duwa-duwa

1. Sa Uso Pa Ang Tabanog

Gisumpay sa laway sa mga kaka ang layaw

nga agil-il sa mga bata pa natong kalibotan

ngadto sa ikog sa nanglupad tang tabanog.

Buros kanunay ang Buwan sa panumdoman

Ilabi na adtong matag gabiing gitakingking 

ug gilukso-lukso sa way tsinelas tang tiil

ang gipangkutay tang mga dalan nga danggay

kon sugdan na ang gilaraw nga tubig-tubig,

buwan-buwan, biko-biko diin makiglumba usab 

sa kahigwaos ang pagpangtatis nato sa kalipay.

Modungan kitag singgit iniglanog sa lingganay

apan mangahilom ang mga pispis sa kapakapa

sa kabilaw ug kanaas sa gihangat nga huyuhoy.

Magsulirat ang mga bituon likod sa galasang

nga kapay-kapay sa baliteg akasya samtang

way kamatayon ang paghanduraw nato

sa mga sugilanon ni Lola Maria mahitungod

sa nagkalainlaing pasumbingay sa iyang

kabatan-on nga di malikayang gitag-ing

usab kini sa way kataposang duwa sa damgo. 

Mangapyot sa mga ngabil ang pahiyom

nga gihikyad sa ukyab nga pako sa kabakaba

tang kadasig kon sugdan na natog bagos

ang kawayan sa himoon tang pusil-pusil

kun, di ba kaha, luthang kon mangumbitay

sa atong kalimutaw ang mga namunginging 

bunga sa tawugtog o ang bagtik nga bahi 

nga kita rag mga hambubukag ang nakatultol.

Way kutas ang pag-ihap nato sa mga gutlo

sa kadaogag kapakyasan matag tangas 

sa dagon tang bolang lukay kon ipaagis 

bato-lata ug hubong-hubong sa kahibulongang

lasang sa pagsuta, pagkaplag ug paglabong

ang kalaay kon mangahanaw ang alindanaw.

Mosirow sa atong tutunlan ang pagsag-ulo

sa tanang dagway, bulok ug hiwid sa kahinam 

inigsabwag sa tinigom nga buskay aron 

badlisan sa siklot ang gilay-on sa kuhit

ug litik o ang gidul-on sa bag-id ug hawid.

Di diay matubag ang tigmo sa kasingkasing.

Lisod taksion ang tinapok nga liso sa tipulo

sulod sa kuwadrong badlis kon pahot

kitang nagdakop-dakop sa kaugalingong

kahadlok nga mapusgayg mapakay

unya dungan sa gipangsiyumoyng holen

sa mga nagduol nga buho sa pagpili. 

Wa kitay gipiling duwa, duwaag kaduwa.

Bisan  pag limbongag tikasan ang kagutom

aron lamang ibarok ang kuti o kasing

nga, hangtod karon, padayon pa gihapong

nagtuyok sa panahog imahinasyon.

Nalilong usab ang hulahop nga mitabyog-

ikid dungan sa mga paboritong duyan

ug haguros sa karitog bisikleta sa Buwan.

Unsaon paghikalimot sa gahob tang bahakhak

kon wa pa mahisilsil sa matag kasingkasing

ang lit-ag sa kasilag, panimawos, kahigwaos?

Atong gihuraw ang laaw tang anino tungod kay 

gawasnon ang tiil nga motugkad sa hangin 

ug ang mga tudlo nga modangaw sa bangaw.

Iwagan usab sa mga aninipot ug lamparilya

ang pagpanghulog nato sa lisos dapdap

sa matag lungag ug bayanan sa sungkaan

kay lagi dili igo ang pagpangapkap aron balik-

balikon natog hantok ang pangandoy

kon ugaling makalugnot sa bakulkol ang punay

o ang mga kagang sa pasgong tang kawayan,

o ang latagawng alibangbang sa atong palad,

o ang siwsiw sa gikumkom tang ting-init,

o ang mga katawa sa nahanaw tang higala.

Sama pananglit kon giunsa nato pagdakop

ang nangatagak nga uwan nga gahubo

tang nag-apsanay sa kalsadag nagsabliganay

sa dagkong danaw ilawom sa way hunong

nga busagak sa sandayong sa paghandom,

lisod gyong sikopog balik ang nangagi na ug

tinuod nga kanunayng bata ang kagahapon

nga mipilit sa tanang tang duwa ug tanghaga. 

Ug maglibog ta unsaon paglupad sa tabanog

kon di tugotan ang tanod ngadto sa panganod. 

2. Panahon Sa Baterya

Sumpay sa kuwarta ang tanghaga sa bag-ong

hikyad sa modernong duwaan ug duwa-duwa.

Kalabira ang tabanog nga gabitay sa tag-as

nga alambre sa telepono, kuryente ug pagbati

kay nanglupad nas tumoy sa bangaw ang puthaw

nga kalipay, plastik nga kahingawa ug de makinang

damgo sa mga batang gabitbit og remote control.

Nasangit usab sa ilang biaybiay ang ayroplanong

papel ug lukay nga langgam-langgam kay nabitik

ang tanan nilang pangandoy sa mga baligyang

balon sa nagkadaiyang dagway ni Superman,

Spongebob, Mickey Mouse nga daling molubay

ang kiay hangtod mobuto dungan sa pagmahay.

Dali ra sad nilang makalimtan ang pag-amping

sa gitinguhag gihigugma kon masiplit ang kinaham  

nga helikopter-helikopter sulod sa mga tindahan 

o ang ampay nga awto, tangke de gera ug lego

nga pirme nilang makita sa endorsmen sa TV

diin daling mabali ang sabad, magupok ang ikog,

molugti ang ligid nga magpasad sa pagpasagad.

Mokalit lag uso ang usong ipauso sa mga artista,

pelikula, Amerika ug merkado sama pananglit

sa mga de bateryang duwaang gitakod nas kuko

ug pilok sa mga bata, batan-on ug tiguwang.

Wa nay giilang edad ang rinobot nga panabot.

Gapuwaw ang kalimutaw sa Candy Crush o DOTA 

ug gisukod ang kalagot kon nalingla sa Angry Birds

ang pagtuslok sa gutlong gikutlo sa pag-inuplok. 

Mao segurong idlas ang hiyas sa pagpaabot

kay paspas man ang pag-agpas nila sa pagwaldas

sa oras kon nagkataas na ang lebel sa Ragnarok. 

Miungot na gani ang singot sa duha nila ka ilok

kay wa na man silay higayon nga mag-apsanay

o magbika-bika sa mga buhog lit-ag sa pagkaplag.

Ambot kon gitakoran na bag kuryente ang igtad 

sa ilang ugat nga maglagot man kon brown out.

Kay lagi, modungan man sag kahagtos ang PS4

nga mitapot na sa ilang agtang o ang kompyuter 

nga miabot nag pangudlot hangtod sa ilang lubot 

o ang online game nga mikutay sumpay sa atay.

Bisan pag iapil nilag putos sa lata ang kalipayng

de baterya aron molahutay ang talidhay kon

ihapos sa alimpulos ang laser sword nga kola

human nilag lantaw sa lilas nga Star Wars

o ikabad ang sabad sa panghambog kay napalit

ang sobenir nga saber tiger sa Transformer

o ilisag teknikolor nga bestidang langyaw

ang monyikang sama nilang Barbie ug Dora

o ipaibog ang regalong kinaykay nga ukay-ukay

sa utok imported nga maninoy ug maninay.

Apan ang matuod, basura kining mangadugta 

kun, di ba kaha, tay-an sa tun-og ug yamog 

maong kinahanglan pang itsards ang lawas

sa mga disposabol nga pangandoy kon lowbat

na ang katawa kay giluod na sa brickgame,

gameboy, Farmville ug pag-inusara.

Duwa na karon ang maglingkod nga galusa

ang mata sa mga birtuwal nga kuwaknit, 

tukmo, gamba bisan gani ang yoyo ug bola

nga kalit lang mapuwak sa hubon nilag pahak.

Ug nahimo nang birtuwal nga mga duwaan 

ang duwa ug magduduwa sa mga tudlo 

ug palad sa modernisasyog mapahimuslanon.

Dunay gikutay nga mga gagmayng lambo: 

gihigot sa ulo, bukton, kamot, tiil aron molihok

silag moigot sa gilatag nga tingbakukang,

tinglibgos, tingwatusi ug tingtipig kon unsa

may nangagusbat sa kinahiladmang kay-ag

sa kalag kun, di ba kaha, pagkatawo

o sa bisan unsay nangayagyag ug giayag

sa dagway aron papason ang garbo ug uwaw.

Sama pananglit kon giunsa nila pagsignit

ang mikaging nga anino sa gipislit-pislit

nga keyboard, gikablit-kablit nga joystick

ug gilubag-lubag nga remote control samtang 

gahangad sa galupad nilang kaikag 

ug way puas nga nanghinuwaw sa bakikaw 

nilang kahidlaw, way hunong ang grabidad 

sa pagbitad sa gakumbabit nga nangalabirang 

tabanog hangtod mapuwak ang urom sa dag-om.

-- NOEL P. TUAZON

Dauis, Bohol, Philippines