isla balicasag

1.

Hataas ang ritwal sa alindahaw-uwan buntag sa isla

nga gitawag nilag Balicasag nga ang kahulogan usa kalibong kasag.

Tungod pod seguro kay hulmang kasag kini

kon tan-awon gikan sa kawanangan.

Apan dili ang kahulogan, o ang hulma ang hinungdan

nganong napadpad ko dinhi kauban si Ulysses

(dili ang alamat nga mangugubat ug mananagat

sa isla Ithaca), higala ug igsoon  sa pakigbisog sa tanghaga–

kauban sab ang mga higala nga magbabalak.

Wa mosagunto ang akong lakang dinhi aron subayon

ang bahakhak sa uwan nga nangatagak sa akong palad.

Dunay hinungdan ug dunay kalainan nga kinahanglan

nakong hangpon tungod kay mao kini ang tubag.

2.

Ang mga aninipot ganina pa nahinanok ilawon sa mga dahon,

sangag punoan sa labong nga pagatpat.

Kanunay nilang gihambin sa mga pako ang kagabhion.

Nagtungok ang mga lukay sa kabug-at sa lusok-uwan.

Naglumba ang balod aron tumanon ang gisapnayng panaad

nga gakson sa tumoy sa ilang panaw ang puting baybayon.

Kanunayng naghimog dalan ang mga buskay sa pinong balas.

Tan-aw nako, timailhan kini sa mga gagmayng kasag

sa ilang paghinuktok nga tultolon ang ilang balay-lungag.

Mao kini ang balaod sa isla nga kinahanglan nakong sabton.

Tinuod. Tanan dunay hinungdan. Tanan dunay kalainan.

3.

Sa padayong pagpangatagak sa uwan,

ako ang saksi ug ang ako kamatuoran.

Ako ang balod ug ako ang lapyahan.

Ako ang buskayg ako ang gagmayng dalan.

Ako ang kasag ug ako ang lungag sa balas.

Ako ang lapay sa pagpanakop nilag bulinaw.

Ako ang bulinaw sa sungo sa mga lapay.

Dunay hinungdan nganong gidangaw ko

ang isla ug ang kahidlaw sa mga balod

sa duha ko ka kalimutaw. Dunay hinungdan

aron buwasniton sa unos ang bulok-abo

nga dag-om ug ang kahinanok

sa mga aninipot sa pagatpatan.

4.

Gabii, hilom ang mga bituon sa repleksiyon sa dagat.

Naggama mi’g daob ni Yul.

Sila si Norman, Tata ug Bebeng nagsugba sa pinalit namong isda.

Samtang giiwagan nila og plaslayt ang sugbaan,

nahinangop ming Yul sa daob,

sa sayaw sa kalayo kon giunsa niini paglamon ang sugnod:

kada lagitik sa bunot ug kahoy molupad ang aligato sa kawanangan:

morag naglumbang aninipot sa kangitngit, sa among kalimutaw.

Tan-awa, tan-awa ang mga aligato sa langit,

singgit ni Bebeng ug midagan siya libot sa daob.

Kiwaw ang huyop sa huyuhoy.

Hilom ang mga gagamayng kasag sa ilang lungag.

Kita ang dilaab sa kasingkasing sa Balicasag, matod ni Yul.

Morag iyang gigakos ang silab ug padaawon sa iyang dughan.

Ingon ini, tingali, ang ihimugso mi sa kalayo.

Dunay daaw sa among nawong nga dili mapapas.

Ingon ini sad hulagwayi sa kahayag ang bigot sa kangitngit.

Apan unsaon ko kaha pagsuwat sa balak

ang bigot sa bahakhak, pagduha-duha, uwag, kahadlok?

5.

Pagkahuman sa uwan ang kahilom.

Sa layo, langay ang lupad sa mga langgam.

Mipitik ang dagat tumoy sa ilang mga pako.

Bisan gani ang asul nga uniberso sa dasig nilang panaw

sa usa lang ka bugkos, usa ka katuyoan

nga kaplagon ang mga hinipling dalan sa hangin.

Kaugalingon anino kaha ang ilang gisundan

sa kal-ang ug haw-ang nga maoy hinungdan

nganong mangalaspag ang ilang mga balhibo

kon malit-ag sa nangahup-ag nga panganod?

6.

Bag-ong binindetahan

ang mga sakayan sa baybayon

nga di na maihap kon pila na kaha ka

unos ang ilang giasdang

ug pila na kaha ka bangis nga bawod

nga ilang gisagubang

ug pila pa kaha ka lawod

ang way kukahadlok nilang latason.

7.

Unsa kaha pod ang balak.

Mobalik ko sa kamatuorang mao niy hinungdan

nganong gusto ni Yul nga mosuroy sa Balicasag.

Ang pagkuyog nilang Norman, Tata ug Bebeng

mao usab ang pagsud-ong sa bulok

sa mga kinhason ug korales sa isla.

Unsa man pod ang tanghaga

gawas sa buhagay nga engkantasyon sa mga bawod.

Gawas sa duha ka bata ganina, hubo sa sapot ug kabuot,

naligong nanghangad aron sugaton sa nawong

ug palad ang bugnawng lusok sa uwan.

Gawas sa mga aligatong hangtod karon

Padayong namuliskad sa akong diwa.

Unsa ba ang makataronganon kaysa ingon aning

pangandoy nga isuwat sa balak ang Balicasag?

8.

Tingali, ang mga hamis nga bato sa lapyahan balak

ug ang dangog nilang gininhawa balak sab.

Tingali, ang panon sa mga langgam sa halayo lak-ab

sa balak nga gusto nakong suwaton.

Maong, suwaton ko ang balak apan dili ang hinungdan sa balak.

Suwaton ko ang balak nga yano lang.

Di ba ang kayano sa balak mao ang kaanyag niini?

Suwaton ko ang balak sa mga aninipot.

Suwaton ko ang balak sa kalayo ug aligato.

Suwaton ko ang balak sa lapay.

Suwaton ko ang balak sa bunok-uwan.

Suwaton ko ang balak sa asul nga dagat

lakip na ang tanghaga sa dagat.

Suwaton ko ang balak nganong miabot mi sa isla.

Suwaton ko ang sambingay nga kanunayng gipangita

ni Ulysses sa humok nga bunbon.

Suwaton ko ang balak sa mga anod nga bukong sa lapyahan.

Suwaton ko ang balak ni Yul

huwam ang introspeksiyon sa mga kasag.

Suwaton ko ang balak sa duha ka bata nga, tingali,

way kataposan nilang subayon ang kabugnaw

nga sekreto sa uwan ug pagkabata.

Suwaton ko ang balak sa mga sakayan.

Mao ni ang hinungdan

ug mao ni ang gipangita kong kalainan.

-- NOEL P. TUAZON
                                                                                                                                Dauis, Bohol, Philippines