huna.
Sa kalumoy sa ilang buhok sama sa bawod sa dagat

ang matag hagtik sa kuwerdas sa ilang gitara.
Sa galukot nilang buhok ang labyog sa akong sampot
duyog sa tambol sa ilang sonata.

Ang matag lugas sa ilang buhok ang inusnos

sa mga debuho nga nipilit sa kuwadro.
Sa mga salag sa ilang buhok masikop

ang kaidlas sa kabakaba sa matag

kidhat sa lente sa ilang mata.

Sa kataas sa buhok nga migamot sa ilang bagul-bagol
diha nako masudlay ang kagawasan nga wala
nabatonan sa akong buhok nga gipamub-an.


-- GENALYN G. OMAPAS
Cebu City, Philippines

pasol

Tugoti kong ipahagtos kining lambo,
Ug ugaling maswertehan, tukbon kining pasayan
Nga nagluko sa tumoy kay nahadlok sa balod--
Di ko magduha-duha’ng makigtrukis kanimo.

Kay sa tunga-tunga ning mga bun-og sa tubig,
Ikaw ug ako ray maghinunatay sa kainit ug kabugnaw
Sa panahon nga nagpalibot kanato ug sa panganod,
Nga wa pa, ni binsa kinsa ang nakasabot sa kina-iya.

Ang kahangkob ko kanimo, akong taming,
Batok sa pag-aslom sa akong tiyan ug sa kalibog.
Buot kong matagamtam imong panit sa akong ngabil,
Ang imong unod nga kaayong tuhogon, pang-iton,
Tunlon, dayon i-wiswisi sa katam-is sa imong sabaw.

Palihog tugoti nga ipahagtos kining pasol
Kay di ko na maantos ang kahidlaw kanimo,
Kay di ko na maantos ang katugnaw sa lawod
Ug taliwala sa kahilab niining akong tiyan.
Luwasa intawon ko sa hingpit nga pagkapasmo.


-- BERNARD PAGUSARA
New Orleans, Louisiana, USA

pahinumdum

i

1968
abog pa kaayo ang dalan
paingon sa maribujoc
batoon nga lugar nga maoy gilayasan
sa akong mga karaang kaliwat

ordinahan ang
pag-umangkon sa akong lolo

dakong hikay
giihaw ang duha ka baka
og lima ka baboy

nagbaha ang tanduay
morag bungtod ang kadaghan
sa mga torta

sa wala pa kami manguli sa
Mindanao
nagpakuha pa kami og hulagway
isip handumanan
samtang nagpaabot sa bus
nga mohatod namo
sa pantalan sa tagbilaran

nia kanako ang maong hulagway
niwang ang pari
itom og antipara
dako ang pahiyom

luag ang akong t-shirt
taas ang akong medyas nga hapit
nang miabot sa akong tuhod
og ang akong alot
kon sila pay pasurahon
alot mahay

ii

1972
nabalita ang pagpahawa sa maong pari
nawala og pila ka tuig
mikuyog sa kalihokan
nadakpan
napriso
naminyo sa iyang kaila nga madre usab
nanganak silag tulo ka buok
mibalik sa gobyerno
nahimong adviser sa dakong politiko sa
mindanao

nahimong gamhanan
nadato
nahimong dungganon sa katilingban
namantala ang iyang
kabantogan sa pagdumala
sa mga lungsod
namayor
mag gobernador

iii

karong 2010....

unsay kahay sunod nga mahitabo sa iyang mga pangandoy
nga mahuptan ang
saktong pagpangalagad sa
Haring Lungsod?

sa mga mipiyal kaniya sa ilang mga kinabuhi?
sa mga naghandom nga mahaw-as
sa kalisod? sa mga nawad-an na og pagsalig?

unsa na pod kaha ang hingpit nga pasalig
aron makuha ang gahom?

