mga tipak: mga mubo’ng balak

24. Agila

Ang agila nagpadayon paglupad
didto sa kapanganoran.
Unta iyang matuman pagtuyok
ang hingpit nga liyo
sa iyang pagpanimpalad.
Sa di pa siya hiapsan sa hiniloang pana.


25. Pagbalik

Ang mga balod wa na makaila kanako.
Ang bughaw’ng mga mata sa langit
midiyong kay dugay nang wa makakita kanako.
Agi pagbalik ning daang baybayon,
naghimo ako og bag-ong mga tunob.
Pagpahinumdom pag-usab sa akong mga gibiyaan.


26. Kataposang Panamilit

Wa na akoy dugang pa’ng ikasulti.
Kay wa nay mga pulong
nga makahawid pa kanimo.
Nabugto na ang atong lugway.
Ug nalubos ug wa nay makabadbad
sa hugot nga baliktos sa imong panamilit.

-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA

konsuylo sa terorista

Makubalan na lang ang kalimutaw sa hidden camera
Sa paghimantay kinsay nagdala sa sorpresa
Pero wa na niya kinahanglana ang bomba
Kay kahibawo siya nga kanang bildinga hinimo ra
Sa pinong balas sa baybayon
Nga nagtakuban kunohay sa kalig-on.
Ayawg ikasagmuyo ang kamatuoran:
Nga ang nanagpuyo sab nianang bildinga
Hinimo ra sa garbo nga kon buot natong sutaon,
Mao ra usay makapaulbo sa maong tigbayon.


-- OMAR KHALID
Medellin, Cebu, Philippines

unang gabii, tupad ni penelope

Mipingis sa bintana ang suwang sa buwan,
Ug natun-ogan ang hubon sa akong dughan.
Gisud-ong tikang gihukasan sa alimungaw-–
Ug padayon kong gihutoy sa tumang kahidlaw.


-- ADONIS G. DURADO
Kabasalan, Zamboanga-Sibugay, Philippines

panamin, paminaw

Mao kini ang sinugdanan
sa tanang kaguliyang nga
nagmugna sa kabuang—

pungkol ang mga kamot sa orasan
ug bali ang iyang pagtuyok,
ug trese ang numero sa iyang

dagway. Ang kasikas
sa bungbong, ang nanuktok
sa pultahan, ang niserbato

nga awto gawas sa ganghaan—
Ayaw paminawa ang mga
tingog nga mihunghong kanimo

ang kahayag sa kabuntagon
dili makatugbang sa kangitngit
sa kagabhion sa imong

panghunahuna. Ikaw nasaag
sa imong kaugalingong
panimalay. Wala ba nimo

namatikdi ang nawong
sa samin nga imong gi-atubang?
Sa pagkatawa nimo kini

nabuak ug ang nangadugmok
nga bildo nag-imahe sa
sa usa ka libong ikaw—

ang radyo nagsibya nga
adunay anino nga naghulat
kanimo sa inyong nataran.

Busa, kandadohi ang tanan. Gub-a
ang lamisa ug lingkoranan ug
barikadahi ang bintana ug pultahan.

Daghana ang lansang, unya
dukdokag maayo sa martilyo.
Pag-ampo dayon sa imong ginoo.

Hapa! Dayon paminawa ang
kalibotan para madunggan
ang dagat sa aspalto nga dalan.


-- JULIAN B. LOPEZ III
Cebu City, Philippines

bituon

alang kang Adonis Durado

Kon, sa kasamtangan, tinuod kang
nagkaawop, apan usab hanap nga nahilain
sigon sa sinukod ug tukma namong
gilay-on, sama sa bulan nga nabuntagan
taliwala sa mga dahon, hinaot unta
nga sa tago makapahimuot ka niining panimalay.
Ay, bituon nga doble ang kamaluluy-on, nahiabot
nga sayo pa alang sa kilumkilom, ulahi na
alang sa banagbanag, hinaot unta nga ang luspad mong dilaab
mogiya sa labing ngil-ad namong gawi
lagbas sa kaguliyang
uban sa kadasig sa
adlawng matud-anon.

(Gikan sa Iningles ni Derek Walcott)


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau

usa ka tinipigang balak

Utangan og pasiplat
sa bata'ng nikalit og labang sa dalan

Utangan og usa ka kusi sa bugan

Utangan og usa ka paminaw
sa tawo'ng niambak sa taytayan

Utangan og gamay'ng asin
sa tinola

Utangan og usa pa ka simhot sa tae'ng
napisat sa sapatos

Utangan og usa ka pasumbingay
dihang mikiay na unta si Inday

Ang usa ka tinipigan'g balak
nanagana og himugso kay nagtuo siya'ng
utangan pa sa iyang pagkabalak


-- GREG FERNANDEZ

Muscat, Sultanate of Oman

nietzsche buena

1
ning taknaa walay hunong pagtadlas og latay
didto sa hayhayan sa mga unod sa kamagayan
ang mga ilaga nga giulod ang dila
gianghelan og mga lagong

kining taknaa taas og lupad bisan
gayunyon ang mga lantay sa dat-og
sa mga kiyod nga igo gyod ug walay kutas
mopisat lakip sa mga tansan alang
sa kastanyas duyog sa kalipay

2
wala damha ning taknaa ang pagkinto
sa disyembre uban sa panon
gikan sa punerarya gikan sa tulis gikan sa ospital
diin ang mga taligatos sa suok sa kisame
dili matultolan sa saag nga mga tingog
sa mga mananaygon nga taga-bukid
nga napangag nga napasmo nga nagtuasik
sa ilang laway pahinungod apil sa bungol
nga taopan sa panghupaw samtang tul-id
ang sungkod sa buta padulong
sa kasadya sa kasadya sa kasadya

3
ning taknaa unta mapalgan sa basurero
ang puya sulod sa karton sa sapatos samtang
dili pa kini mahimong gasa sa mga hulmigas

unta dili magtingkagol sa katugnaw ang kawayan
nga bukog sa bituon anang parol nga hagbay ra
gipasayaw sa hangin ug gitugaw sa paghikog


-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA

buwad pinikas

Ang pusod ining mga bakat sa Taboan
nagluom og alimyon sa kadagatan.
Apan sa matag kaon nimo sa buwad pinikas
mohunas ang sulod sa imong kaunoran
ug ang kaparat sa imong nawong moawas.


-- CINDY VELASQUEZ
Cebu City, Philippines

ganahan ko mosulat og balak nga dili

ganahan ko mosulat og balak nga dili
kanang mosiak sa kalibotan panan-aw sa imong
kanang di moterno nga butang sa unsa bisan
kanang sabton kon kuoton pang angay
kanang motutok og balik kaidlas nimo ang
tibuok ug sama sa way sama ka


-- ADONIS G. DURADO
Muscat, Sultanate of Oman

luwag

aninawa ang bayhon sa usa ka luwag:
mobay maalam, mobay hungog;
mobay gutom, mobay busog

hinunoa, bisag kapila pa kini
motidlom sa kahiladman sa kulon
o mokandos sa lamiang pagkaon--

magpabiling lupyak ang iyang tiyan
ug yagpis ang iyang bukton


-- RAUL M. FIGUES
Oslob, Cebu, Philippines

ang diagnosis

66 anyos si Lincoln dihang giingnan sa doktor nga adunay
40 ka tuig pa siya ning kalibotan. Wala niya suginli
ang iyang asawa nga kasagaran sumbongan niya sa tanang
panghitabo, o bisan sa usa sa iyang mga higala tungod kay
kining bag-ong rebelasyon sa mananambal naghimog
pagbating kaluhangalan sa bugtong pag-inusara sa paaging
wala niya natagamtam kaniadto. Siya ug si Rachel kanunay
nga managdikit mag-uban-uban maglambigitay sa dugayng
panahon ug siya naghunahuna nga kon madeskitahan
ni Rachel king gipanagnang dadangatan hayan bation niya
ang lubos pag-inusara. Apan si Rachel nakamatikod sa
iyang kausaban ug tapos sa duha ka adlaw misukna kaniya,
"Himalatyon ka, dili ba?". "Oo, himalatyon ako," mitando
si Lincoln. "Aduna akoy nahabiling 40 ka tuig." "Akong
nabatyagan nga ikaw sa inanay gianod na pahilayo kanako,"
sumbalik ni Rachel. "Ang pag-anod gapatay kanimo,"
hagawhaw ni Lincoln.

(hubad sa Iningles nga balak ni James Tate)

-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA

pasmodern

wala sila nakasabot
nganong imong gipadanguyngoy
ang nipahuway na nga siloy
nganong imong gipabuhakhak
ang burikat sa pulang lawak
nganong ang yanong mag-uuma
gipaum-om og liso sa kaisog
nganong ang mga baki ug gugma
gipalayat ngadto sa imong balak
nganong gipaipsot mo ang damgo
dayon gisininaan og kalayo

wala sila nakasabot
nganong sa imong kaantigo
mobugwal ka sa sagbot
nga imahe ug simbolo,
diha ubos sa lamisa
sa nuog mong bestida

nagpuyos kag mumho
nga nangumo sa ginoo


-- ERIK E. TUBAN
Mandaue City, Cebu, Philippines

pug-awng baybayon

Dugay nang gipapas sa hangin
ang atong mga tunob
nga hangtod karon
buot pang sakmiton sa mga balod.


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Koror, Palau

samtang gapaabot ko sa paghunong sa ulan

Mug-ot pa sa gaalburotong dag-om
ang nawong sa tinun-an
nga natanggong sa huwatanan
ug kini giduyogan sa lalis
sa managtratong wa kadalag payong.

Sa atbang, luyo sa mga kabalayan,
nagpakaluoy ang kanding
nga gitugway dapit sa mga minghoy
nga hinayhayng nalimtag buklas.

Ug limod sa kasayoran
sa mga nagpaabot sa paghunong
sa ulan, nanalingsing ang kalipay
sa mga manganganig uhong matag
bundak sa kilat.


-- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Philippines

multiplication sigon kang isyong makaindan

ang pagpadaghan mahimo pinaagi sa pagpagamay
ang pagpilopilo mahimo pinaagi sa pagkulang
kini ginarantiyahan sa karaang katudloanan
nga ang sulbad sa lisod, pamaagi nga sayon.

kon piloon sa kalima ang bisan unsang numero
tungaa ang numero unya sumpotig zero o singko,
zero kon ang numero even o way putal kon tungaon
singko kon odd o dunay putal kon sa duha bahinon.

pananglit, kon piloon natog kalima ang walo
ang katunga sa walo upat man gyod na no?
sumpayan lang og zero kay wala may putal
maong kauptan ang tubag bisag way tawaltawal.

pananglit, kon piloon natog kalima ang siyam
ang katunga upat apan duna may usa nga sobra
busa sumpotag singko nga walay kulbahinam
kay siguradong ang tubag niana kauptag lima.

lakbitan ta ang pagpadaghan pinaagis pagkulang
basin kaingon kag kini hunahuna sa may kulang
ayaw lang gyod kahikugang kon imong mahibaloan
nga gilisodlisod lang ka niadto sa tulunghaan.

kay pananglitan ang numero kasiyam ta piloon
aw, tig-usa ra ka digit hinoon ning akong himoon
kay lisod man sab kon itudlo nako ni tanan
basin motungha na lang hinoon mos bayabasan.

pananglit, kasiyam nato piloon ang pito
kulangan lang og usa ang pito makuha ang sais
ug ang sais ikulang sa siyam ang resulta tres
busa ang tubag sigurado nga kaunoman ug tulo.

pananglit, kasiyam ta piloon ang numero singko
kulangan lang gihapog usa ang lima aron kuwatro
unya ang kuwatro ikulang sa siyam busa singko
mao nga ang tubag moboto kay kuwarenta y singko!

wa lay hanaw si Tatay Isyong sa velocity sa bala
mao nga wa tawon siya makalikay niadtong adlawa
sa dihang gisulayan niyag bawi ang ilang kayutaan
nga giilog gikan kanila sa mga langyawng adunahan.


-- ANIJUN MUDAN-UDAN
Malaybalay, Bukidnon, Philippines

sa dihang kita na lang duha

Naghinuktok ang kaadlawon,
gilukot-lukot uban sa mga kanta
ni Frank Sinatra ang imong buhok.
Ang imong ngabil sama sa nagkumpisal
nga aninipot sa huyuhoy sa kagabhion.
Ug kanang nag-ulyap mong buko-buko,
buot halokan sa akong mga palad.
Kanang imong mga tudlo,
buot kong idalikyat mo og hinay-hinay
sa akong hawak, dayon sa akong dapi-dapi
padung sa akong pusod. Inig pundir
sa suga, masaag ta sa tumang kahilom.


-- CINDY VELASQUEZ
Cebu City, Philippines

bugtong nakong kinabuhi

Niabot ko sa usa ka dapit nga gituohan nakong magpabilin ko kadiyot.
Maaninaw akong anino atbang nako sa kaluspad sa usa ka bituon
dihang nitidlom ang buwan. Dili ni magdugay—laing usa ka semana,
tingali duha. Wala ni sama sa akong nakita. Galutaw ang gabii tadlas
sa tubigong kahayag. May takna nga manggawas ang mga tawo.
Sa una,
wala ko kahibalo ngano, dayon niapil ko nila.

(hubad sa Iningles nga balak ni Lisa Olstein)


-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA

sa bunbon

Usahay didto

sa wala nasirhi nga bintana
malantawan
ang gitukod tang palasyo
sa bunbon, mangamay nako
dinhi sa nagtuya-tuya
natong lantay.

Usahay motultol
ang akong panan-aw
nianang bintana, mamasin
makita pa unta ang gakang-a
nga gangha-an
sa atong gingharian.

Usahay, buot nako
nga agdahon ka
nga lalinon ta na lang
unta kining atong lantay
lapos nianang bintana
padung didto sa bunbon.

Apan matag lingi nako
mamugong, mangapyot
ang mipilit nga mga agik-ik,
laylay, ug pyait
sa mga gingi ug giwang
sa lantay tang kawayan.


-- GINA MANTUA-PANES
Cebu City, Philippines

usa

*

Usa lang ako
ka tiktak sa dakong taknaan,
usa ka tabyog
sa way hunong niyang pendulo.

*
Usa lang ako
ka bagting sa kampana
nga magunaw sa kilomkilom.

*
Usa lang ako
ka balod nga kausa ra mobanlas
sa gipadparan kong baybayon.

*
Usa lang ako
ka tulo sa ulan
nga mahulog sa lapad nga linaw.


-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA

ang hulma sa mga butang nga umaabot

ug dili na nimo madumdom
ang dalan kaniadto kay
gitukoran na kini og edipisyo—

ug dili na ka makapalupad
sa imong tabanog ngadto sa
hawanan nga nahimutangan

sa kompyuteran. wala na gani
ang mga bulak nga manurok
lang sa kilidkilid nga atong

pangiboton ug akong ibutang
sa imong mga dalunggan—
bisan siguro sila wala

na makasabot sa mga
panghitabo sa ilang palibot—
kahinumdom pa ka sa lagkaw

ni Nang Rosa nga naa
mahimutang daplin sa dalan?
maayo gani patay na siya

wala na makasaksi atong adlawa
nga ilang gipalapdan ang dalan
dihang gilumpag iyang payag.

kadungog ba ka sa hungihong
nga kini na pod kuno atong baryo
ang hawanan aron tukoran

og ospital? kutob na lang kita ini
sa pagpanghupaw kay ilaha man
ang tanan: balaod, yuta, tubig,

hasta ang Ginoo (gawas ra siguro
anang mga bulak nga manurok
og kalit ug subsob-takulaw

nga mahanaw). kon ibaligya na nila
ogsugod ang hangin—andam na
ba ikaw nga dili moginhawa?


-- JULIAN B. LOPEZ III
Cebu City, Philippines