sukad sa pagkalangay

Dihang nahagbong kadtong
bitoon usa ka gabii, misakdap sab
ang anunugba gikan sa ginhawaan
ni Papa. Kaayong hagiton sa kilat
bisan dili ko andam maminaw
sa dugdog niadtong gabhiona.

Niadtong higayona, wala nako hisabti
kon unsa'y iyang tinipigan
alang nako. Gakumkom iyang mga palad.
Nidusmo nako ang iyang pahimangno,
wa'y kalainan sa lagong nga saag.

Hangtod karon sukad adtong
kataposan nakong pagduaw sa tambalanan,
wala pa nako madawat
ang akong pagkalangay.

Mubo ra akong nasubay
kabahin sa iyang paghimugso.

Kon unsa'y matuod, igo na nako
nga molungtad akong pagdumdom
balik sa iyang tingog.


-- DENNIS S. SARMIENTO
Maryland, USA

sa hinay-hinay

sa hinay-hinay nipaka iyang bukog 

nituybo iyang ikog 

nibuto iyang utok 

sa hinay-hinay nadubok ang gibati 

nalata ang pangadye 

napan-os ang kinabuhi 

sa hinay-hinay gikapoy sa kabudlay 

katulgon sa kalaay 

sa dalan gasusapinday 

--JONALYN ALMACIN-GOURDON

San Remigio, Cebu, Philippines

recipe diborsiyamente

2 ka itlog kuyos
1 ka talong lawos
taklubong uga hapdos


--MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA

ting-init

Ang pulong nga “ting-init” kay gamiton karon isip pulong sa lihok. Wa nay moingon nga “Paaboton tika sa panahon sa ting-init” o “Sa pagkunhod sa tubig sa sapa, ang tanang nataltagan og dahon moluhod sa ting-init.”

Kastigohon, silotan sa latigo sa dila ang magsusuwat o istoryador nga masayop og litok. Idangdang sa gabukal nga kawa, igaid sa gaasong pugon.

Pureso ang mag-uuma moingon na karon: "Giting-init sa langit ang pinugas kong mais." Sa karaang abtanan pamation ta ang hunghong: "Sibog dinhi, langga... kamingaw ko iting-init." Ang hubog ug brokintong abogado tugtan nga manghasi: "Ang di papildi og broka moting-init sa akong pistola!"

Ug buk-on ta paghubad ang tubag ni Kierkegaard kabahin sa magbabalak: "Usa siya ka magul-anong tawo nga misulayg tago sa kasakit sa iyang kasingkasing kansang mga ngabil haom ang pagkatakdo nga ugaling manghupaw siya ug motiyabaw, mating-init mo ang matahom nga awit."

Tinahod nga higala, ang balak kon ipating-init molagiting. Paminaw, pamatia, pating-init.


-- ADONIS G. DURADO
Rome, Italy

tubig-tubig

Sa bata pa ako, inigkagabii
ang kalibutan namong mga kabataan
mao kadtong bahin sa karsada
nga gikan sa eskina ug hangtod
sa dakong akasya. Kon bulanon,
magdula kami og tubig-tubig.
Ang kataposang linya duol ra
kay di man molagbas
niadtong dakong punoan.
Inigbagting sa alas otso gikan
sa habog nga kampanaryo
tawgon kami sa pagpamauli.
Inigkabuntag mangaligo kami sa dagat
ug magsabot nga inigkagabii
magdula kami pag-usab
og tubig-tubig. Inubanan sa
binata namong pamasin
nga ang bulan hayag lang gihapon
ug unta dili moulan.


-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA

bituon nga kapundiron

Dapit sa lampara
nga gilibotan og mga anunugba,
napalgan tika sa pultahan--
gatan-aw sa bugtong bituon
taliwala sa dag-om.

Daw kamatyonon ko sa kagutom tungod
sa tibuok adlaw nako'g bantay-suroy
hangtod sa utlanan ning lasangang nasod.

Gitagad tika apan gapuyo ra ka,
gagakos sa imong kaugalingon.
Duna kay gilitok apan nasapawan kini
sa gaguhong lagutob nga gabatil
sa imong dughan.

Dungan sa imong luha, nidul-it
ang kamatuoran nga duna'y
kahait sa bala.

Dira sa bungbong,
nibatog ang mga anunugba: Mga mata
sa ilang pako nakasaksi sa bituon
nga napapas sa langit
nga gayunyon.