iv

milantaw ko og balik sa hulagway nga morag
nahilis na sa paglabay sa daghang katuigan
aduna na kini mga
gisi sa kilid nga morag gihinayhinayan og kaon sa anay
o dili ba kaha utitod
siguro kay natilawan niini ang katam-is sa mga kagahapon

dili ko motuo
pait ang kagahapon
aslom morag suka nga dugay nang gihipos sulod sa tadyaw nga karaan

gilantaw ko ug dugay
karaan nga larawan nga maoy sumpay sa among kinabuhi
nga maoy magsugid sa usa ka pag-antos
kaniadto aron sungkiton ang mga bitoon alang kanamo diha sa
itom kaayong langit

dili ko motoo
hagbay rang nagsimang ang among mga dalan
ako sa wa
siya sa tunga hangtod nga siya milapos paingon sa tuo
hangtod nga mikawas siya sa kwadro
hangtod nga mahulog siya
sa kinailawman ning
hulagway nga karaan
hangtod nga dili ko na siya igkita

hangtod nga ako
malata, madugta, mahilis, mahupas sama sa usa ka damgo
nga wala matuman
sud lang gihapon ning kwadro sa
hulagway nga karaan

kinsa ba god kaha ang dili ganahan anang kabag-ohan?
gawas diha sa
hulagway nga karaan

gilantaw ko pag-usab.
aduna gihapon ako'y nakita nga wala pa nako makita
kanunay, kanunay, kanunay...


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

paghubas

Ang paghubas
Moabot sa kinauyokan
Sa ting-init.

Sayon ra’ng himatikdan--
Ang linaw, ang sapa, ug ang tubig
Sa tabay mogamay-- ang pag-abot
Sa tinghuwaw.

Unsa pa man unya ang ato’ng mahimo
Kon ang yuta maughan na ug magliki-liki
Ang atong mga ngabil sa kauhaw?

Nan, yamyamon ta
Ang usa ka pangilaba,
'Yawat na lang kita hikaloy-an,
Sa mga langit hatagan bisa’g
hamubo man lang nga ulan.

Apan, kon ugaling bungol ang kahitas-an
Ug sa panganod kita yam-iran,
Hala, gamiton ta’ng nahibilin ta’ng kusog
Naugon ta ang tabay ug kawton ta’g
Lawom-lawom, pamasin aduna pa’y nahibilin
Ilalom ‘ning gabagtok nga salog nga lapok.

Unsa-on nalang og mahutdan ta’g kusog
Pagkaw’t ni’ng dalo nga lungag sa yuta?

Usahay naa ra ba’y mga tabay
Nga ma-ughan ug dili na
Mauli-an.


-- JOHN K. ZABALA
Baltimore, Maryland, USA

todo por nada: kataposan

Gipahimutang ta ang way pormang mga sako nga gisudlan sa daginotong tang kabtangan diha sa nagdagan nga riles nga morag mga bakos nga nagbathay sa nawong sa yuta, nga maoy nagsumpay sa tanang buhatan sa gubat sa kalibotan. Nakalingkawas sa hagashas nilang gipas-an ang atong mga abaga daw gituboan og mga pako nga lami ingkibon sama sa gihay sa rosas. Oo, madawat ta ang tanang takilid sa yuta ug alintabo sa dagat sa atong pagpauli pidpid sa ruta nga misuhid sa mga depensa sa handuraw. Sama sa pagsubay sa sapa paingon sa dagat sa kinabuhi sa libudsuroy. Oo hayan wa magkulang ang atong pagkalibudsuroy. Mahamtong man o mabata, sa probinsiya o siyudad, gisaboran natog liso ang pipila ka imnanan aron, lasang man o balilihan ang atong dulngan, dugay matangtang ang aghop nga katam-is sa atong gininhawa. Ug uban pa. Sa tanang mga bituon nga nahagkom sa pukot sa linaw, wa nay lain pang pahinumdom sa kutas tang kaagi gawas sa panahon nga misubad sa kaugalingong mga serpente ug gilayon mipahulay sa dayon . Apan mas maayo kon ingnon nga sinugdanan na usab. Katuhoan unta ang atong asoy kon dili pa tungod sa atong mga tunob nga mibutyag sa atong pagmahay sa yelong natunaw sa silaw sa bulan.


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau

lihay-lihay

Nahagtak ang mga dahon sa akong tungod,
gibahisbahisan sa akong sayal nga lapas
sa akong kiting... Kalit lang niabot
ang gwatsinanggong hangin, mibaiid
kutob sa akong ti-ilan, nitayhop og kusog
hangtod napalid ang akong saya
abot sa akong paa. Maayo na lang
mat-an ko, dili pod maulahi pagsagang.


-- HANSKI GARCIA
Mandaue City, Philippines