ang kahinam nga hilabihan, ang kinabuhi nga walay kataposan

ang pagbuswak sa piyuos 

nga kahayag ug ang pag-ulan 

sa pagbukhad sa payong
sa pagpangabli sa bentana 

sa pagdagkot sa mga suga 

diha sa sulod sa lawak

humot ang hangin nga nitila

sa dama de noche
napalong ang kandila

dihang gitangtang nimo 

ang pugong sa imong buhok 

dihang nahulog ang imong 

tapis diha sa salog

ako misulay pagtugkad
sa imong pagbilangkad

-- RIC S. BASTASA

Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

das lied von der erde

Nanggilak ang mga balas sa kagabhion

dihang nasaghid ang iyang sampot sa sakayan

diin ilang gisaw-an ang kahinam

sa paghubo sa nagtakoban nilang mga dughan;

Nangawras sa hangin ang bugsay

nga gusto nang molayag uban sa ilang hilom

ug nag-aguntong pasundayag.

Nanaghoy ang panas nga naughan sa singot

sa taob diin siya buot mohunob.

Minglantaw ang mga isda

ug wala’y undang sa pagpangutana

kon ang nakita mao ang yutan-ong himaya.

Halapad nga orkestra ang kahilom sa mga balod.

Rosas nga gihapyod sa gigigkang aping,

Undangi ang pag-undang!

Palawmi pa hangtod ang tingog sa tubig

mahimo nang usa ka dili madungog nga huni.

Palawmi pa hangtod ang mga panganod

mapiksan ug kini na unya’y mangab-ot sa lawod

tungod kay diha siya nakakaplag sa iyang kalag.

Mitingog ang tambuli sa haduol nga pantalan.

Aduna na po’y miabot ug haduol na pod

ang panahon sa pagpaabot.

-- RICHELLET P. CHAN

Mandaue City, Cebu, Philippines

bagutbot sa mangingisda batok sa palautot

“More than a week after a Philippine fishing boat was allegedly sunk by a Chinese vessel in the disputed South China Sea, the Philippines’ president, Rodrigo Duterte, has broken his silence on the matter, downplaying the incident as ‘just a collision.’”

— South China Morning Post, 17 June 2019

Makalumos ang laway sa labing kusgan.

Kugita ang iyang dila sa akong dunggan.

Ay, ang iyang pagbuak sa kahilom 

labaw pa’y gipatulon ko’g tuyom! 

Gaaso akong dugo; iyang gipabukalan.

Iyang puting itlog lamia baya lapwaan. 

-- MICHAEL U. OBENIETA 

Topeka, Kansas, USA

taliwala sa entropy

padulong sa kayagaw

ubos man o ibabaw.
maoy kanunayng kagaw
diri sa atong panaw.

ang tibuok mabuak
buak mabuak-buak.
maninuod ang bakak
mohari ang tabaghak.

daan nang gipanagna
kaguliyang sa yuta.
way kahayag sa ugma
gikahadlokang hadla.

kanang adlaw mapagngan
magun-ob kalibotan.
mapuo ang katawhan
kasakit ray dangatan.

maayo na lang gani
liwat ko sa bagani
pito ang kinabuhi
di mobati'g kabuhi.

pito ang among langit
didto walay kasakit
didto walay kangitngit
buhong sa pakigdait.

kining tanang kagubot,
ang di pagkasinabot,
kon asa ni mosangpot
di na mi manginlabot.

kay daan nang nasayod
niadto pas pagsugod
nga ilad ray matuod
dinhi niining nasod.

ug moabot ang takna
matuman mga tagna
mobangon ang nahapla
motindog ang nahagba.

maong dili mahadlok
sa among pakigbatok
ug sama sa tapurok
moasdang ug mohurok.

-- ANIJUN MUDAN-UDAN 

Malaybalay, Bukidnon, Philippines

kamingaw

Ang bugnaw nga hangin nga kalit lang mohikap 

sa akong buhok samtang ako nag-ihap 

sa halayong mga bituon.

Ang nagpahiping luha samtang 

gihan-ay nako ang napapas na

nimong mga hulagway.

Ang pagsud-ong nako sa imong pahiyom 

sa matag nawong sa imong suod 

nga mga higala.

Ang pagsulod nako sa imong kwarto 

nga kanhi puno sa katawa ug istorya--

ang akong maabtan nga kama nga nahipos na,

ang kahilom sa dugay na nga panamilit.

-- DELORA SALES-SIMBAJON

Butuan City, Agusan del Norte, Philippines

reincarnation

Humoli ko sama sa mga labhonon

nga daghan og mantsa.

Kuso-kuso-i ko aron hinay-hinay 

nga maukang ang mga buling sa kaagi.

Pug-i ko aron mawala ang mga buwa,

Dayon waswasi aron mabati nako

ang kahinlo. Sa kataposan,

ihayhay ko ug ibulad aron 

kon maabot ang salumsom

masul-ob ko nimo pag-usab.

-- KRING KRING RODRIGUEZ 

Danao City, Cebu, Philippines

ang colon usa ka dakong peryahan

Ang dalang Colon usa ka dakong peryahan

nga puno sa mga panan-awon, ug niadtong 

dili makita nga mga alisbo, mga baho,

mga batang nagsul-ob ug mga dekolor, 

tinapak-tapakang sinina, 

mga tam-is nga gapas nga panganod,

mga babayeng sa baratohong pahumot,

nga molatay sa alambre sa pangindahay, 

mokaon sad ug kalayo.

Adunay mga mang-himalad 

nga makasubay sa lasang sa imong kamot

ngadto sa mga binuksang pultahan,  

mga tindahan sa duwaan ug mga monyekang

ilo nga nagpanawag sa ilang inahan.  

Pagbantay sa mga mangunguot,

ug sa mga manglabni sa mga pansi 

bulawang kadena gibalikos mo sa liog.

May paborito kong madyikero, 

tighimo ug mga katingalahan,

magpaulan niya og mga pati dinhi duol 

sa sinehan, ug mokalit lang siya og 

tungha sa mga eskinang tapokanan, 

mo-apod-apod sa mga baraha sa kinabuhi 

o kamatayon. Ang swertehon iyang tunolan 

ug usa ka pungpong nga bulak gikan 

sa iyang taas nga bukton, ug niadtong gidimalas, 

kinsa iyang nakita ang nagpahiping kasub-anan, 

usa ka blangko, puti, nga panyong palaran.

-- ESTER TAPIA 

Kathmandu, Nepal

isloy, dili mohawot ang tuba

(sumala sa kinaulahiang panghitabo sa sugilanong “Santelmo” ni Hannah A. Leceña)

susama sa dugo, pula

nga isog ug makahubog o tam-is

nga puti. Gatutok ka lamang

sa namala nang dugo nga wala

nakit-ang nag-agas 

dihang gidunggab ka sa kangitngit

kagabii. Wala nayabo

ang galon sa tuba nga iuli

unta sa ginikanan. Sumala kanila,

dagkotan ka’g mga kandila 

o sunogon ang lawas aron dili 

mahimong dili-ingon nato, 

susama sa santelmo. Isloy,

dili baya susama ang tuba 

sa tuno, mohawot madugay

sa kainit sa kalayo.

-- M.J. CAGUMBAY TUMAMAC 

General Santos City, Philippines

binhi

Bisan pa’g gitaptapan sa mga lunhaw

nga kadahonan ang akong panan-aw 

ug bisan sa gilay-on, nakita ko gihapon 

ang mga sanga nga baliko taliwala

sa hangin. Wala gyod nalambod 

ang isig usa lakip sa akong kahibulong

sa matag pagbatog sa kalanggaman

sa dili pa modasmag diha sa balilihan. 

-- DENNIS S. SARMIENTO

Baltimore County, Maryland, USA 

nangdani na pod si berano

Kon kining naglagiting nga sagpa sa hangin 

ang motagbo nako, kalami 

sundon sa iyang sugyot— parat sama 

sa gadagayday kong singot—

nga makighilawas sa nanghagad nga dagat. 

-- R.L. BERTULFO

Talisay City, Cebu, Philippines

destierro

“The ostritch, or Struthia camelus, is the largest living bird… The male sits by night, the female takes her turn by day until the eggs are hatched… They do well in captivity, and live to 50 years.”—Encyclopedia Britanicca

Haom kaayo ang imong ngalan, langgam dako.

Diha sa imong subo nga mga mata nga morag sa camel

makita nako ang kabalasan nga imong gitalikdan

dihang ila kang gidakop; imong mga higanteng itlog

wala mahingpit pagkapusa tunga-tunga sa gabii.

Mamalikas kayha imong kapikas

inig kakita sa inyong nagusbat nga salag?

Bag-o pa lang dihang sa imong pag-ikid-ikid

nakaapas ka kaniya ug kay malampuson

imong itom nga balhibo mipaibabaw sa iyang tabunon.

Karon ang imong mga dili-makalupad nga pako

nangita sa init ug uga nga kabalasan ug, sama

sa akong nangahubag nga mga pako,

daw nadunot dinhi niining makabaog

alimuot nga dapit nga ato karong gipuy-an

sa walay paglaom nga makabalik. 

-- ERLINDA KINTANAR-ALBURO


Cebu City, Philippines

desisyon

Tiuli kita.

Ha sapit mo gintugon ko

An akon  kalugaringon, 

nga pagsulod ha purtahan 

gagakuson  ka hin mahugot

maharok ka ha akon dughan

ngan hihing-gukon han imo irong 

an nakwintas nga pahamot ha akon liog 

pagsisim-simon han imo mamara nga im-im 

an mga liso han balhas nga nagtirok ha akon pusod.

Diri ka makita  han pamugong ha ak’ mga mata

Diri ka maabat han paningkamot han ak’ bayhon

nga diri ko mabak’ad an aton gintalunay nga kinabuhi.

-- FIRIE JILL T. RAMOS 

Tacloban City, Leyte, Philippines

lumos

Magpabiling parat ang dagat

bisan sa imong pagbiya

apan ang gabii lahi na, ug ang buwan 

dili na sama sa una. Dili na 

mouwang kining dughan bisan pa’g 

magbawod-bawod ang imong ngan 

matag takdol sa buwan.

Kapila ko man sawmon

ang gilawmon sa imong tutok

aron matugkad nako

ang kinahiladman sa imong kahilom

sa matag higayon nga bugsayon mo

ang lilo sa pangabubho?

Usa unta ka balsa ang akong kahiubos,

ug layag ang akong pailob…

Bawna ang akong pangamuyo;

isalbabida ang akong pagbasol. 

Lumos baya kuno’y kamatyan

sa kasingkasing nga luoran.

-- ELVIN E. RUIZ 

Liloan, Cebu, Philippines

usa ka lusok

Mahagtak ang kataposang lusok sa uwan. 

Mokapyot siya tumoy sa nagyungyong nga dahon. 

Inigtayhop sa hangin, modailos siya’g matagak 

Sa bato, dayon hangpon sa umog nga yuta.

-- MICHAEL S. FLORENTINO

Ormoc City, Leyte, Philippines

anghel nga walay hinungdan

bisag asa ka mosum-ok o mahidagsa

galukdo kag bukag nga puno

og kamoteng bukbokon

nga makit-an ra sa anghel mong magbalantay 

nga mokalit lag tumaw 

mopaatbang manghuyatid manghuy-ab

unya magdul-ay magyuhom-yuhom

nga mohisgot sa gihulat mong grasya  

nga hayan dili mahidangat 

walay kadangatan dili angay modangat 

tungod sa sakit mong pagdumili 

pagdawat sa hugot nga kamatuoran

nga dili ug dili na mauli

ang walay hinungdan mong kinabuhi

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO

Dhaka, Bangladesh

hilam-os sa gabii

Nidahili na lang imong aping

Apan wala gihapon ka nagkat-on

Sa tulon-an sa kaniadtong panahon:

Dili manghilam-os kon gabii na,

Kay magkamang ang tubig
Sa imong nawong,

Mahimo silang hulmigas
Ug kitkiton nila imong panit;

Kutkoton nila ang imong unod
Ug imong bukog. 

Kataw-an lang ka sa irong buang
Nga nagdagan-dagan sa dalan. 

Makamata ang buwan sa saba,
Mobuwa ang sip-on sa ilong.

Samtang galugod sa iyang napulo ka mata,
Makahinumdom siya sa iyang nalimtan:

Wala siya nakapanihapon.

Gitakos niya ang tubig sa dagat,

Ang mumho gikan sa pasayan ug isda

Gamika sa iyang bungot.

Nagbitay ang kasag;

Ang balas nagpasadpasad

Sa atop sa iyang dila.

Wala kaagwanta,

Ni-atsi ang kanahan--

Nakuyawan ang dagat;

Paspas ang balod padung sa baybay
Apan sa ilang kadaghan

Nabuak ang pultahan,

Tibuok nasod natamakan--

Inyong balay nadaganan
Sa dinaganay. Apan,

Suwerte siguro gihapon ka
Kay samtang tagsa-tagsa nga nitupad

Ang lawas sa nagtambak nga humay

Natumba na ka'g una kay

Wala nituman sa tulon-an.

-- MIGUEL ANTONIO B. GARCIA  

Zürich, Switzerland

kudkoran

Sa una, mag-atang gyod ko kon magluto 

si mama og biko o dili ba kaha budbod.

Basta magsugod na gani si Papa og

kagod sa lubi, moangkas gyod dayon ko

sa kudkoran; molingkod sa iyang luyo 

dayo’g gakos sa iyang hawak, unya

mohuwat nga moingon siya, "Nak,

gunit pag-ayo, ha, kay manglarga na ta." 

Karon, bisan makahigayon gihapon 

si mama pagluto’g budbod ug biko, 

daghan na pod ko’g nakat-onan gawas 

sa pagkagod og lubi. Ug bisan 

mawagtang pa ang kudkoran, gapabilin

nga hugot ang giingon sa akong amahan, 

wala'y undang: "Nak, gunit pag-ayo ha. 

Dili na baya ko magdugay..."

-- JEFF DEL ROSARIO


Danao City, Cebu, Philippines

gikan sa ‘tubok: mga suicide notes’

I. OVERDOSE 

Sa ikaupat nga gabii, wala gihapon ko nakahibalo sa imong ngalan. Apan ang matag halok daw tingabtingab sa tambal, usa ka puting panganod sa dila. Imong gidumtan ang mga ngalan nga akong gihalad nimo: Ganymede, Hathor, Likalibuta. “Wala ko nanginahanglan og ngalan,” ingon ka; ang mga langgam nahungaw isip lama gikan sa imong rosadong atngal, sa akong kamot ang mga botelya. Ako miingon: Clonazepam ug Marlboro ice blast. Ikaw mitubag: Mojitos goldug Cipralex. 

II. PURGATORYO 

Nagtuo kang malimtan ko nimo apan bisan karon, ako mibaktas sa mga giabandonang dalan sa imong hunahuna. Ngiob nga purgatoryo, wa’y kasikas puyra sa akong mga tunob. Mingisi ko, simuaw sa imperno, akong mga ngipon itom sama sa anuos. Taliwala sa sirko sa aso diri sa ika-walong suba, kantahon ko ang imong ngalan daw paghalad ngadto sa tungang-gabii. Naalaan ako sa imong kangitngit isip pagsubang sa adlaw. 

III. LASLAS 

Mamulak ko’g mga tunok sukad sa duha ka tuig nga pagtulog. Akong baba sama sa Ziplocbag nga puno sa Temazepam. Akong kahidlaw alang sa dugos wala’y pasaylo. Akong malo hinlo gikan sa pagtilap; akong tutunlan hinog sa tulos. Akong kaanyag ra’y nakatuok nako. Niadtong gitabangan ko sa mga lalaking madagmalon, ang ilang mga agmod mikagot sa akong mga ngipon. Akong mga palad buot mobasa sa matag atngal, buot masayod sa kada duslak. Sultihi ko: unsaon pag-ingon-- Sige pa!--ilalom sa singot sa ilang pulso, sa dugo sa ilang hita?

-- ALTON MELVAR M. DAPANAS

Siargao, Surigao del Sur, Philippines