villanelle: paskin de pasangil

Sa daplin gabuy-od, ikaw dali rang giila. 

Mangtas kuno, pwera buyag, maayong pikatan.

Hala, tabas sa samad ang among mga mata!

Nitago ang aso sukad nilanog ang bala.

Tabyogon ka sa danguyngoy sa imong inahan.

Sa daplin gabuy-od, ikaw dali rang giila. 

Kon unsa’y imong ngalan, wala mi mangutana.

Gitapok-an ka namo, igo rang gitutokan.

Hala, tabas sa samad ang among mga mata!

Ang paskin sa imong dughan dali rang mabasa.

Nanagpa ang hangin. Kaayo untang idagan.  

Sa daplin gabuy-od, ikaw dali rang giila. 

Ug tinuod gyod diay nga bulahan ang buta

Kay dili man makasaksi’g dugo nga gilud-an.

Hala, tabas sa samad ang among mga mata!

Kanang kahilom mo gakagot og pangutana.
Kanus-a mi malubong sa among gibarogan?  

Sa daplin gabuy-od, ikaw dali rang giila. 

Hala, tabas sa samad ang among mga mata!

-- MICHAEL U. OBENIETA                                                                                                                 Topeka, Kansas, USA

bidlisiw

Inanay ang pag-atras sa kangitngit

dihang gihikyad ang sidlakan. Gihapuhap 

ang kakahoyan ug kabungtoran, gipukaw 

ang tanang matang sa kinabuhi lakip 

ang kinagamyan ilalom sa kasagbotan

ug mga ngilit sa yuta. Gihagkan 

ang katubigan nga katin-awan ang tubag 

banda sa atong dughan. Pahiyom--

  

pahiyom ang mibuak sa atong kahilom,

ang kahilom nga minghipos ug minglut-od 

sa atong kaagi, sa atong kagahapon. 

Atong gihangad ang mga bidlisiw,

nahiusa sa ilang nagkalapad nga suwaw

tukma sa imong pangutana: Unsa’y kusog

sa siga sa akong gugma? Ay, wala’y sama!

Kay ang tanang napalong mobalik

sa wala'y utlanan nga pagsugod.   

Ang mga binuhat sama kanato gitagaan

og higayon sa pagbangon, sa paghangad

tugbang sa wala’y kamatayon nga adlaw.

Nasaksihan nato unsa'y himaya niadtong 

usa ka malinawon nga kabuntagon. 

-- ADONIS R. ENRICUSO                                                                                                       Dumingag, Zamboanga del Sur, Philippines

isla balicasag

1.

Hataas ang ritwal sa alindahaw-uwan buntag sa isla

nga gitawag nilag Balicasag nga ang kahulogan usa kalibong kasag.

Tungod pod seguro kay hulmang kasag kini

kon tan-awon gikan sa kawanangan.

Apan dili ang kahulogan, o ang hulma ang hinungdan

nganong napadpad ko dinhi kauban si Ulysses

(dili ang alamat nga mangugubat ug mananagat

sa isla Ithaca), higala ug igsoon  sa pakigbisog sa tanghaga–

kauban sab ang mga higala nga magbabalak.

Wa mosagunto ang akong lakang dinhi aron subayon

ang bahakhak sa uwan nga nangatagak sa akong palad.

Dunay hinungdan ug dunay kalainan nga kinahanglan

nakong hangpon tungod kay mao kini ang tubag.

2.

Ang mga aninipot ganina pa nahinanok ilawon sa mga dahon,

sangag punoan sa labong nga pagatpat.

Kanunay nilang gihambin sa mga pako ang kagabhion.

Nagtungok ang mga lukay sa kabug-at sa lusok-uwan.

Naglumba ang balod aron tumanon ang gisapnayng panaad

nga gakson sa tumoy sa ilang panaw ang puting baybayon.

Kanunayng naghimog dalan ang mga buskay sa pinong balas.

Tan-aw nako, timailhan kini sa mga gagmayng kasag

sa ilang paghinuktok nga tultolon ang ilang balay-lungag.

Mao kini ang balaod sa isla nga kinahanglan nakong sabton.

Tinuod. Tanan dunay hinungdan. Tanan dunay kalainan.

3.

