mga saad sa pag-unong banos sa matag takna sa pagbudhi

matag adlaw
anaa ang pagbudhi

apan ang kagabhion
naanad na nianang
kangitngit

wala nay kalaay

ug kahadlok

siya mao siya
sa matag takna
sa pagbudhi

milalin na pod
ang mga pagbasol

matag pagbudhi

banosan kini sa balik

balik nga mga saad

sa pag-unong sa
paglitok sa pulong

nga hangtod sa
atong ikamatay diha

sa kinatumyan

sa kahangtoran
ang matag takna

mahimong pamahaw

ug panihapon nga

damgo sa katulogon

-- RIC S. BASTASA

Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

sama nimo

Sama nimo,

nagbubod na pod ko’g tugot sa tabanog,

naghubo nga nag-apsanay sa kalipay’g katugnaw

ilawom sa linagasak sa uwan sa pagkabata,

hanas nga nagsag-u’ sa atong panaygon ug alibata.

Nahibawo ko,

laming balik-baliko’g witik ang pangbato natong yoyo,

magtubig-tubig ilawom sa Buwan,

mohatom sa tanang syatong ug biko-biko nga,

sa pagkakaron, igo na lang natong handomon.

Motuo ba ka?

Ganina sa akong pagsuroy-suroy,

naghinagbo tang duha.

Ambot kon nakahinawong pa ba ka naho.

Utrohon sa katuigan ang hitsura,

bisan gani ang dilaab sa atong kalimutaw.

Ug ang ngalan?

Masangit nga ayroplanong papel, lisod uyogon

ug dughiton, hangtod malanay kini

inig pangahagbong sa yamog ug kalimot.

Nagduha-duha ko

kon ikaw ba kadtong naglakaw sa akong panan-aw.

Nahadlok pod nga basig nasaypan lang

kay nausab na ang imong bayhon ug pamiste.

Ug, tingali, apil na niini ang imong gidamgo.

Tawgon unta tika.

Mohunong ta kadiyot taliwa sa nagdasok nga dalan:

Magsuklianay’g pangumosta,

maghunghonganay luyo sa gahob nga kalibotan,

magbinayloay’g kahinangop ug pahiyom.

Kon maglami ang atong estorya,

modalikyat ta sa kinaduolang restawran:

magtungab-tungab ta’g bugnawng’ beer,

kun mangaon ba kaha hinuon aron tubagon nato

ang takna sa mga pangutana:

Dapit nga gipuy-an? Ngalan sa naasawa?

Pilay mga anak? Asa nagtrabaho? Kon ulitawo pa ba?

Apan kumpas

ang imong mga lakang nga way lingi-lingi sa naagian

kon duna ka bay gikasugat nga higala,

paryente, klasmeyt, kanhi hinigugma,

di malimtang dagway sa kaaway ug kaila nga sagad ikita.

Nakig-apsanay kaha

sa kaugalingon nimong tunob ug anino? Kon way kutas ba

nga gihatom nimo ang wala pa hidag-ing’

syatong sa pagduhiraw? Duna kahay nabugtong tabanog

nga, hangtod karon, wa pa maapsi’g makit-i?

Kon, di ba kaha, imong gisingabot

ang unang takdol sa Buwan ug pagduwa-duwa?

Sa akong pagpamilok ug lihat nga paglingi,

wala na tika makita gawas sa usa ka batang nag-iyagak,

ang tudlo nagpunting sa halayo,

sa pungpong sa nagkadaiyang bulok sa mga balloon--

gidagit paingon sa panganod.

-- NOEL P. TUAZON

Dauis, Bohol, Philippines

hiniktan

(alang kang Pa Digos)

Gamay siya'g bulsa. Kon natan-aw pa niya ang kaugalingon,

lagmit napuling pod siya sa iyang muta. Usahay, dili niya

masabtan ang hangin, nihapuhap sa iyang dughan.

Niduol niya bisan ang manok igtatari, gatuo tingali nga

kurukok ang iyang pangagho. Kinsa na kaha’y mohapyod

sa tapay? Kausa, diha’y higayon didto sa gaalisngaw
nga tuboran sa Camiguin diin gisubli niya pag-ingon

nga dili na siya mobalik. Wala kuno siya magpakabuhi

aron mobiya. Ug ang iyang gibilin nga hiniktan--

wa pa’y buot-- gatuka gihapon bisan sa iyang tahod.