-- TON DAPOSALA
Cagayan de Oro City, Philippines

padigo-padunot*

Maghilak kong mopauli kaniadto, mohangyo sa akong Lolo nga buhatan na sab ko'g kasing kay ang bag-o niyang ginama tua, nagbuy-od sama'g patay nga sundawo gikan gikunis-kunis sa labawng' dako nga kasing ni Naldo. Moagik-ik siya'g katawa, dayo'g bulhot sa aso gikan sa iyang hunsoy. Tulo ka adlaw niyang buhaton, ug tulo pod ka adlaw ang kalaay sa pag-apong ug pagpaabot. Kutihan kaayo siya. Dili katingad-an nganong ako ang dunay kinanindotang kasing sa amoa, ug nganong ako pod ang kanunay sigurohon ni Naldo. Upat lang ka adlaw ang lahutay sa akong matag kasing. Dili ko kahinumdon kon pila ka kasing ang nahimo ni Lolo. Apan ning bag-o lang, mibalik nako ang iyang gipamulong matag higayon nga ihatag na niya nako ang bag-ong ginamang kasing... apan wala ko makasabot. Kalapad sa wanang sa paghinumdom ug pagpaabot. Padayon kong magduwa og padigo-padunot.* 

___________________________________

* padigo-padunot: duwa ginamit ang mga kasing diin ang tumong mao ang pagpulpog sa kaatbang pinaagi sa pagtumba o pagkanil niini hangtod mabuak gamit ang hait nga lansang sa imohang kasing. 

-- IOANNES P. ARONG 

Lapu-Lapu City, Cebu, Philippines

kidhat ug badlis: laguardia airport, new york

Sa pagpasiplat, lipaghong ang napadpad
nga panganod ug daw gadag-om
sa danguyngoy sa mga gangis. Dinhi

sa daplin, gapanagpa ang mga lalis
sa dahon ug daw gaawop ang mga aninipot.
Di madid-an ang pagdakop sa imong pahiyom

dihang mitim-aw ang anino sa kasadpan,
gahulat sa pag-unlod sa adlaw balik sa pusod
sa kagabhion. Sama ining pagduaw dinhi

sa gip-ot nga dughan sa New York City,
kutob ra sab ka nganhi sugod niining
tugpahanan samtang namauli ang tanan

gikan sa ilang panaw. Sa layong tinutokan
tugbang sa langit, diha’y kidhat sa eroplano
mipapas sa badlis sa kapunawpunawan.


-- DENNIS S. SARMIENTO
Maryland, USA

udtong kating

tala na gukdon ang mga kaaskaas

pad-on ang tunob sa mga balod
ug itumod ilang yinagubyob

mamilot og mga gatandayng gapnod
nga sa ngabil sa lapyahan gihan-ok

gius-os na ang panty sa dagat


-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA

pahinungod sa di hingtungdan

duha ka istoryador
nanakayan

ang usa gadala
og pasol

ang usa ngilngig
managhoy

gitabyog sa hangin
ang baruto

mibutho panon
sa mga burit

naanod, naanod
ang panganod

isla midunggo
sa tungod

tigmo sa agukoy
kapila gisibot

bikog kang
kinsang ikog

aha! kataw
sa imong katawa!


-- ADONIS G. DURADO
Innsbruck, Austria

karaang tugon

uban sa silaw
sa bronse
nga panganod

nabati sa bata
ang hunghong
sa langit

nga siya ang
arkanghel
nga masupilon


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau

dayang-dayang

sige lang,
akong dawaton ang inyong katawa
sa dihang inyong nahibaw-an
nga ganahan gyod ko maminaw,
mosayaw og Dayang-dayang.

Bisan karaan na,
padayon kining mohagwa
sa akong dunggan,
magpadayon kining mogitik
sa akong panumdoman.

Kaniadto, kada Dominggo
gikan si Papa sa iyang trabaho,
lanog ug lapad kaayo ang maabtan
sa tukar nga Dayang-dayang.

Dinuyogan sa Tanduay
nga ilang gitagay
kanunayng mosayaw si Papa
ug iyang mga kauban og Dayang-dayang.

Daghang mga bata ang magdula
sa among tugkaran ug mangatawa sila
kon magsugod na sa pagpanayaw
sila si Papa, sadya kaayo
ang among tugkaran, sadya kaayo.

Usa ka Dominggo, akong nakit-an
gitagay ni Mama ang iyang mga luha
sulod sa among balay, sa hilom
iyang gipatukar ang ritmo
sa dugay na niyang gitipigang mga bakho.

Maong ganahan gyod ko
maminaw, mosayaw og Dayang-dayang
duyog sa ritmo sa pagdumdom
sa gilay-on taliwala namong
duha ni Papa.

Usa usab kini sa hinungdan
nganong matag Dominggo
tultolon nako ang Ginoo.


-- GLENN T. MUÑEZ
Dumanjug, Cebu, Philippines

tulisok: hinayak nga sugilanon nga gasugod sa usa ka hapak

Labaw pa sa tulisan ang nituli nako
ug sa akong mga kadula. Hangad, mando niya.
Wala ko nipyait kay linaw bisan pinahipi
ang iyang tingog samtang gitagod-tagod
sa iyang ngipon ang mga dahon sa bayabas.

Natilawan tingali niya ang akong kulba.
Natulon nako’g kalit ang hungihong sa tinghuwaw
nga huyohoy, nilahos sa akong giyak-an
gikan nidalikyat sa kasagingan tadlas
sa tangkongan sikbit sa iyang tugkaran diin
gitangkal niya ang mga manok igsasabong.

Kalami untang ituktogaok. Kalit nilahos
sa akong kigol ang tingsi sa kahapdos dihang
niuntol sa akong atubangan ang kabinhod
sa bunal—gisapsap gikan sa taliwang bahin
sa dahon sa saging—bantang sa suwaw
nga suwab sa korta nga nigimaw sa gipawos
nga kunot sa akong kalinghod. Kabugnaw
sa duga nga iyang giluwa ug gibulit
sa akong dugo ug panit. Gabawod
ang akong mga tunob sa pagpauli nako.

Usa ka semana ang nilabay, wa’y labot
ang mga gikamatis, naglumbaanay mi
paglukso sa natumpag nga pantalan dili layo
sa bagting gikan sa simbahan sa Mabolo
ug sa gadahunog nga tingtaob nga nagpangiyod
sa kabatoan gikan sa baybayon sa Opon. Gipaksit
sa kahangol sa mga isdang gagmay
ang kugan sa akong bag-ong kaalam. Kaparat
sa akong nahibal-an. O, mga inday!

Sukad ko gitulis, ang akong kamot sumpay
sa gakos sa kugita nga wa’y kutas
mosupsup sa luha sa inyong mga inahan.
Pagbantay sa akong pamukot ug panginhas.
Basin kutob na pod ko sa pagtukob sa makabuta
nga kahayag gikan sa akong pus-on. Ayaw tawon
pagpangitngit. Basin dili na pod nako kapugngan
nga magkidhat-kidhat taman sa ginhawa tugbang anang
palautog nga parola sa Liloan.


-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA

layag

Diri sa akong kuwarto, higala ko ang mga kaka. Kon adunay bagyo, ilang ibintana ang uwan pinaagi sa ilang lawalawa. Ang nagtipun-og kong mga libro, labi na ang One Hundred Years of Solitude, sama sa asukar, nahimong gagmayng mga bato, nigahi, dayon nadugmok. Apan kon imong tilawan, tam-is ra gihapon. Ang mga nagkayamukat nga mga suwat, mga resibo, mga bus tickets, ug mga boarding pass sa salog wa’y kalainan sa mga gihay nga lain-lain og kolor, ug kon ako kining puniton, limpyohan, hinayhinay nga mahanaw ang ilang alimyon. Sa wa damha, ang mapa nga gipilit nako sa bungbong, adunay tingog sa usa ka 29-anyos nga lalaki. Ang ako pod nga kalendaryo sa suok, adunay tingog sa usa ka 24-anyos nga babaye. Pukawon ko nila matag gabii. Madunggan nako ang ilang estorya--

Mapa: Ingon sila, di ko angay nimo kay gilay-on lang ang akong ikapakita.

Kalendaryo: Ingon sila, mas di ko angay nimo kay usa ra ka tuig ang akong kinabuhi. Kon ikaw mangutana ngano. Ang akong tubag, mao man gyod kini. Apan inig kamatay nako, ihatag sa mga bata ug tigulang kon unsa pa’y akong mahibilin. Kung mingawon ka nako, pangita-a ko sa mga bata nga nagyamyam sa ilang adlawng natawhan, sa mga dalaga nga nagbantay sa ilang sunod nga regla, sa mga masakiton nga nag-ampo sa akong sinugdanan, sa managtiayon nga nagtrabaho alang sa adlaw nga pagtapos sa ilang mga anak, sa mabdos nga kanunay nag-ihap sa siyam ka buwan, sa asawa sa mangingisda nga nagpaabot sa iyang bana. Pangita-a ko, higugmaa ko sa ilang mga mata. Dili mamatay ang gugma, apan ako, matag tuig, matag tuig, matag tuig, walay kahumanan. Inig kamatay nako, ayaw gyod og hilak. Mas angay kang mohilak sa mga tawo nga naghilak samtang naglantaw sa imong mga kalikopan, kadagatan, ug ang mga gilay-on niini.


-- CINDY VELASQUEZ
Cebu City, Philippines

unya sa akong pagpiyong

Unya sa akong pagpiyong
padayona pagdunghay ang imong buhok.

Ang mga bituon sa imong mga mata
magpadayon sa ilang pagkiblat.

Ang mga tulo sa ulan
huyo nga modapat sa mga atop.

Ang tihol sa amamangloy molanog
sa tun-og nga kaadlawon.

Hilom nga molabay ang hangin sa kadahonan.
Magpadayon pag-agas ang tubig sa busay.

Unya sa akong pagpiyong
padayona pagdunghay ang imong buhok.

-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA

buslot

Kaniadto,
Ang tinutokan ni Undo
bakakon. Sa sinugdanan
pyuos, mauwawon, halos
di moharong;

Apan karon,
ang tinan-awan ni Undo
molapos kang Inday
ngadto sa lain pang
Inday.


-- GINA MANTUA-PANES
Cebu City, Philippines

mga balod sa dagat sa akong pagkabata

Kanunay nakong mahinumdoman

si Papa didto sa Laoy
samtang nagpalawod siya
kuyog sa mga bosero
nga gidudahan niyang nangilad
bisan sa iyang atubangan.

Pinaagi sa akong tudlo
nagpunay sab ko’g sulat
sa balas diin daghan
ang akong gibutyag nga basin
gikaulaw sa mga balod
nga kanunay gikan sa lawod
gaapas pagpapas sa lapyahan.


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

duha

Wa pa nimo sukad makit-i
kanang gakatag dihang nangahanaw
ang mga squirrel usa ka buntag.
Karon pa nimo nabatyagan
kanang duha ka sanga,
daw higanting rebulto
sa magtiayon nga gasayaw.

Sukad sa ilang pagsalingsing
gipangandoy sila sa hangin nga monaog
aron magdakpanay ilang dahon
diha sa lunhaw nga tugkaran
sa among kasikbit. Wala’y kisaw
ang mga gangis, mao ra’g gapaminaw
unsa’y hungihong ilawom sa balilihan
nga giduhigan og yamog.

Sa wala ka pa dinhi daan nang nahibalo
kanang punoan nga maple nga ang hinungdan
sa linog mao ang tumang kagutom. Mao bitaw
wala supaka sa magtiayong sanga ang sugyot
sa hangin. Wala’y langan ilang pagtugpa
sa yuta aron dili na kinahanglan pang hiktan
sa gamot ang kaarang punoan nga gaantos
sa kapintas sa milabay nga unos.


-- DENNIS S. SARMIENTO
Maryland, USA

pag-usab og duaw sa howard’s park

Ang libodsuroy tang mga panumdoman kaniadto rang gituhik ug gitangag
sa mga pelican sa atong kabatan-on nga nahitagpilaw sa naghaguros
nga sakyanang nidalikyat sa Vermillion ug sa panaghugpong
sa Leon Kilat alirong sa aseras ni Fidel. Ania ako namalandong
sa gamay sementong taytayan namasinbasin nga adunay mokubit
sa pasol ning hamtong handurawan. Sukad sa una mong pagduaw diri
ang mga egret naghukas sa ilang taas ug ugis nga mga balhibo
sa paghandom tadlas sa amihan habagat timog kanaway sa nagdis-og
nga kapanahonan. Tambilagaw na ang atong ikaduhang parnasong
kalibotan. Ikaw ug ako nagyuhotpamati sa maputing balas ilalom
sa naghukdong palmetto aron madeskitahan ang nahabiling anino
sa gibiyaan tang mga tunobalak...

(alang ni compañero Ury Almagro)

-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA

tinughong

Daw berso libre sa iyang kapagtong,
madukoton, bahaw nga kaanyag

nga gipalubogan og kamay
nga kinogay gikan gipabukalan

diha sa paraygon nga panaksan
uban ang inalisngawng mopalawot

sa dughan nga bisan alom kini
sa kauyamot apan igo na

nga mopagimok sa tanghaga
taliwala sa haw-ang nga

handurawan ug matilok hangtod
sa kabusog nga wala damha.


-- DONZKIE B. ATON
San Remigio, Cebu, Philippines

kondenadong lawak

matag karon ug unya
sa damgo mobalik ako sa balay nga akong gisak-an
sa nagtungha pa ako
walay hunong ang kompas nga paglugdang sa abog
sa mga bulingon nga nagpasad
sa tiilan sa akong higdaanan
bag-ohay pa lamang ang kataposan kong pagduaw
apan dili gayod ako mahidumdom
hain ang akong subayon
sa hagip-ot ug naglikolikong mga agianan paingon didto
magsindalan akong mangutana sa direksyon
gani usahay anha na sa pultahan sa akong lawak
ako makaamgo
nga ang yawe ako diayng nakalimtan


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau

drama sa sala

Sukad pag-abot niya
wala namo panumbalinga
kon unsa'y angay hisgotan.
Kanang matang sa sinabtanay
nga dala palad ug kumo,
sama nilang nanay kaniadto.
Buot unta nako isulti kaniya
ang kamatuoran
nga natahalan sa hasa
sa panahon, apan kini lakip
sa gihipos sa akong asawa
didto sa aparador sa kusina.
Samtang galingkod ra mi sa sopa
nagtan-aw sa gipasundayag sa TV,
giduka si Junior sa salog
kay matod niya, korni ang drama
sa Maalaala mo Kaya.

-- TON DAPOSALA
Cagayan de Oro City, Philippines

mubo nga kinabuhi

ang mubo nga kinabuhi
kay taas nga biyahe
kung mosum-ok sa kabugangan
imbis na mobaktas sa dan;
ang moubog sa sapa
ug magpaanod sa sulog
imbis na motabok sa tulay;
ang mosimang sa dapit
nga wap-a mataaki,
imbis na mobalik og subay
sa susamang abtanan.
kay ilalom sa gibarogan
nianang gadalag sungkod,
kontentong gatikungkong
kalaberang hilis og sapatos.


-- ADONIS G. DURADO
Brussels, Belgium

dagat

Ang akong tibuok lawas sama sa dagat, daghang mga balod nga gianod ka papalayo. Maong gihatag nako kini og tagsa-tagsa kanimo. Una, ang akong abaga, dalunggan, bisan ang kurbada sa akong hawak. Apil na pod ang akong bagtak ug bat-ang. Labihan na ang akong kamot, tudlo, kumagko, ug ang akong kumingking nga mibandlas og kaparat tungod kay singtanon man ko. Apan imong gidawat. Gipaambit ko ang akong mga nagbaha nga mga pahiyom ug kahadlok. Bisan ang akong mga gitipigang kahilom, gihatag ko. Apan ikaw wala gyod nagkinto. Wala na pod ka nangayo. Ug imong gihatag ang imong bukton, agtang, pilok, aping, ngabill, ug ang akong paborito: ang imong buko-buko. Tuod, gihatag pod nimo ang imong tabon-tabon, ang imong palad ug pulso. Bisan ang imong mga sekreto ug damgo gipaambit mo kanako samtang ang akong kamot gikuptan mo sama sa usa ka mananagat nga nagkupot pag-ayo sa iyang bugsay padulong sa baybayon tunga-tunga sa bagyo. Apan mao pod nang kamota ang nagtudlo nako kung unsaon pagkupot sa kamot, unsaon paghapuhap sa tigulang, pagkukos sa bata, pagtulod sa kamatuoran, pagbira sa kalipay, pagsuwat sa kasakit, paglapay sa kasubo, ug pag-ampo. Dinhing taknaa gitigom nato ang atong mga gipang-ambit sa isig usa. Gitagaan og lahing nga mga ngalan. Giihap ang mga higayon diin ikaw nakaginhawa uban sa akong kadagatan tungod sa imong mga halok. Apan sa kadugayan wala ka kakita sa kaanyag sa akong mga balod, usahay di nimo masabtan ang akong pagtando sa buwan, nakit-an nako ang imong kalisang. Gianod kita padulong sa lapyahan, didto sa mga balas aron sa bisan unsang panahon, ikaw gihapon akong mahalokan.


-- CINDY VELASQUEZ
Cebu City, Philippines