Sa padayong pagpangatagak sa uwan,

ako ang saksi ug ang ako kamatuoran.

Ako ang balod ug ako ang lapyahan.

Ako ang buskayg ako ang gagmayng dalan.

Ako ang kasag ug ako ang lungag sa balas.

Ako ang lapay sa pagpanakop nilag bulinaw.

Ako ang bulinaw sa sungo sa mga lapay.

Dunay hinungdan nganong gidangaw ko

ang isla ug ang kahidlaw sa mga balod

sa duha ko ka kalimutaw. Dunay hinungdan

aron buwasniton sa unos ang bulok-abo

nga dag-om ug ang kahinanok

sa mga aninipot sa pagatpatan.

4.

Gabii, hilom ang mga bituon sa repleksiyon sa dagat.

Naggama mi’g daob ni Yul.

Sila si Norman, Tata ug Bebeng nagsugba sa pinalit namong isda.

Samtang giiwagan nila og plaslayt ang sugbaan,

nahinangop ming Yul sa daob,

sa sayaw sa kalayo kon giunsa niini paglamon ang sugnod:

kada lagitik sa bunot ug kahoy molupad ang aligato sa kawanangan:

morag naglumbang aninipot sa kangitngit, sa among kalimutaw.

Tan-awa, tan-awa ang mga aligato sa langit,

singgit ni Bebeng ug midagan siya libot sa daob.

Kiwaw ang huyop sa huyuhoy.

Hilom ang mga gagamayng kasag sa ilang lungag.

Kita ang dilaab sa kasingkasing sa Balicasag, matod ni Yul.

Morag iyang gigakos ang silab ug padaawon sa iyang dughan.

Ingon ini, tingali, ang ihimugso mi sa kalayo.

Dunay daaw sa among nawong nga dili mapapas.

Ingon ini sad hulagwayi sa kahayag ang bigot sa kangitngit.

Apan unsaon ko kaha pagsuwat sa balak

ang bigot sa bahakhak, pagduha-duha, uwag, kahadlok?

5.

Pagkahuman sa uwan ang kahilom.

Sa layo, langay ang lupad sa mga langgam.

Mipitik ang dagat tumoy sa ilang mga pako.

Bisan gani ang asul nga uniberso sa dasig nilang panaw

sa usa lang ka bugkos, usa ka katuyoan

nga kaplagon ang mga hinipling dalan sa hangin.

Kaugalingon anino kaha ang ilang gisundan

sa kal-ang ug haw-ang nga maoy hinungdan

nganong mangalaspag ang ilang mga balhibo

kon malit-ag sa nangahup-ag nga panganod?

6.

Bag-ong binindetahan

ang mga sakayan sa baybayon

nga di na maihap kon pila na kaha ka

unos ang ilang giasdang

ug pila na kaha ka bangis nga bawod

nga ilang gisagubang

ug pila pa kaha ka lawod

ang way kukahadlok nilang latason.

7.

Unsa kaha pod ang balak.

Mobalik ko sa kamatuorang mao niy hinungdan

nganong gusto ni Yul nga mosuroy sa Balicasag.

Ang pagkuyog nilang Norman, Tata ug Bebeng

mao usab ang pagsud-ong sa bulok

sa mga kinhason ug korales sa isla.

Unsa man pod ang tanghaga

gawas sa buhagay nga engkantasyon sa mga bawod.

Gawas sa duha ka bata ganina, hubo sa sapot ug kabuot,

naligong nanghangad aron sugaton sa nawong

ug palad ang bugnawng lusok sa uwan.

Gawas sa mga aligatong hangtod karon

Padayong namuliskad sa akong diwa.

Unsa ba ang makataronganon kaysa ingon aning

pangandoy nga isuwat sa balak ang Balicasag?

8.

Tingali, ang mga hamis nga bato sa lapyahan balak

ug ang dangog nilang gininhawa balak sab.

Tingali, ang panon sa mga langgam sa halayo lak-ab

sa balak nga gusto nakong suwaton.

Maong, suwaton ko ang balak apan dili ang hinungdan sa balak.

Suwaton ko ang balak nga yano lang.

Di ba ang kayano sa balak mao ang kaanyag niini?

Suwaton ko ang balak sa mga aninipot.

Suwaton ko ang balak sa kalayo ug aligato.

Suwaton ko ang balak sa lapay.

Suwaton ko ang balak sa bunok-uwan.

Suwaton ko ang balak sa asul nga dagat

lakip na ang tanghaga sa dagat.

Suwaton ko ang balak nganong miabot mi sa isla.

Suwaton ko ang sambingay nga kanunayng gipangita

ni Ulysses sa humok nga bunbon.

Suwaton ko ang balak sa mga anod nga bukong sa lapyahan.

Suwaton ko ang balak ni Yul

huwam ang introspeksiyon sa mga kasag.

Suwaton ko ang balak sa duha ka bata nga, tingali,

way kataposan nilang subayon ang kabugnaw

nga sekreto sa uwan ug pagkabata.

Suwaton ko ang balak sa mga sakayan.

Mao ni ang hinungdan

ug mao ni ang gipangita kong kalainan.

-- NOEL P. TUAZON
                                                                                                                                Dauis, Bohol, Philippines

gugma sa panahon ni duterte

Bantay lang gyod ka!

Gibotaran baya nako si Duterte,

ug uyon ko nga walay lugar ang mga kriminal

nga walay gibuhat kon dili pasakitan

ang mga inosente. Ay, kanang human rights

alang lamang namong mga giabuso,

ug ikaw nga mibuak sa akong kasingkasing

walay duha-duha nga angayan pod buk-on

ang ulo. Gaposon nako imong patayng lawas,

butangan tika og karatulang nagsiyagit:

Kriminal ko. Sagbot ko sa katilingban.

Dayon ilabay tika sa Colon

sa tungang gabii samtang patay

ang buwan. Inig subang sa adlaw,

tapok-an ka sa mga usisero, gihaklapan

og panid sa bahaw nga mantalaan diin

dayag ang madaugon nga pahiyom

ni Duterte. Kaluy-an kaha ka nila?

Sa ilang pagbiya, ambot lang pod kaha kon

molampos ba ko sa pagtalikod ug

paglubong nimo sa kalimot.


-- ROMEO NICOLAS BONSOCAN                                                                                                 Cebu City, Philippines

kagabhion

Milakra ang kagabhion diha

sa daplin— duha ka anino

nga giiwagan sa kapondiron

nga poste. Gatupad.

Gipatung-an sa kahilom

nga ganiha rang gasunod-

sunod. Wa’y laing madungog

gawas sa bungol nga hinagubtob

ug nagkabug-at nga mga tunob…

-- GRATIAN PAUL R. TIDOR                                                                                                      Dipolog City,  Zambonga del Norte, Philippines

quentin tarantino

“Nahanaw na ang imong pangandoy (kon unsa kini ikaw ra’y nasayod) nga gipapilit nimo sa una sa bala nga imong nabenditahan sa madreng nangandoy maligsan sa imong bungot,” matod sa tingog sa imong damgo. “Gisukod nimo imong kinabuhi matag adlaw pinaagi sa pagsulod og tulos sa condom nga hinatag sa city health department diin gihipos pod ang usa ka gatos kapin ka kabang nga iro ni Houdini nga way hanaw sa kamingaw nga kanunayng moeskapo kon iyang halwahon. Bangon, tan-awa imong nawong sa samin ug imong makita si Quentin Tarantino nga nagsulat sa script sa imong biyahe ugma paingon sa oven toaster ni Sunshine Cruz kansang mga atngal ang simbahan sa imong kahigal.”

Tuod man, napugwat ka. Miduol ka sa samin ug imong nakita nga namakak ang tingog sa imong damgo. O basin tinuod to iyang gisulti, apan ang namakak mao ang samin.  O basin nakamata ka karon sa damgo sulod sa laing damgo nga gidamgo ni Arturo Belano sa dihang buhi pa siya.  Natulog ka’g balik, ug imong nadungog si Tarantino: “Matematekanhon ang pagtugkad sa katingalahan nga tingog: pag-ihap samtang inanay kang malumos sa imong kaugalingong huyonghuyong.”

-- KEVIN A. LAGUNDA
                                                                                                                          Liloan, Cebu, Philippines

kinapusoran sa kadagatan

Dagaton si mama sukad nibalik

si papa sa amoa gikan sa lawod.

Adtong higayona, ang among panimalay

ang kinalawomang dapit sa kadagatan.

Kon milusad ming duha sa tubig

ngadto sa pusod niini, dili na mi kaginhawa.

Maayo pa tingali kadtong mga kataw.

Hangtod karon, ang iyang mga sumbag

sama sa mga balod, nidasdas sa akong unod.

Iyang mga pamalikas nagbugkos sa akong lawas,

gihilwas tuod ang matag balas sa lapyahan.

Karon, ako na pod ang dagaton.

-- CINDY VELASQUEZ                                                                                                                  Cebu City, Philippines

kay pabiling mahinumdom ang kasingkasing

Kon pananglit imo kong maabtan

nga ango-ango na intawon, ayaw paila

sa imong tinuod nga ngalan.

Ayaw baya’g gakos nako, ayaw ko hilaki.

Tugoti ko nga ikaw bunyagan nako

og lainlaing mga ngalan. Ayaw ko’ hagki.

Ayaw paghago’g pukling sa kabulakan

kay tingali’g dili nako dawaton. Kini,

lisod nang isumpay balik sa punoan.

Hulata na lang nga malimot sab ka

aron patas tang wala mailhi, mahibulong

kabahin sa usag-usa hangtod kita

magbalik-balik og duwa-duwa sa balas

sa baybayon hangtod atong makat-onan

ang pagtabon-tabon sa atong lawas.

-- PAUL RANDY P. GUMANAO                                                                                            Kidapawan City, South Cotabato, Philippines

tubok

“The secret of life is to ‘die before you die’— and find that there is no death.” 

– Eckhart Tolle

Ayaw’g hugti ang pisi

Liyok sa humok nga liog

  

Ayaw’g ipadapat lapalapa

Sa bugtong saksing bangkito

Ang pisi malugti

Ang bangkito magkinto

Sa naoktabang pangadye

-- MELQUIADITO M. ALLEGO                                                                                                               Lake City, Florida, USA

pagkalarag

Huyhoy intawon ang mga abaga ni Duday

dihang gibutang balik sa bukag

ang mga tindang lagutmon ug utanon.

Sa tibuok adlaw niyang paninda,

diyutay ra’y nahalin tandi

sa mga katapad niyang tindera.

  

Mas nilapaw pa ang iyang kasubo

pagkakita sa mga dahon sa petsay

nga yutyot ug nikuspaw ang kalunhaw.

Kalisod ipanghinaot sa lain pang adlaw.

-- JONDY M. ARPILLEDA                                                                                                         Tandag City, Surigao del Sur, Philippines

berso olango

misawop ang adlaw

dungan sa pagsakdap

sa langgam

sa iyang panihapon

mialingawngaw sa hunasan

ang pangaliya sa lingganay

nagtinan-away

ang manginhasay

daw pundok sa aninikad

nga migimaw babaw ning pasil

dunay nagdugka og petromax

lantong na ang hunas

nangigham ang nagtinab-on*

kay sa pagbali sa sulog

ihatod sa taob

ang gisaad sa lawod

___________________________________________________________

* mamukotay nga naghuwat sa taob, katugbang sa nagpahubas kun mamukotay nga naghuwat sa hunas

-- IOANNES P. ARONG                                                                                                                             Lapu-Lapu, Cebu, Philippines

napagngan, nakaplagan

Sa akong pag-uli, misugat nako

ang kangitngit. Brownout man diay!
Nanghiram ang akong mga tunob.

Gihangop ko sa akong mga anino.

-- ELVIN E. RUIZ                                                                                                                                     Liloan, Cebu, Philippines

balik sa lantsa nga gigaid sa dunot nga pantalan

Ania na usab ako karon sulod sa iyang ginhawaan, ako nga sa gamay pa dili maihap ang pagsulod-gawas sa dili-maihap nga mga lawak niini, sa kinaham kong mga tagoanan, ako nga tigulang na samtang ang akong mga kadula wala mobiya sa ilang pagkabata.  Sa matag higayon nga ako mahiduaw subayon ko ang mga pasilyo sa palasyo sa kagahapon, susihon ko ang mga sibay ug suok diin kapila kaha ako mahikatulog nga nagdamgo nga ako hamtong na. Gayod ang panumdoman, kay walay pasidaan nga mitumaw sa abhong kong alimpatakan ang nahinabo niadtong usa ko ka pagbalik (kon wala ako masayop katloan na ka tuig ang milabay) nga nahikalimtan ko na: ang lantsa hingok nga milutaw palayo sa pantalan sum-ok sa kagabhion, ug sa akong paghimatngon nahidangat na ako sa lawod, nag-inusara taliwala sa kahilom. Sa akong pagdungaw gisubhan ang hapdos kong mga mata sa midan-ag nga prowa nga naputos sa asin ug tagak nga silaw sa bulan.

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO                                                                                                     Dhaka, Bangladesh

alang nimong kawatan

Ang akong kasingkasing usa ka dakbayan.

Inig sugod nimo og baktas, makita nimo

nga mao-mao ra ang tanang gibarogan. Ug sa tumoy

sa matag dalan nga likuon, masuta nimo

ang tag-iya sa tanang dakbalay

nga nagkwenta sa iyang mga halin.

Ayaw na la’g hinay-hinay. Dugay ra ko dinhi,

gahupot sa bisan unsa'y akoa kaniadto

sulod niining dughan. Apan wala nako'y mahimo

kon mabitasan ko. Sukad niabot ka ining dapita,

Imoha nang giangkon tanan.

-- ANNE DAYMIEL                                                                                                                    Dipolog City, Zamboanga del Norte, Philippines

ilawom sa langit ug ang gilawmon sa kangitngit

gahangad ta’g pangita

sa mga tubag tadlas

sa atong kagabhion

dinhi sa kamingaw diin

dayag ang mga bitoon

ug dili nato matugkad

ang tumang gilay-on

sa kangitngit dihang

nabati nato ang tubag 

diri sa atong kagamay

mga abog nga napalid

hanging naglahoslahos

-- RIC S. BASTASA                                                                                                                      Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

iringa ka!

Ania ka na pod sa akong balkon,

Manglimos sa akong pagtagad.

Katilaw na ko’g tagam intawon.

Pangita na la’g laing mailad!

-- MAI SANTILLAN                                                                                                                    Cagayan de Oro City, Philippines

pagbiya

Daghan nang nabalak bahin sa pagbiya,

ug hamokon ko sa mga naandang talan-awon

samtang ikaw nahinanok pa sa higdaanan.

Sa bintana, nagkayabkayab ang kurtina

ug sama sa mga kantang kanunay mong gisubay,

gabalikbalik ang huni sa huyohoy: gasaysay

bahin sa dahon nga nabilin og handom

sa kagahapon. Samtang ikaw gahagok

dinhi sa lawak, dali rang lingion

ang tanang nangakatag. Ug diha

 

namalik ang mga kaadlawon, diin inig tukaw,

wala ko’y laing gihapuhap gawas sa mga butang

nga sagad nangabilin—bugkos, panyo,

headband ug usahay pod panty

nga gidikitan pa’g napkin! Apan kanunay

nagpabilin ang kabugnaw nga nagsapaw

sa kainit. Nga inig bakod wa’y laing mokisaw

sa kahilom gawas sa galibak nga orasan.

Kining tanan akong nasud-ong

sa pagbagting sa takna. Moikyas na pod

ang buwan sa pagbangon sa adlaw.

Makapuol ang paghandom niining talan-awon.

Daghan nang nabalak bahin ini apan lahi karon.

Sa dili pa ka motukaw, ako mismo

mao’y motuldok niining higayon,

nunot sa akong paghubit ining mubo

nga panamilit: “Babayu bebe!

Mouna ko nimo. Sincerely Yours.”

-- TON DAPOSALA                                                                                                                    Cagayan de Oro City, Philippines

sama sa cotton bud, lami ang gidili

Gitambagan baya ko sa doktor 

nga dili kuno maayong kulitogon

ang dalunggan apan...

dili matugkad kadtong kagilok

nga nabatyag niadtong gabii

dihang gitugkad ko ang giladmon 

sa imong atuli diin makabungog 

ang imong mga salimuang…

Karon, nasayran na gyod nako

nganong ikaw, pwera buyag, 

apil sa daghan nga nahigalam!

-- DESIDERIO R. LIBRE                                                                                                         Samboan, Cebu, Philippines