-- DENNIS S. SARMIENTO

Maryland, USA

pagsawop sa adlaw

Niadtong gamay pa ko, ang pagsawop sa adlaw

mao’y subo nga timailhan nga hapit na mahuman

ang among pagdula og balaybalay sa baybayon.

Kuyog sa akong mga kadula, makulbaan pod ko

inig kilumkilom sa dihang mabatian ang gakanaas

nga mga lukay taliwala sa labong nga kalubian,

ug ang kangitngit sa ikog ini mao’y nagtabon

ug nagpahuot sa among agianan pauli.

Magkurog intawon mi nga maghunahuna

kon unsaon pagtadlas sa ngiob nga dalan apan

taliwala sa kahadlok, ganahan gihapon kaayo ko

magpabilin sa baybayon ug maghuwat sa talisalop

kay madunggan na pod nako nianang higayona 

ang labihan nga paglanog ug pagsuhid sa singgit  

gikan sa dughan ni Mama: Dong... pauli na!

-- JESSREL E. GILBUENA

Bantayan, Cebu, Philippines

tulo ka tigmo sa tagutlo ka linya

Lupad tabanog nga gamhanan,

hagki ang bugan sa buwan.

Ay, kanahan, dag-om sa ting-ulan!

Ang bukana sa kawit

gibantog sa lamiang danggit.

Ay, inahak, babayeng palaigit!

Sayaw, inday, gaksa ang habagat—

sura sa imong banikanhong kundat.

Ay, panuway, iring ka mang kumagat!

-- OMAR KHALID

Metro Manila, Philippines

shooting star babe

Makagisi ka kadiyot

Sa kangitngit sa langit.

Di tika madakpan.

Masignit, makuptan ra tika

Sa akong handurawan.

Pasoi ko, ug pahayagi.

-- KEVIN A. LAGUNDA

Mandaue City, Cebu, Philippines

sa pugaran

Paglumlom. Panahon–
nga sa giingon sa mga Tlingit*–
panahon nga ang tanan wa pa
mapusa. Diin giluoban pa
sa mga pako sa pagdahom
ang pughak sa mga damgo.
Adlaw-gabii, ang himungaan
way paglihok sa iyang pugaran.
Ug ingon usab ang magbabalak
nga daw naglumlom sa mga pulong.
Hangtod nga mapusa ang iyang balak–
nga unya susama lang og piyak
sa piso nga wa pa mapugad.

_______________________________________________
* Tlingit: lumad nga mga tribo sa Pacific Northwest Coast sa America

-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, U.S.A

tumba lata

Dili sakit
Ang kusi
Sa kagahapon
Nga nagdala kanato

Didto
Sa agiagian
Sa atong mga tunob

Didto
Sa suba
Diin ang sulog
Kanunayng’ nahigmata

Dili sakit
Ang kusi
Sa kagahapon
Nga anaa nagpahiyom

Natong duha
Nga sulod
Sa traynta y kuatro
Ka tuig
Wala damha

Naghulat niining
Higayona
Balik sa dula
Nga tumba lata


-- MARIA VICTORIA S. BELTRAN
Cebu City, Philippines

kabuntagon

mibukhad ang akong mga pako sa lakdop
   sa kahibulong
sa kapakapa sa pag-angkon

gidangaw ko ang kawanangan
   gidupa ang kalibotan
gisubay ko usab ang tinagong dalan sa ting-init

gihanggab ko ang lumay sa mga busay
   samtang naminaw
sa hudyaka sa mga gangis

gihapyod ko ang lasang sa mga kogon
   gikumkom ang saag nga huyuhoy
unya gihinayg hapyod ang kalag sa handurawan

misinaw ang akong lawas sa dagat
   lunsay ang duha ko ka palad sa mga balili
ug gaumog ang akong mga pilok sa yamog

dihang migamaw ang Adlaw sa kalimutaw
   nangabaligtos ang bulok
sa nagdahunog nga sulog sa panganod


-- NOEL TUAZON
Dauis, Bohol, Philippines

agulo

Ulan, pagpuyo gani!
Husto na sa imong
pagkuhit nako. Igo na

sa imong pagdagayday sa akong
aping ngabil dughan
kay sama ra kini
sa lawom nga kawras sa silaob:
ngulngol, makapaslot, hapdos.

Ulan, igo na 
nga nahilos ko nimo.


-- TEA SOLON
Cebu City, Philippines

dihang niambak ang usa ka balak

Nidagan ang tuldok, gigukod sa akong mga pangutana. Kanus-a magsugod pag-usab 
ang kalibotan? Wala manumbaling ang tig-ayo og relo sa daplin, padayong gaduko. Nipahuway lang ang iyang kamot dihang nanghingugmo. Nikalit og singgit ang amang 
nga makililimos sa eskina Magallanes dihang naligsan ang irong wala’y tag-iya. Gakadugo 
ang mata, gisaminan sa panganod. Diha’y tabanog nga pula, nasangit sa kutay sa kuryente nga gitudlo sa usa ka sip-onon. Giguyod siya sa iyang inahan nga gikan nangompra sa Carbon, gakibkib og buwa sa lubi. Nasiplatan nako ang hubakon nga mangunguot, ug ang iyang tudlo mibabag sa iyang ngabil, gasinyas nako: Ayaw’g saba. Apan igo ra siyang nangilkil sa iyang agtang kay natugaw ang iyang laraw sa wala damha niyang pag-atsi. Gipikatan nako siya samtang ang udtong tutok gapalapad sa iyang papel.

-- MICHAEL U. OBENIETA

Topeka, Kansas, USA

takig

Kabugnaw
Sa akong mga lutahan.

Dugay nang wala mag-alindasay

Sa matag hagsa sa

Ritmo sa garay…

Kon mahimo pa lang,

Gitukmod ko na palayo

Ang kabugnaw nga galiyok-liyok

Sa nangamig nakong alimpu’.

Kanus-a pa kaha

Mopuli ang dilaab

Sa gakuray na nakong mga laray

Aron unya, sa pagkabanhaw,

Modagayday na usab

Ang dugay nang

Nabagtok nga

salimuang?

-- GINA MANTUA-PANES
Cebu City, Philippines

sa usa ka hugna

wala koy buot usbon

dinhi sa kalibotan

wala sab koy usbon

sa akong kaugalingon

kay miabot ako nga usa ka

ginhawa ug mohawa ako

nga usa usab ka ginhawa

ug wala koy dalang unod

o bukog ug ang tanan

gilantaw ko pag-ayo

wala akoy gisulti

sa dihang nabali

ang kahoy sa dihang
namala ang suba

sa dihang nabuak

ang bato sa dihang

mingitngit ug mihayag

ang kalibotan ug wala ko

nangilabot kay ako

usa lang ka langyaw

nga igo lang molabay

sa usa ka hugna

sa panahon nga

dili gyod maangkon

-- RIC S. BASTASA

Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

saag

Hoy, pak-an, ayaw pataka'g 
tugdon! Wala ka ba nahibawo

nga building kanang

imong gibarogan? 

Ayaw kana isundog

sa kahoy— wala’y sanga

nga moduyan-duyan. Na hala,

pahawa na diha! Puros abog ra

ang imong makakha.

-- JIN GARCIANO

Camotes, Cebu, Philippines

babaye sa akong damgo

kalit kang nahidagsa 
sa hanap nga isla

sa akong pagkahinanok

hunahunang gituya

balod sa alimungaw

mikilab ang hubo mong bayhon

mao ra’g tinuod dili sama

sa kamatuoran nga di

na tika maangkon

usa mo ka pahiyom

miiway ang lawod

ug mga panganod

dali na... atong langyon

ang mga balod sa kagahapon

sawmon ang lawom

nga kimba sa kahidlaw

apan sama sa kalit mong pagbutho

mao ra’g buwa kang nahanaw

midailos mihunas mihubas

hunasan sa kalimot

-- RODELIO BARELLANO

Caloocan City, Philippines

oda

(Alang ni Bay Roger Villegas Lactao, kahindog nilang Resil Mojares, 

Junne Canizares, Ricardo Baladjay, ug Teofy Del Mar)

nia kining balakawit
atong isuka ug imnon

ngadto sa mga bitoon

aron mataptapan kadtong
kanhing gigisi mong langit


-- MELQUIADITO M. ALLEGO

Palm Harbor, Florida, USA

sabaan

Matod pa

Sa katigulangan

Hilom kuno

Ang biga—dili

Magsaba, apan

Lahi na siguro

Ang panahon

Karon, daghan na

Og kausaban.

Kay makabungol

Ang pahumot

Ni Inday.

Kay makalanag

Ang tingsi

Ni Dodong.

Sa dihang dinhi

Sa akong atubangan

Sa tindahan

Sulod sa Ayala Mall

Nag-alisngaw,

Nagpasundayag,

Nagtagbaw

Ang sabaan

Nga biga.

-- MARIA VICTORIA BELTRAN

Cebu City, Philippines

ikaduhang bangaw

Hinay ang kilumkilom sa Clinton Lake. Nanamin

ang mga langgam didto sa linaw. Ang asul nga

sakayan daw gangis nga gahayang samtang

ang kamingaw mao’y nipadpad sa gagmayng balod.

Ug ikaw, gapaabot sa hangin nahimong anino

nga buot usab manamin sa tab-ang nga tubig—

ang tinubdan kurap pa sa bungtod sa Topeka nga

ang kabugnaw makapuling. Kahinumdom pa ba ka

inig abot sa ting-uwan? Wa ta’y lain nadunggan

kon di ang mga timpasaw sa lapokon nga baha.

Kadtong lanog nga pasidaan sa akong lola 

nga di moligdas ubos sa sambag kay ang kasikbit

gaihaw og baboy sa niaging adlaw, giyam-iran

kay adtong higayona diha sa kasadpan mao sab

ang pagbutho sa pikas nga bangaw. Kahinumdom ko

karon pa, ug igmat kang miharong sa anino nga lutaw

sa linaw: diha’y duha ka bangaw ang dila sa kilat.

-- DENNIS S. SARMIENTO

Maryland, USA

kabugnaw

Ubos sa lingay nga adlaw

nabatyagan ko

nga bugnaw na ang akong dugo,

nga milamay na ang salamangka

sa mga takna.

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO

Manila, Philippines 

kabahin sa akong damgo

Nahibulong ko nganong

kanunay ra ko gadamgo’g barko

diin usa ko sa mga pasahero.

Di ko katugkad sa buot ipasabot niini.

Ang barko, usahay, modagan

sa kamad-an. Dili malunod.

Balik-balik lang kini sa pagbyahe

gikan ug paingon sa akong gigikanan.

Ang mga pasahero puros wa’y nawong,

wa’y tingog, ug wa ko kaila sa ilang ngalan.

Igo ra sila mosakay ug mokanaog.

Dili masupilon ang dagat

apan masulob-on ang mga balod.

Ug ang dagway sa langit

Wa’y kalainan sa lawod.

Wa ko masayod unsa’y buot

ipasabot sa akong damgo.

Apan matag mata nako

tungatunga sa kaadlawon,

mangurog ko sa kahadlok.

Ug dili nako malikayan

nga maghunahuna

sa atong utlanan—wa’y kailanan

ang pagkatawo ug pagpanaw,

maingon nga usa ra ang gigikanan

ug gipadulngan sa barko

sa akong damgo diin ang tanan

wa’y dagway, wa’y ngalan.

-- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Philippines

timba

Lalom ang atabay

apan mas lalom ang tubig.

Lalom ang bagting sa kampana

sa orasyon sa kilomkilom.

Apan mas lalom ang bagting

sa kampana nga nagtimaan

sa pagtunod sa lubnganan.

Bug-at ang timba nga atong gibira

apan mas bug-at ang habol

sa kangitngit nga motabon 

unya sa kataposang kagabhion.

-- URIAS A. ALMAGRO

New Berlin, Wisconsin, USA

ganansiya

Labihang guola ni Osting kay

Ang iyang paboritong buwanting

Sayon rang gibihag sa buyogon ni Kardo

Niadtong miaging Domingo.

Pastilan, ang tanan niyang pagpangga

Didto ra man diay sangko sa kalaha.

Karon, inigtuktugaok sa iyang kaguol

Molagom ang nawong si Sima

Nganong wa kini magsulti nga giregla

Sa adlaw sa kinadak-ang sultada?

Apan sa luyo sa iyang tangkal

May tambok kaayong saging

Nga hapit na mamunga—

Kining saginga nabuhi

Sama sa pinasagdang hinigugma

Nga bisan kausa wa katilaw

Sa kagilok sa hapyod ug hagwa

Sukwahi sa hiniktan niyang

Gipunayag tutho sa iyang dam-ot

Nabuhi lang ni sa iti sa kalimot.

-- OMAR KHALID

Metro Manila, Philippines

anino

Duna’y mga higayon nga huboon ta sa makadiyot ang gihambing anino

sama pananglit kon giunsa paghukas sa bituon

ang kahigwaos sa dag-om nga sagad magyungyong sa kilumkilom.

Maglakaw kitang gaan ang lapalapa nga modapion sa yamog ug tun-og.

Di na sad mangabali ang nanuy-od nga mga dahon sa kogon

kon sugdan na sa lakang ang gilaraw nga panaw,

o malut-ay ang uhay sa mga amorsiko kon tuldokan sa tikod ang paghiabot.

Modupa nga pako ang mga bukton nga mosukod sa gilapdon sa kahinam--

diin, usa lamang unya ka lakdop ang gilay-on sa damgo

nga usahay dagiton sa katalaw, pagduha-duha, kahuyang ug kabalaka.

Unya, mangumbabit sa panit ang dalid sa nangalukat nga bato ug garbo,

mangapyot ang tingog sa nahibilin tang mga tunob,

motabikong usab ang kalimutaw sa matag kal-ang sa tibi ug pahiyom,

mangawhat ang dila sa nangagiw o gisalikwayng mga pag-ampo.

Niining maong higayon diin ang takna way pangedaron sa mga ngabil,

mangamang ang dili makitang mga tudlo sa atong dunggan nga manghapyod

sa amang nga kasikas sa tuko ug kaka, sa mangatagak nga gihay ug luha,

sa manurok nga udlot ug sugob, sa matag gimok ug giok sa pagbati

nga ipataban sa kinawat-kawat nga tutok-– bisan gani sa nagtambiranayng

gakos ug hungihong sa mga halok luyo sa nag-anago natong kahilom sa lawak.

Sa makadiyot. Ah, sa makadiyot. Apan takuwahaw lang sa atong pagbatyag,

mamug-at nga lapok ang lawas inigpanalingsing unya sa kahayag.

kang Cindy Velasquez agig panguhit sa balak nga giulohan niya’g “Fernweh”

-- NOEL P. TUAZON

Dauis, Bohol, Philippines

sa dihang si gugma misakay og ceres

Dili siya pasakay sa romansa--
kining bus nga naghaguros

bisag nagbinagurha ang mga naglingkod,

matag ulo wa’y lingiay padu’ng sa layong unahan.

Ang mga kaumahang nanglabay daw mga kontinente

inalihan sa mga sapa-sapa, mga pilapil.

Kon adunay katawa nga madungog dili kini igpanumbaling

sama’g usa ka langgam nga nahitabo lang sa paglabay.

Ingon sila kining giagian nahisakop sa mga luna diin

ang mga damgo gisaknit sa ilang paglupad.

Si Gugma naghunahuna niini sa makadiyot sama nga

mipasiplat siya sa adlaw sa kasadpan lapos ngadto sa kalimot

kon dili pa unta tungod niadtong nakita

sa dihang ang iyang mga mata nakadakop sa usa ka kamot

samtang kini mibatog sa bukton sa iyang katapad ug

didto mipuyo, tapos sa iyang paglawig

sa pagpangitag usa ka silong sa langit, didto

diin ang talidhay dili lamang usa ka pananglit.

-- JOHN BITON

Hồ Chí Minh, Vietnam

wala’y laway

Dinhi sa gahuot nga dakbayan, wala ba’y 

Gapamasin pag-ila nako, galakaw, 

Gapanawag: Hoy, ikaw, buang! 

Kaming duha mahimong maggaksanay diha dayon, 

Makalimot sa among luna, palibot, 

Aron mobalikas, mobahakhak, mokiat, 

Molingkod sa landong sa duol nga kahoy, 

Maminaw, magtabi, sa madugay. 

Ug sa taboan sa mga putli nga kalag 

Kining dili-mabaligya nakong kinabuhi 

Basin, sa usa ka adlaw, mausab.

 
-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA

ang balak ni wang, samtang nagyaka mi sa baybayon sa moalboal

"Te Jo, paita gyod diay ning atong kinabuhi." Gibira pagbalik sa baybayon ang akong huna-hunang naabot sa utlanan sa dagat ug sa sinugdanan sa Negros. "Tan-awa, magsuwat ko." Dayon, gibadlisan nimo ang ba’s. Sa pipila lang ka gutling, gipapas sa pinong balod ang badlis. Samtang wa ko’y pamilok nga nagtan-aw sa ba’s…


-- JONA BRANZUELA BERING
Tuburan, Cebu, Philippines

pagsulti sa tinuod

lahi ang dagway
sa tinuod kon kini

imong litokon

lahi ang bulok

sa iyang tingog

mora kinig
tutonlan nga giarat
naa ang bukog

nga nagtaop
sakit apan imo lang

gihapon kining litokon
pagaw-pagaw apan
dili hagawhaw
bus-ok ang pulong
aslom sa dila
huot paminawon

apan mogawas kini

bisan bilanggoon
sa nindot kaayong
mga bakak sulod
sa imong hunahuna

inig gawas ini
lami ang bation
sama sa unang paglitok
sa usa ka amang

-- RIC S. BASTASA

Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines