Ako Mao Ang Una
Ako mao ang una nga moinom sa asul nga nangita pa iyang mata.
Moinom ako gikan sa imong tunob ug motan-aw:
miligid ka lusot sa akong mga tudlo, perlas, ug mitubo ka!
mitubo ka sama sa tanang mga ningkalimtan.
miligid ka: itom nga lusok nga ulan sa kagul-anan
nga nadakop sa panyo nga nabalhin pagkaputi sa pagkaway sa panamilit.
Gihubad ni:
-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA
6.30.2011
makina
Namatay ang makina ining Bao
sa pagsaka sa puntod sa Taguanao.
Halos wala koy madunggang tingog,
puyra ang pangagho sa iyang kasubo.
Samtang nagtulo akong singot
sa pagtunob sa gasolinador,
nitutok lang siya sa ukbang hapon.
Ug nasaksi kong nahiusa siya sa kinaiyahan.
Niagos ang mga yamog sa walog sa iyang dughan
nga gadutdot sa akong hunahuna.
Gigitik akong buot sa iyang agulo
samtang nagdul-it ang init sa akong kahilom.
Nagduka nalang ang salumsom,
gapadayon lang gihapon kog kubi ug susi
taman sa nahawoy nakong paglimbasog
og buhi ining tayaong Bao.
Nagtan-aw nalang ko
sa suba nga naghaganas sa Taguanao.
Ug kalit nauyog ang palibot.
Niplastar iyang kumingking
sa akong paa. Kini nikamang,
nikamang ug nikamang. Nasindol
ang kambyada. Nabuhi ang makina.
-- TON DAPOSALA
Cagayan de Oro City, Philippines
6.29.2011
buko bar
pagpaabot
6.27.2011
mohangyo ko og nobena
Ang unang halok usa ka pag-ampo.
Ang among mga palad mag-abot,
magkahiusa sa kahagip-ot.
Isag-ulo namo ang matag titik
nga among itugyan sa kahitas-an
hangtod mopiyong ming duha.
Ipaambit namo ang kahilom sa isig usa.
Ang akong wa-it ug ngabil manguros
sa iyang agtang hangtod tultulon niya
ang akong simod. Sa iyang baba,
daygon ko ang kalibotan. Sa iyang dila,
mokumpisal ko sa akong mga sala.
-- CINDY VELASQUEZ
Cebu City, Philippines
bilahan
dinhi sa imong nataran
sawmon ko dinhi
ug tugkaron og balik
ang imong tabay
hinay
hinay
hinay
hinayan ko og hanggab
gunahon ko
ang imong mga kahadlok
sa kilid
sugdan ko og panginhas
ang tanan nga
gihuom sa imong perlas
bisbisan ko
ang imong tanaman
naugon ko ang imong tabay
daruhon ko sa akong simod
subayon ang utlanan
tay-ogon ko ang imong mga eskina
bilangkaron ang mga laktoranan
hinay
hinay
hinay
hinayon ko og padakin-as
tuyok
tuyok
sawmon ko dinhi
ug tugkaron og balik
ang imong tabay
hinay
hinay
hinay
hinayan ko og hanggab
gunahon ko
ang imong mga kahadlok
sa kilid
sugdan ko og panginhas
ang tanan nga
gihuom sa imong perlas
bisbisan ko
ang imong tanaman
naugon ko ang imong tabay
daruhon ko sa akong simod
subayon ang utlanan
tay-ogon ko ang imong mga eskina
bilangkaron ang mga laktoranan
hinay
hinay
hinay
hinayon ko og padakin-as
tuyok
tuyok
tuyok
tuyokon ko ang sandayong
syagit lang diha sa hilom
samtang ako gapadanlog sa pasong
kay pagtikig sa imong lawas
kay sa pag-arko sa imong likod ug
paglarot nimo sa akong buhok
mobukad ang langit
mabungkag ang mga bituon
modahagay ang mga sapa
sa pagkuyanap sa la
sa akong dila
tuyokon ko ang sandayong
syagit lang diha sa hilom
samtang ako gapadanlog sa pasong
kay pagtikig sa imong lawas
kay sa pag-arko sa imong likod ug
paglarot nimo sa akong buhok
mobukad ang langit
mabungkag ang mga bituon
modahagay ang mga sapa
sa pagkuyanap sa la
sa akong dila
alang kang W
--- R.V. ESCATRON
Valencia Hills, Negros Oriental, Philippines
--- R.V. ESCATRON
Valencia Hills, Negros Oriental, Philippines
6.25.2011
unsa’y wala gipakita sa teleserye sa filipino channel samtang nabuntagan ang nagkalingaw og pamutos nga balikbayan
Dili matigom ang uwan. Wala’y pugong ug usikan ang dag-om
didto sa atong kapupod-an diin labaw pa sa dugdog ang lagaak
sa talidhay. Bisan humok mahimong lapok ang abog nga
gapabug-at sa ngabil, gaan ang kabanha sa mga wa’y buot,
gapunsisok ubos sa busagak nga sandayong. Kasadya sa kilat.
Naamang ang radyo nga wala pul-i sa mga pasiaw ni Yoyoy.
Nabungol ang bungbong sa atong silingang mabdos na pod
ug gikabay-an na sab sa iyang hubog nga kapuyo samtang
nikamang ang uk-ok sa aping sa masuso diha sa duyan.
Gatingsi ang mayor sa atubangang panid sa mantalaan
nga gilimugmog sa nasud-ipan nga imburnal. Nilapaw na
sa hantakan ang baha. Basin gahuwat haranahan ang ulay
nga giango-ango na, nanudlay sa bintana. Nia na sab gapasiplat
ang himantayong adlaw, gasusi kon dili ba bakakon ang bangaw.
-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA
6.22.2011
don durado
don durado, don durado, natakloban ka na bag kaldero?
kahinumdon ka pa ba sa adlaw nga nawani mo ang ginoo?
nagpunay ka pa ba gihapon og kulitog sa pusod, don durado?
unsa gani toy puntariya sa imong balak nga gahisgot og platito?
kapila ta moliko kon moadto ta sa balay sa tikasan, don durado?
nahaylo ba si inday sa imong gipanghambog nga puti nga pustiso?
hain na diay karon, don durado, ang hangin nga daw hait nga kutsilyo?
ug asa gyod gipadpad ang panganod nga gitutokan sa tulo ka pasahero?
don durado, don durado, kanus-a ta magtagay ginamit ang buak nga baso?
-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau
kahinumdon ka pa ba sa adlaw nga nawani mo ang ginoo?
nagpunay ka pa ba gihapon og kulitog sa pusod, don durado?
unsa gani toy puntariya sa imong balak nga gahisgot og platito?
kapila ta moliko kon moadto ta sa balay sa tikasan, don durado?
nahaylo ba si inday sa imong gipanghambog nga puti nga pustiso?
hain na diay karon, don durado, ang hangin nga daw hait nga kutsilyo?
ug asa gyod gipadpad ang panganod nga gitutokan sa tulo ka pasahero?
don durado, don durado, kanus-a ta magtagay ginamit ang buak nga baso?
-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau
tanghaga sa pagpaabot
6.21.2011
de chirico
de chirico, de chirico, katilaw na ba ka og chiko?
kita na kag gahiko-hiko nga kiko luyo sa kumbento?
pila ka kilo kon timbangon ang timbangan, de chirico?
unsay tawag sa chorizong gabitay sa bungot sa pilosopo?
unsay metapisikal nga chika sa estatwa sa plaza, de chirico?
nganong ingon ka gwapa ang saging kon tuparan og pustiso?
hain na diay, de chirico, ang chismosong gigukod sa anino?
ug asa gyod ihunong sa tren ang tigmo sa udtong tutok mo?
de chirico, de chirico, kapila ba pilo-piloon ang papel nga iilo?
-- ADONIS G. DURADO
Muscat, Sultanate of Oman
pamalandong
Matag karon ug unya
Akong mahunahuna
Nga duha ray paingnan
Sa akong mga dalan.
Sa tuo o sa wala?
Mopili kuno kita.
Apan sukad sa una
Usa ray padulngan ta.
Ug kadto maoy hingpit
Nga tinubdan sa awit.
Hades o paraiso,
Langit o impiyerno?
Nirvana? Kamaloka?
Ikapito o una?
Managlahi tag tubag
Asa uli ang kalag.
Matod sa daang tagna
Mouli tas himaya.
Matod sa bag-ong sugid
Depende kunos ligid.
Alang nako nga lumad
Aron way daghang labad
Ako ray padulngan ko.
Kay dili man mahimo
Nga moadto kos lain,
Duna unyay malain,
O masuko ba kaha
Sa akong pagpataka,
Nga luyos kinabuhi
Ang patay pirmeng buhi.
Pastilan, maypang langgam
Magsige lag pangigham.
Ug maypang mga sulom
Way kabalak-ang dag-om.
Di sama nakong buta
Ang ikatulong mata,
Maong duha ray bal-ang
Mga tumong sa dalan.
Mao nga hangtod karon
Way hanaw lang gihapon.
-- ANIJUN MUDAN-UDAN
Malaybalay, Bukidnon, Philippines
6.19.2011
ang pagdugtong sa mga tulbok
Ang tanan mga pagdugtong lang
sa mga tulbok. Ang mga pagsimang,
ang mga paghapit, ang mga
pagpanagtagbo mga tulbok lang
ning atong pagpanaw. Ang mga laraw
dali’ng mangabungkag
ug kasagaran paturagas na lang
ang atong mga puntariya.
Daghan ang mga panaspanas
sa atong papel, daghang mga lama
sa atong mga pag-ukon-ukon.
Wa kitay kasayoran kon unsa
ang hulagway nga maporma unya
kon mahuman na ang pagdugtong
sa tanang mga tulbok
ning atong latid—ang latid
diin ang unang tulbok didto sa duyan
ug ang kataposan adto sa lubnganan.
-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA
sa mga tulbok. Ang mga pagsimang,
ang mga paghapit, ang mga
pagpanagtagbo mga tulbok lang
ning atong pagpanaw. Ang mga laraw
dali’ng mangabungkag
ug kasagaran paturagas na lang
ang atong mga puntariya.
Daghan ang mga panaspanas
sa atong papel, daghang mga lama
sa atong mga pag-ukon-ukon.
Wa kitay kasayoran kon unsa
ang hulagway nga maporma unya
kon mahuman na ang pagdugtong
sa tanang mga tulbok
ning atong latid—ang latid
diin ang unang tulbok didto sa duyan
ug ang kataposan adto sa lubnganan.
-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA
kinahanglan pa ba diay?
Huwaton mulogdang ang lubog una imnon
Kilisan ang bugas una lutoon
Panguyaban tika’g balik una ko nimo sugton.
Ay, sus, mihupas na ang atong kabatan-on
Wala na ko anang kulba my heart, kurog my feet.
Di na mosalir ang pamisita, ako panuhoton
Sa atong pangidaron, intawon
Di na ko angayan mag sungkit-sungkit sa mga bitoon.
Sa atong pangidaron, pwede na siguro karon dayon
Imo ‘kong dawaton, imo kini nga hambinon
Ang akong librito sa gadilaab nga mga pulong;
Ipabukal niini ang imong daan nga pagbati. Ahem,
kahinumdom pa ka kadtong imong kilig to the bones gani?
alang kang W
-- R.V. ESCATRON
Valencia Hills, Negros Oriental, Philippines
6.17.2011
alingawngaw et al
"ang balak usa ka alingawngaw/ gaawhag sa anino pagsayaw..."
-- Carl Sandburg
pamati sa pingki ug tagay
gikan sa taw-an nga kampanaryo
mga alumni pantasma nagganayang gasubay
nagprosesyon sa kalye Rizal Tabotabo
nangamen sa mga orasyon ug bendisyon
ni Padre Beloy ug Monsenyor Jose Montecillo
tulimbang niukiok sa tanlag lumad Tuburanon
usa niana ka una ug kayha kataposang panagtipon
-- Carl Sandburg
pamati sa pingki ug tagay
gikan sa taw-an nga kampanaryo
mga alumni pantasma nagganayang gasubay
nagprosesyon sa kalye Rizal Tabotabo
nangamen sa mga orasyon ug bendisyon
ni Padre Beloy ug Monsenyor Jose Montecillo
tulimbang niukiok sa tanlag lumad Tuburanon
usa niana ka una ug kayha kataposang panagtipon
(alang sa akong mga classmates sa ika-50 ka tuig
nga reunion sa Cebu North Provincial High School)
-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA
-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA
ang gitipigan ni Medusa
Didto sa imong hardin
namunga og mga bato,
ug dili mga gihay.
Matag hulagway nila,
ningkumkom sa imong
mga sugilanon.
Sa kalikopan sa imong ulo,
hagbay lang ningbuswak
ang mga bitin, ningkulikot,
gilamat ang tibuok nimong lawas.
Apan sa kinalawman
sa imong pagkaaliwas,
wala nimo sila suginli
nga ikaw, buot mong wala
na kay kalimutaw.
Ang mga tawo
nga buot mong mahigala,
gihimo nimong mga biktima,
buot mo na lang mopiyong, mohilak.
Wala nimo sila suginli
nga ikaw sa una usa ka
babayeng gahalad kang Athena.
Birhen. Buotan. Matahom.
Sa dihang nilinog,
nigawas sa yuta si Hades,
naugdaw ang imong lawas,
nangalarag ang imong buhok.
Ug usa lang ang kamatuoran niini:
gihukman ka nga walay hustisya.
-- CINDY VELASQUEZ
Cebu City, Philippines
namunga og mga bato,
ug dili mga gihay.
Matag hulagway nila,
ningkumkom sa imong
mga sugilanon.
Sa kalikopan sa imong ulo,
hagbay lang ningbuswak
ang mga bitin, ningkulikot,
gilamat ang tibuok nimong lawas.
Apan sa kinalawman
sa imong pagkaaliwas,
wala nimo sila suginli
nga ikaw, buot mong wala
na kay kalimutaw.
Ang mga tawo
nga buot mong mahigala,
gihimo nimong mga biktima,
buot mo na lang mopiyong, mohilak.
Wala nimo sila suginli
nga ikaw sa una usa ka
babayeng gahalad kang Athena.
Birhen. Buotan. Matahom.
Sa dihang nilinog,
nigawas sa yuta si Hades,
naugdaw ang imong lawas,
nangalarag ang imong buhok.
Ug usa lang ang kamatuoran niini:
gihukman ka nga walay hustisya.
-- CINDY VELASQUEZ
Cebu City, Philippines
6.15.2011
takilid
1.
Bisan igmat, basin igo ra kang makurat—
lupig pa’y gigakos, gihagkan dayon
gitamparos—kon dili ka kahibalo
mangambot. Ay, pihing ug dili lingin
ang kasingkasing! Mao tingali nga igo rang gatakilid si De Chirico
sa kaugalingong-hulagway, gatampiling mao ra og gibayuok
samtang gahinuktok: Et quid amabo nisi quod aenigma est?
Unsa’y akong higugmaon kon dili ang tanghaga?
2.
Naa’y balak nga dili masabot.
Naa’y gugma nga dili moabot.
Dawata ang wala damha.
3.
Ambot, kon unsa’y dagway sa matinud-anon
nga lagmit gihuwat ni De Chirico, gapasiplat
kon unsa’y mahitabo sa dili pa siya banhigan
sa kalaay. Limbongan bisan ang bangaw
ug ang tingtaob nga brutsa sa lapyahan. Ay, himbis sa pawikan!
Kon isuksok kini sa bulsa sa maluibon, dili kuno siya maibot
gikan gapasingot uban sa kabit. Silawan sila sa kahibulong
ug magping-it sa kauwaw. Mamuwa ilang nawong.
-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA
Bisan igmat, basin igo ra kang makurat—
lupig pa’y gigakos, gihagkan dayon
gitamparos—kon dili ka kahibalo
mangambot. Ay, pihing ug dili lingin
ang kasingkasing! Mao tingali nga igo rang gatakilid si De Chirico
sa kaugalingong-hulagway, gatampiling mao ra og gibayuok
samtang gahinuktok: Et quid amabo nisi quod aenigma est?
Unsa’y akong higugmaon kon dili ang tanghaga?
2.
Naa’y balak nga dili masabot.
Naa’y gugma nga dili moabot.
Dawata ang wala damha.
3.
Ambot, kon unsa’y dagway sa matinud-anon
nga lagmit gihuwat ni De Chirico, gapasiplat
kon unsa’y mahitabo sa dili pa siya banhigan
sa kalaay. Limbongan bisan ang bangaw
ug ang tingtaob nga brutsa sa lapyahan. Ay, himbis sa pawikan!
Kon isuksok kini sa bulsa sa maluibon, dili kuno siya maibot
gikan gapasingot uban sa kabit. Silawan sila sa kahibulong
ug magping-it sa kauwaw. Mamuwa ilang nawong.
-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA
kanta sa abubhoan
6.13.2011
hubad sa balak ni Cynthia Alexander
Alindanaw
Nagkurog mo'ng mabalation'g tubig-pako
Gasilaw-silaw sa ibabaw sa tanang butang
Alindanaw
Naghuning dalan sa anod-hangin
Galikay sa mga pangpang sa daplin'g tubig
Natagak nga grasya sa imo'ng binuhatan
Alindanaw
Alang niini, alang ni-ining tanan
Alang niini, alang gayod niini
Higayon sa tumang pagbati
Alang niining pagkurog-hinam
Dalikyat ug labay diri
Lupad manipisnon'g panihagsihag
Nabuta sa imo'ng paghidlawas
Alindanaw
Alang niini, alang niini'ng tanan
Alang niini, alang gayod niini
Higayon sa tuman'g pagbati
Alang niini'ng paghinam-kurog
(gikan sa album "Ikog sa Bulalakaw")
-- MARJORIE EVASCO
Manila, Philippines
ag sikwati
Maajo pa
'ning sikwati
di mauwaw,
di mobalibad,
di molakaw.
Ganihang buntag
namahaw ta,
ag ahong nawng
di makahimo
og bisan unsa
nga istorya,
dili makatan-aw
sa imong mata.
Pastilan kining tijan
hapit igbalik
sa pinggan
ag gamay nga gihabhab,
ag pirit gitulon,
sa pamahaw
nga ikaw ag kauban.
Ahong gitan-aw na lamang
ag ahong tasa
kutob nibugnaw
an sud,
unja nibarog na ka
aron magsulti,
"Mouna na ko."
Nihunghong na lamang ko,
"Oo,"
nga gipagawas sa ilong
ug mora sa ahong
ilimnon ko giingon.
Sud sa pila ka segundo
kon asa na ka dapita,
ambot. Unja ahong gipulot,
(unta ag imong kamot)
ag tasa nga wa na'y init.
Ag sikwati
di gikuwang sa asukal,
ug nakatabang sa kalami
ag ijang gamay nga kapait.
Maajo pa ning sikwati,
kabalo na dajon
ag gusto nahong isulti.
-- AMOR TAN SINGCO
Saint Bernard, Leyte, Philippines
'ning sikwati
di mauwaw,
di mobalibad,
di molakaw.
Ganihang buntag
namahaw ta,
ag ahong nawng
di makahimo
og bisan unsa
nga istorya,
dili makatan-aw
sa imong mata.
Pastilan kining tijan
hapit igbalik
sa pinggan
ag gamay nga gihabhab,
ag pirit gitulon,
sa pamahaw
nga ikaw ag kauban.
Ahong gitan-aw na lamang
ag ahong tasa
kutob nibugnaw
an sud,
unja nibarog na ka
aron magsulti,
"Mouna na ko."
Nihunghong na lamang ko,
"Oo,"
nga gipagawas sa ilong
ug mora sa ahong
ilimnon ko giingon.
Sud sa pila ka segundo
kon asa na ka dapita,
ambot. Unja ahong gipulot,
(unta ag imong kamot)
ag tasa nga wa na'y init.
Ag sikwati
di gikuwang sa asukal,
ug nakatabang sa kalami
ag ijang gamay nga kapait.
Maajo pa ning sikwati,
kabalo na dajon
ag gusto nahong isulti.
-- AMOR TAN SINGCO
Saint Bernard, Leyte, Philippines
6.11.2011
hubad sa balak ni Charles Baudelaire
Mga Pantalan
Ang pantalan usa ka makalingawng dapit alang sa tawo nga gipul-an na sa mga panikaysikay sa kinabuhi. Ang halapad nga langit, ang namuswak nga mga panganod, ang walay-kataposang pag-usab-usab sa bulok sa dagat, ang mga parolang nagkidlap-kidlap unya nagsabulak og mga bangaw nga gimugna sa katingalahan aron makalipay, nga dili gayod makapuol sa mata. Ang mga bapor nga hapsay ug huping ang tabas, kansang mga tukon, layag ug kasangkapan madanihon kaayong mopaayon-ayon sa mga balod, makapabuhi sulod sa kasingkasing sa kahinam alang sa mga butang nga pinahiluna ug madanihon. Ug labaw sa tanan, alang sa tawo nga nawad-an na sa tanang kaikag, tanang tingusbawan, adunay matawag nga tulukibon ug hamiling katagbawan sa pagtan-aw-tan-aw lang, samtang nagpauraray sa atop sa adwana kun nagsandig sa landiganan, sa kisaw sa mga tawo nga lumalargahay, mga tawo nga nahiuli gikan sa halayong dapit, mga tao nga aduna pay kapiskay pagbaton og mga pangandoy, nga nangandoy pang mobiyahe, nga nangandoy pang maadunahan.
(gikan sa Iningles ni Louise Varèse)
Ang pantalan usa ka makalingawng dapit alang sa tawo nga gipul-an na sa mga panikaysikay sa kinabuhi. Ang halapad nga langit, ang namuswak nga mga panganod, ang walay-kataposang pag-usab-usab sa bulok sa dagat, ang mga parolang nagkidlap-kidlap unya nagsabulak og mga bangaw nga gimugna sa katingalahan aron makalipay, nga dili gayod makapuol sa mata. Ang mga bapor nga hapsay ug huping ang tabas, kansang mga tukon, layag ug kasangkapan madanihon kaayong mopaayon-ayon sa mga balod, makapabuhi sulod sa kasingkasing sa kahinam alang sa mga butang nga pinahiluna ug madanihon. Ug labaw sa tanan, alang sa tawo nga nawad-an na sa tanang kaikag, tanang tingusbawan, adunay matawag nga tulukibon ug hamiling katagbawan sa pagtan-aw-tan-aw lang, samtang nagpauraray sa atop sa adwana kun nagsandig sa landiganan, sa kisaw sa mga tawo nga lumalargahay, mga tawo nga nahiuli gikan sa halayong dapit, mga tao nga aduna pay kapiskay pagbaton og mga pangandoy, nga nangandoy pang mobiyahe, nga nangandoy pang maadunahan.
(gikan sa Iningles ni Louise Varèse)
-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau
Koror, Palau
mga tigmong gikulit sa bato sa iliyan ni Agyu *
usa ra ang kinabuhi
naniguwang nga kawayan
duha ang kabubut-on
kahayag nga nagadan-ag
ug tulo ang lawas
kay tulo man ang mata
upat ang banuwa*
sa abyan niyang nagakunsad
lima ka bituon
ang nagauban kaniya
unom ka kalasungay*
ginikanan sa iyang limbay*
ug pito ang pagbati
kay pito ang gilalang
walo ang ngalan
kay walo ang talugan*
tigsiyam ang tumanud*
nga nagatagbog nagasunod
napulo ka karaang ginikanan
maoy ginikanan sa tanan
_____________________
* Iliyan: Kuta diin mopuyo ang mga Higaonon kaniadto kon adunay gubat. Sama ra kini sa Ilihan diin nagagikan ang ngalan sa dakbayan sa Iligan nga usa sa karaang gipuy-an sa mga Higaonon.
* Agyu: Bantogang bayani ug gamhanang datu sa usa sa mga epiko sa mga Higaonon
* banuwa: munisipyo sa pinulongan nga Higaonon
* kalasungay: salakyan nga katingalahan
* limbay: laylay
* talugan: yunit politikal sa karaang sistema sa panggobyerno sa mga Higaonon
* tumanud: espiritung tigbantay
-- ANIJUN MUDAN-UDAN
Malaybalay, Bukidnon, Philippines
naniguwang nga kawayan
duha ang kabubut-on
kahayag nga nagadan-ag
ug tulo ang lawas
kay tulo man ang mata
upat ang banuwa*
sa abyan niyang nagakunsad
lima ka bituon
ang nagauban kaniya
unom ka kalasungay*
ginikanan sa iyang limbay*
ug pito ang pagbati
kay pito ang gilalang
walo ang ngalan
kay walo ang talugan*
tigsiyam ang tumanud*
nga nagatagbog nagasunod
napulo ka karaang ginikanan
maoy ginikanan sa tanan
_____________________
* Iliyan: Kuta diin mopuyo ang mga Higaonon kaniadto kon adunay gubat. Sama ra kini sa Ilihan diin nagagikan ang ngalan sa dakbayan sa Iligan nga usa sa karaang gipuy-an sa mga Higaonon.
* Agyu: Bantogang bayani ug gamhanang datu sa usa sa mga epiko sa mga Higaonon
* banuwa: munisipyo sa pinulongan nga Higaonon
* kalasungay: salakyan nga katingalahan
* limbay: laylay
* talugan: yunit politikal sa karaang sistema sa panggobyerno sa mga Higaonon
* tumanud: espiritung tigbantay
-- ANIJUN MUDAN-UDAN
Malaybalay, Bukidnon, Philippines
6.09.2011
pagpangayo
sa balakerong tigsulatag balak sa may bintana
Ining bintanaa, diin nakita nimo
ang kalibotan, ang bulan nahisama sa
tumoy sa usa puti ug luspad nga kuko.
Apan karon, buta ka na niini.
Namatog ang mga aninipot
sa sanga-sanga sa kagabhion,
gadungaw, gapaabot
nga himuon nimo silang balak.
Apan di nimo sila makita diha,
karong namahulay na
imong mga mata sa dayon.
Giharana ka sa huni sa mga gangis,
ang awit nga imong tigpaminawan
ingon arong gabhiona. Apan
bungol ka na karon.
Gibisita ka sa huyohoy,
aron unta iasoy
ang gihunghong sa mga dahon.
Apan wa ka na dinhi.
Kahilom ug handumanan
na lang ang gapabiling
galingkod tapad ning bintanaa.
Ang bolpen sa imong lamisa,
gabarog sama sa gainusarang kahoy,
way sanga, way dahon.
Ug ang imong mga papel nahimong dalag,
dili sama kadalag sa bidlisiw
nga nilili luyo sa mga dahon,
apan sama kadalag sa nakalimtang sulat.
Tagsa-tagsang nangatagak ang mga dahon
dihang mitayhop ang hangin. Kaniadto,
saksi ka sa pagpangatagak sa mga dahon
ug sa hinayhinay nilang pakighilawas
ug pakighiusa sa yuta. Apan karon,
nahisama na ka nila.
-- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Philippines
6.08.2011
pagkatapos sa panahon ni Federer
udlot-udlot, ulyap-ulyap
Gaigwad-igwad ang bus-ok nga lubot sa akong anak
Iyang gisunod-sunod sa gawangig-wangig nga ligid
Sa karomata nga ga atras-atras sa gadahili nga tungason
Ang kabaw naugtas na intawn ug bira-bira sa tagok nga lapok
Gapanilap sa iyang ngabil, nanghupaw ang lisngag nga ilong.
Ang akong anak tua, ay, gaagik-ik, walay pugong-pugong.
Porbida ka sipat ning bat-ana, bisan unsa na lay utingkayon
Kon walay lingaw, ang iring kabang hapuhapon, hiktan sa ikog,
Guyod-guyoron, ug unya inig piyait, am-aman ug amigohon.
Ambot, uy, asa ni liwat bat-ana, yawyaw pa sa inahan.
Dali kaayo nakat-on, abtik pa gyod sugoon. Purya buyag kahimsog!
Sa una, habhab, yarok lang bisan pa gani tingali to ug gangipon
Usahay makaingon ko og sinyalan man siguro ni akong anak!
Kon hilantan, giingnan nga papahuwayon, inig ka lipat nako,
Aguy, miikyas na, bitbit ang palwa para mag padaus-os
Sa bakilid kilid sa tinubdan. O di kaha magbalitok-balitok
Sa unahan, didto sa tahopan luyo sa biniyaan nga galingan.
Apan ang iyang mga mata nahimo nga samin, tataw ang akong kagahapon.
Kanunay gahunat, walay kahadlok ug puno sa mga pangandoy, sa pagsawom:
Tidlom-tidlom sa lawom pagpupo sa mga bihod, sa pagpangita sa tinubdan
Paglugit sa ubod sa natumba nga lubi, sa pagsungkit sa utlanan sa mga bungtod,
Sa pagkab-ot sa tumoy sa dan ug paglayat sa ang-ang ug pagdupa sa pangpang
Pagsimhot sa alisngaw sulod sa lasang human miagi ang ulan.
alang kang WNB
-- R.V. ESCATRON
Valencia Hills, Negros Oriental, Philippines
Iyang gisunod-sunod sa gawangig-wangig nga ligid
Sa karomata nga ga atras-atras sa gadahili nga tungason
Ang kabaw naugtas na intawn ug bira-bira sa tagok nga lapok
Gapanilap sa iyang ngabil, nanghupaw ang lisngag nga ilong.
Ang akong anak tua, ay, gaagik-ik, walay pugong-pugong.
Porbida ka sipat ning bat-ana, bisan unsa na lay utingkayon
Kon walay lingaw, ang iring kabang hapuhapon, hiktan sa ikog,
Guyod-guyoron, ug unya inig piyait, am-aman ug amigohon.
Ambot, uy, asa ni liwat bat-ana, yawyaw pa sa inahan.
Dali kaayo nakat-on, abtik pa gyod sugoon. Purya buyag kahimsog!
Sa una, habhab, yarok lang bisan pa gani tingali to ug gangipon
Usahay makaingon ko og sinyalan man siguro ni akong anak!
Kon hilantan, giingnan nga papahuwayon, inig ka lipat nako,
Aguy, miikyas na, bitbit ang palwa para mag padaus-os
Sa bakilid kilid sa tinubdan. O di kaha magbalitok-balitok
Sa unahan, didto sa tahopan luyo sa biniyaan nga galingan.
Apan ang iyang mga mata nahimo nga samin, tataw ang akong kagahapon.
Kanunay gahunat, walay kahadlok ug puno sa mga pangandoy, sa pagsawom:
Tidlom-tidlom sa lawom pagpupo sa mga bihod, sa pagpangita sa tinubdan
Paglugit sa ubod sa natumba nga lubi, sa pagsungkit sa utlanan sa mga bungtod,
Sa pagkab-ot sa tumoy sa dan ug paglayat sa ang-ang ug pagdupa sa pangpang
Pagsimhot sa alisngaw sulod sa lasang human miagi ang ulan.
alang kang WNB
-- R.V. ESCATRON
Valencia Hills, Negros Oriental, Philippines
6.06.2011
pag-inusara
(paghubad sa inenglis nga balak ni Michael Carlo C. Villas, gikan sa 35 mm transparency ni Russ Osterweil nga Gay Pride Parade ’03, San Francisco, USA)
Politika ang gadala nato diri, gauban.
Way kaso kon unsang tuiga, o asa,
unsang dalana, ang pagkanta’g
“Kagawasan!” Gawasnon kita
sama sa bangaw nga bandera, gawasnon
sama sa konfeti nga nangahulog sa ulo
sa mga gabinabayi’g sinina nagsayaw sa utaw-utaw.
Way kinahanglan og mga banda, megapon,
gadahunog nga stiryo aron ibandilyo
kon unsa kita kagawasnon.
Gawasnon ‘ta kay
kita sayod gayud
sa atong tinag-iyang
pagtinagsa:
Gahapuwap ako sa imong tangkogo,
kinadul-an diha, diin ikaw da
ang makadungog kanako
dinhi niining makabuang nga katapokan:
Walay lain gawas kanatong duha. Walay lain.
-- MARJORIE EVASCO
Manila, Philippines
Politika ang gadala nato diri, gauban.
Way kaso kon unsang tuiga, o asa,
unsang dalana, ang pagkanta’g
“Kagawasan!” Gawasnon kita
sama sa bangaw nga bandera, gawasnon
sama sa konfeti nga nangahulog sa ulo
sa mga gabinabayi’g sinina nagsayaw sa utaw-utaw.
Way kinahanglan og mga banda, megapon,
gadahunog nga stiryo aron ibandilyo
kon unsa kita kagawasnon.
Gawasnon ‘ta kay
kita sayod gayud
sa atong tinag-iyang
pagtinagsa:
Gahapuwap ako sa imong tangkogo,
kinadul-an diha, diin ikaw da
ang makadungog kanako
dinhi niining makabuang nga katapokan:
Walay lain gawas kanatong duha. Walay lain.
-- MARJORIE EVASCO
Manila, Philippines
pagmugna
6.03.2011
katagbawan
Kabahin sa tanang lami, lagmit daghan og ikasulti
ang tiki sa bungbong nga hilom naniid
sa mga hulmigas. Gahangos ang taknaan. Asa nila sunod
hipalgi ang usa ka lusok nga asukar o kaha mumho
nga lupig pa’y kalibotan nga gipas-an ni Atlas? Ug ako
nga daghan pang wala matilawi ug dili maihap
ang kahidlaw, gabilin og kabug-at ilawom
sa tutonlan, wala’y angay itug-an sa pari nga wala na
motunga sa kapilya sukad nibuswak ang tiyan
sa dalagitang anak sa barangay kapitan. Diin kaha
ug kanus-a ang pista sa mga malapason? Kon dapiton ko
didto, basin dili ko kabalibad. Samtang ang mga anino
sa Pito ka Sala gapanikad nga moguyod nako bisan asa,
unta ang manulonda nga gasunod nako intawon
dili makatilaw sa gidangatan sa mga hulmigas nga tagsa-
tagsa gidagit sa gakapuliki nga dila sa tiki.
-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA
ang tiki sa bungbong nga hilom naniid
sa mga hulmigas. Gahangos ang taknaan. Asa nila sunod
hipalgi ang usa ka lusok nga asukar o kaha mumho
nga lupig pa’y kalibotan nga gipas-an ni Atlas? Ug ako
nga daghan pang wala matilawi ug dili maihap
ang kahidlaw, gabilin og kabug-at ilawom
sa tutonlan, wala’y angay itug-an sa pari nga wala na
motunga sa kapilya sukad nibuswak ang tiyan
sa dalagitang anak sa barangay kapitan. Diin kaha
ug kanus-a ang pista sa mga malapason? Kon dapiton ko
didto, basin dili ko kabalibad. Samtang ang mga anino
sa Pito ka Sala gapanikad nga moguyod nako bisan asa,
unta ang manulonda nga gasunod nako intawon
dili makatilaw sa gidangatan sa mga hulmigas nga tagsa-
tagsa gidagit sa gakapuliki nga dila sa tiki.
-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA
inig lurang sa huwaw
Ikaw
Nga gaantaw nako
Dinhi sa tiilan
Sa imong anino
Nagpabiling habog.
Bisan ang mga tipaka
Sa mga nangapulpog mong
Mga damgo
Nagdumili sa pagkadugta.
Nakiglayog sa pagkadunot.
Sige, pasagdan ko ikaw.
Mahimong kanang
Nagngangang kahilom
Sa tunga-tunga natong duha
Molapos pa
Ngadto sa laing kalibotan,
Mokawot,
Mokutkot
Sa kahiladman
Ug lugpitan ang galamhan
Hangtod tukbon sa kalimot.
Sa gihapon
Pasagdan ko ikaw.
Kay bisan gani ang huwaw
Moabi-abi sa tinagsa-
Tagsang taligsik.
Kay ang huwaw
Mingawon sa mga hinuyop,
Mga awit sa ulan--
Mga yanong pinisik
Sa bul-og,
Haguros,
Alimpulos--
Mga pagtapion
Sa mga ngabil
Nga gawasnong
Makig-akob sa yuta,
Muhupay sa katig-a
Sa mamala unya
Kon molurang na
Ang huwaw.
-- GINA MANTUA-PANES
Cebu City, Philippines
Nga gaantaw nako
Dinhi sa tiilan
Sa imong anino
Nagpabiling habog.
Bisan ang mga tipaka
Sa mga nangapulpog mong
Mga damgo
Nagdumili sa pagkadugta.
Nakiglayog sa pagkadunot.
Sige, pasagdan ko ikaw.
Mahimong kanang
Nagngangang kahilom
Sa tunga-tunga natong duha
Molapos pa
Ngadto sa laing kalibotan,
Mokawot,
Mokutkot
Sa kahiladman
Ug lugpitan ang galamhan
Hangtod tukbon sa kalimot.
Sa gihapon
Pasagdan ko ikaw.
Kay bisan gani ang huwaw
Moabi-abi sa tinagsa-
Tagsang taligsik.
Kay ang huwaw
Mingawon sa mga hinuyop,
Mga awit sa ulan--
Mga yanong pinisik
Sa bul-og,
Haguros,
Alimpulos--
Mga pagtapion
Sa mga ngabil
Nga gawasnong
Makig-akob sa yuta,
Muhupay sa katig-a
Sa mamala unya
Kon molurang na
Ang huwaw.
-- GINA MANTUA-PANES
Cebu City, Philippines
6.01.2011
mga linya nga gianod sa alimungaw
1
milabay ang katuigan
mga panganod nga gipalutaw
sa kahilom
lagbas sa kapatagan
2
miubog ako
sa anino sa panganod
basa nga dahon
nga mipilit sa aping
sa hangin
halayo na ba
wala ba moapas
ang baybayon sa kahayag
3
sa katulogon
usahay
adunay panganod
nga mokunsad
wala akoy laing gitinguha gawas sa imong pagbalik
-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau
milabay ang katuigan
mga panganod nga gipalutaw
sa kahilom
lagbas sa kapatagan
2
miubog ako
sa anino sa panganod
basa nga dahon
nga mipilit sa aping
sa hangin
halayo na ba
wala ba moapas
ang baybayon sa kahayag
3
sa katulogon
usahay
adunay panganod
nga mokunsad
wala akoy laing gitinguha gawas sa imong pagbalik
-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau
human sa memorial day: una ko moambak sa bag-ong twin towers
kortinahan og bandira ang kahitas-an
kawhaton ug tuktokon ang langit
mananghid ni san pedro
ug samtang gatiurok pagliyubaw
paingon sa ubos bung-aw
hapiton pagkutlo ang mga biyoos
sa dagasangang alimpatakan
unya habason ang mga teroristang
dimahikap dimakita dimabati dimalumsan
sa pagkahagsa sa napulpog kamatuoran
-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA
kawhaton ug tuktokon ang langit
mananghid ni san pedro
ug samtang gatiurok pagliyubaw
paingon sa ubos bung-aw
hapiton pagkutlo ang mga biyoos
sa dagasangang alimpatakan
unya habason ang mga teroristang
dimahikap dimakita dimabati dimalumsan
sa pagkahagsa sa napulpog kamatuoran
-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA