11.29.2018

ikaduhang pagmugna

(kang Frank)

Takdi ko sa kalawom sa imong katulogon
ang imong gininhawa motayhop sa layag sa sakayan
ug modala kanako sa bisan asang isla
layag nga puno sa mga halok sa hangin
unsay imong gidamgo niining tungang gabii?

Buot kong makigdulog nimo sa mamingawng mga dapit
diin madungog nato ang pagkapulak sa usa ka
layang dahon sa langob sa kakahoyan
ug mohunob ang unang kangitngit sa tabunok nga yuta.

Ang pag-inusara hait pa kay sa pinuting duhay suwab; 
kabug-at niining pagka-ako
nga gipangadoy ko ang kapukanan,
alimpulos nga mogun-ob niadtong mga tinukod 
ma-syudad, salag,o pantalan.

Ug ako dili na ako,
labaw pa niana,
labaw pa gyod niana,
ako usa ka babaye nga hulma sa tanang kabayen-an 
sa tingtakdol sa buwan.

Pahuwama ko sa katam-is sa imong panan-aw
sa imong dila ang kanunayng 
pagpanggitib sa mga liso,
sa imong mga mata naglumba pagpamulak ang mga rosas
sa walay pagpanumbaling,
sa walay paghulat.

Gaksa ako ug gakos sa tinggutom
sa tanang gabii, sa tanang kayugot,

Mugnaa ako ug usab, 
ug usab, ug usab.


-- ESTER TAPIA 
Kathmandu, Nepal

mga lakang sa apo ko

(kang Sean)

Gagmay ang iyang mga lakang
Apan iyang mga tunob nabulit
Sa pangandoy sa pagkaplag sa nahanaw
Uban sa anino niyang naglakaw-lakaw
Nga sama niya may mga mata
Diin mihana na pag-ambak ang luha. 

Apan napugngan dihang duwaan
Nakit-ang nagpahipi sa ngilit sa hawanan. 
Gipislit dayon niya ang naandan;
Kalit ang awto-awto kusog midagan
Apan naapsan sa minglupad
Nga lanog sa pino niyang mga katawa.


-- ERNESTO D. LARIOSA
San Fernando, Cebu, Philippines

11.26.2018

dili


Dili.
Dili ingon.
Dili-ingon-nato.
Nadili-ingon-nato.
Nagpadili-ingon-nato.
Nagpaka-dili-ingon-nato.
Nanagpaka-dili-ingon-nato.
Nanagpaka-dili-ingon-nato dili.
Nanagpaka-dili-ingon-nato dili ingon.
Nanagpaka-dili-ingon-nato-dili-ingon-nato.


--  ADONIS G. DURADO
Athens, Ohio, USA 

adlaw-adlaw, kalag-kalag


Pa, wala na ma’y sakit. Dili na pod kaayo tantong mingaw. Apan aduna lang gyo’y kabuntagon nga laay ang bidlisiw sa adlaw ug daw galansis ang huyohoy og huyop sa kadahonan. 

Pa, dili na man kaayo hilom. Dili na kaayo saba. Apan aduna lang gyo’y mga higayon nga masaag akong panumdoman sa imong mga igham ug tagûtû. Kon naay kaskas sa sista, moduyog pod akong handurawan sa atong karaang lantay ug ang sawog sa atong taas nga mohiyak sa atong tunob ug moagiik sa kabug-at sa atong kabalaka.

Pa, wala na ma’y ngulngol. Dili na ko magbakho. Apan aduna lang gyo’y mga adlaw nga sarang ang kahaw-ang, daw gabangil sa purtahan ug dili gyod masira—daw gapaabot pod sa imong mga tunob nga mopauli sa atoa.

Pa, dili na ko damanon nga pukawon ko nimo. Dili na man pod ko mangihi sa banig sama kaniadto. Apan nanginit gihapon akong paa sa imong mga pikpik, akong dunggan sa imong mga sugilanon, akong kilid sa imong mga kusi, akong mata sa imong pahiyom.


Mingawon usahay,
Imong kamanghoran


P.S. Parihas ra ba diay’g baho atong ulo kon sington. Kami pod ni Dodong nakasunod sa imong pagka-ubanon.


 -- ELVIN E. RUIZ 
Liloan, Cebu, Philippines

11.23.2018

anakon ku


Ayawg hilak, ayawg kahadlok
Labaw sa tanan ayawg kalimot.
Sa dughan, sa dughan itisok
Ang dilaab sa kaligutgut.
Moabot ra sab ang tingsunog
Moabot ra gyod ang tingsunog!


-- ANIJUN MUDAN-UDAN 
Malaybalay, Bukidnon, Philippines

si nong sidong ug ang mga lagong


Si Nong Sidong gikabahong.
May dakong tabaghak sa iyang bagtak.
Nanugdon ang dagkong lagong
Sa panit niyang napahak.

Si Nong Sidong nga namasura
Wa manumbaling sa mga hugawng pak-an.
Kagiron niyang batiis niwang na
Sa ubang langaw dali dang gitapuk-an.

“Nong Sidong, ang mga lagong
Nganong wa mo pandagpasa?”
“Wa, kay sa patay kong dugo
Sila nangatagbaw na. 
Kon ako silang bugawon manglupad sila.
Unya mopuli ang uban nga mas gutom pa
Kay kanila.
Ug moulyap ang kasakit ning pagbati
Tungod sa makabuang nga kaul-ol 
Nga kanunay nasinati ning kinabuhi!”

                       
 -- LAMBERTO G. CEBALLOS
Dalaguete, Cebu, Philippines

11.20.2018

talan-awon taliwala sa washington monument ug lincoln memorial


sa kilumkilom
mga bawod mihilom
samtang ang adlaw
namati sa kahidlaw

sa gangis og bituon


-- DENNIS S. SARMIENTO
Baltimore County, Maryland, USA 

unsaon pagbitik sa idlas nga damgo?


mas sayon pang dakpon ang manatad 
nga misum-ok ilawom sa bugangan
kay ipagukod lang nako sa akong iro 
nga dunay alom ang dila 

ug ang damgo kon imong sulayan pagdakop
duna po’y alom ang tiil sa pag-ipsot apan

kon madakpan na gyod 
ayawg kalimot dad-a kind paingon 
sa usa ka mananagnang bungoton


-- JOVANIE B. GARAY 
San Isidro, Davao Oriental, Philippines

11.17.2018

kagabhion: usa ka awit


tungang-gabii nagtaghoy-taghoy ko
pinasagad ra ang tabyog 
sa tono ug mga nota
nga mibanda-banda
sa binungbongang kahilom
usa ka awit nga miduyog
sa akong pag-inusara
ug milaylay sa akong kalaay

nagtaghoy-taghoy ko sa tungang-gabii
naminaw sa kaugalingong kamingaw
naghanduraw og hinulamang handomanan


 -- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Zambonga del Norte, Philippines

patapsing nga bana-bana sa panahon nga binagis


Bisan pa sa ilahang bag-ong ginoo, sagad nila wa'y kalibotan 
o kamaisan mahitungod sa maayong pamaagi sa kaluwasan. 

Ang dagan sa ekonomiya, basin daw trigonometriya nila.
Ug karon nga naghawod-hawod na ang ilahang giludhan, 
kalit lang sila'ng ningbutho daw mga uhong. Bawhag kaayo, 
lupig pa’y mga gangis nga nakahingos sa panganod 
ibabaw sa sandayong. Wala gayo'y sipyat, matag banghag 
sa ilahang gihangad, sila usab mopaghot. Matag bugal-bugal, 
mobahakhak lang ug mamakpak pod sa matag balikas.
Wala sila’y pagduha-duha nga sakto siya: ang tiglumos 
sa ilahang gidumtan ug gikasinahan ug gikasilagan. Apil na 
ang ilahang mga X nga miduslak nila. Ang pagpamakak 
ilahang gipamahaw. Katawa nila, bakho sa kadaghanan.
Ang laktod nga pamaagi mao’y ilang kasulbaran. Kuno. 
Ang mga kalag nga ilahang gipapanaw, sagbot kuno 
sa katilingban. Gahudyaka sa  pagkaabo sa sagbot, 
wala nila masuta nga tunokon diay ang sanga ug punoan 
nga wala maugdaw. Wala nila sutaa ang hinungdan ug 
ang kahimtang sa samad. Ilaha lang ni'ng gitaptapan 
ug gipintalan aron kunohay limpyo ang ilang makit-an.
Sa ilang pamati dili na sila mabangbang. Apan, kuydaw, 

kay sama sa tambayawan, kon wala na’y lamok nga mahagpat, 
pesteha, kalit ra unya nga unayon paglamoy silang mga liwat.


-- VICTOR D. KINTANAR
Argao, Cebu, Philippines

11.14.2018

brownout


Tungod sa kahayag, nahimong publiko ang tanan:
imo nang makita ang sagad tago nga paglabang sa mga ilaga,
sayod na sab ka nga sa gabii sa imong pagbiyahe, 
ang abog diay kanimo mouban kanunay.

Tungod sa kahayag, baynte kuwatro oras na natong puyde
makita ang tapun-og sa basura sa kilid sa karsada.
Mao na nga bisan usahay, puyde ra nga wala ang kahayag.
Nakahibawo ko ug nakasabot nga dili sa tanang
panahon maayo ang iyang mapadayag.

Nakahibawo ko ug nakasabot nga dili sad kini mao
ang makapakita sa unsay gustong ipadayag sa dughan.
Mao ning sa kadiyot nga pagkaawop sa mga suga
samtang ang kadaghanan nagpasirko-balintowang 
sa ilang pisti-inatay, diri sa atong pag-uban,
ako nag-ampo nga hinaot, kining kangitngit, magdugay.


-- JESSREL E. GILBUENA

Santa Fe, Cebu, Philippines

ayayayayay, kamatay!


Naka-quota na ka? 
Wala pa. 
Ganiha pa ko nagtuyok-tuyok.
Matag-iskina lili-on. 

Pila naman diay? 
Wala pa gani. 
Modagan man sila. 
Motago sa akong pag-abot. 

Asa man ka miadto? 
Didto. 
Kanang huyang ang bungbong. 
Nipis ang kisame. 

Dili ka mahadlok? 
Aw, usahay. 
Naa ra na sa pagpili. 
Timing gamay.

Gahapon, naka-quota ka? 
Alang-alang. 
Tambay. Nag-inom. 
Tawgon na lang natong adik. 

Wala misukol? 
Wa gud. Unsaon pagsukol 
sa hubog ning akong bala nga
tulin pa sa lamok.


-- MARVI A. GIL

Reykjavík, Iceland

11.11.2018

dihang gibarang ni nang melda si nong digong


Suwayan kuno nato pagsuyop ang lumay 
nga alimyon sa kanhing Rosa sa Tacloban. Paghilom diha,
paghinay! Kuyaw unya’g katilaw ka’g sunggo inig
lukapa. Paaka imong pahiyom kon dili nimo
matulon ang iyang giyamyam  
kabahin sa kahayag: 
                                     Ang maayo, ang matuod, ug ang maanyag.
Malawos bisan ang adlaw, angay 
ilakip sa mga gidaoban. Wala’y pasayloon 
ang kagabhion. Dayag kini diha sa iyang mga kunot lahos
sa pinintalan niyang ngabil nga labaw sa dugo 
ang kasinaw. Pwera gaba, bagulbol pa niya  
mahitungod sa salamangkiro
                                                      nga salikwaot sa iyang panan-aw
lahos sa palasyo diin kanhi ang iyang 
pinanggang Ferdie dili buot mawani 
ang lubot, tapot sa trono, hangtod gitunglo 
silang duha, gihinginlan. Pastilan, maabo pod baya
ang kalunhaw. Ug bisa’g gakuyanap ang gabon,
kalambigit sa alimungaw—
                                                  tugnaw nga aso, panit sa anino— 
ni kanhing Rosa sa Tacloban, tultolon niya 
ang kahingpitan sa iyang gihanduraw. Galanog-
lanog ang nalubong nga hunghong sa mga gamot 
ug mga bukog. Gahom sa pagtiniil ang iyang
paglayat sa gaalisngaw nga kawa 
alang sa pakigtigi 
                                 sa kadaot, kabakakon, ug kalaksot sa yawa. 


-- MICHAEL U. OBENIETA 
Topeka, Kansas, USA

kaniadto


Mao kini kita: 
Lig-on, tin-aw, bus-ok. 
Ang atong mga katawa 
Giputos sa mga tanghaga. 
Ang atong mga hagawhaw 
Nagyayong sa atong kaugmaon. 

Kataas sa atong gitadlas—
Unos, huwaw, linog. 
Nagsagol ang luha ug sip-on. 

Taliwala sa mga badlis 
Sa atong dughan 
Dalha ako’g balik didto 
Diin ang mga buhat ug pulong 
Nanalingsing og pag-unong.
Putli. Ligdong. Puno sa amuma.


-- JOJI PINZON 
Cebu City, Philippines

11.08.2018

Theodore Ulrike Sophie Freiin von Levetzow


Ikaw nga nagpabiling ulay hangtod mitaliwan 
sa edad nga 95, tug-ani ko: sa malinawon mong pagpinal 
gihamok ka ba sa tinan-awan niadtong 72 anyos nga tiguwang
(nga gihugpaan na sa tumtom, rayuma ug saguysoy)
nga imong nahimamat sa 17 anyos ka pa lang, kadtong 
kunohay banggiitang magbabalak nga buot mangasawa nimo—
nga imong gibalibaran ensigida kay giluod ka?

Nangutana lang ko kay usa man god sa mga suod kong higala,
biyudo nga balakero sab, mo-72 anyos na apan medyo 
higal pa: unsa kaha kon makabagat siyag ten-edyer
nga gwapang brayt sama nimo nga “madagmalon 
sa karinyo”—iya mismong mga pulong—unya matakboyan siya 
sa ikamatayng kahigwaos sa gugma? Makatagik 
ba pod kaha siyag iyahang Trilogie der Leidenschaft?

Dili na lang ko mangutana nimo kon sugton ba kaha siya.
Gani, dili ko na lang unta tugawon ang hamili mong pahulay 
og walay pulos nga mga pangutana sama ani.
Gayod, dili ka na angayng anginon pa aning balaka
kay sayod ang tanan—ako pa!—nga kon gugma nay hisgotan, 
Ay, pastilan!  Ang milabay man o ang umaabot nahiusa sa karon—
“Sans hier ni lendemain,” segun sa usa pa ka tiguwang daotan.


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Dhaka, Bangladesh

gibisbisan


Gibisbisan nako'g kamay ang akong kape
kay dili nako maantos ang iyang kapait.
Nagtagak-tagak ang kamay ug wala pod
nagpalupig ang mga hulmigas og paso 
gikan sa ilang langub kilid sa lababo.
Akong dila hapit napaso sa init sa kape.
Iyang bukal misaka samtang nilahos 
ang bidlisiw sa bintana sa kusina namo.
Nangalaya ang mga bumbil ug santan 
kay wala kalahutay sa kainit.
Nilili ko sa gawas sa among bintana
ug ningulob akong tiyan tungod kay 
gikutkot sa gilad-ok nakong kape.
Gisabyan nako’g init-init nga pan gikan
sa tindahan ni Manang duol sa eskina.
Nigawas sa ilang balay among silingan 
uban iyang iro, ug namatikdan ko niya.
Nagtuyok-tuyok ug nag-aw-aw ang iro.
Samtang miisa na siya sa iyang kamot
aron moabiabi kanako, gibisbisan siya
og mga bala, nilahos sa iyang tiyan,
ug nagtagak-tagak ang iyang dugo.
Nahagba siya sa dalan tungod sa ilang
panimalay ug wala mi nakabantay og
tarong kon kinsa ‘to ang nipusil ug kon
unsa ang plate number sa iyang motor
Nialingawngaw ang hilak ni Manang ug
nagligid-ligid ang tanang pan iyang 
gidala unta para sa ilang pamahaw.
Nihilom na akong tiyan ug nihilom sab
ang aw-aw sa iro sa among silingan.


-- MIGUEL ANTONIO B. GARCIA  
Zürich, Switzerland

11.05.2018

handalumay, bayokawi, sambulawan


Handalumay, Bayokawi, Sambulawan 
wala ko makaila ninyo 
akong gibawi ang inyong ngalan 
gikan sa libro sa mga patay 
wala ko masayod kon unsay bulok 
sa inyong mga byuos 
ug kon ang inyong mga dahon mihaw-as ba 
gikan sa nadugtang mga gamot 
sa lim-aw nga nahanaw 
apan sa kalit 
nga pagkahimatngon sa kunot sa tubig 
gipangita namo ang kahulogan 
sa among mga nakawang 
walay tingog nga makapanalipod kanamo 
walay kahilom 
walay gipasaylo 
bisan gani ang ulan nga natagak daw luha 
sa mga parke, sa mga sementadong lugar 
diin ang kahaw-ang nagkatag 
ang nahibilin lamang mao kining prosesyon 
sa mga patay, tam-is nga ngalan 
Handalumay, Bayokawi, Sambulawan


-- ESTER TAPIA 
Kathmandu, Nepal

ang problema sa kinabuhi


Nahimugso kang way buot, way ngipon, way sinina, opaw.
Palahilak ka, gutmon pirmi, nagkamangkamang kang gikataw-an. 
Kanunay kang mahapla, makaihi, magkalibanga. 
Inig sugod og tungha, duna na kay buot, apan but-an ka. 
Buhata ni, buhata na. Kon dili, hagbong ka. 
Ipasag-ulo nimo ang mga listahan sa tanang butang
nga way kalabotan sa kinabuhi ning kalibotan.
Makapangawt ka man gyod 
ug hisakpan kang gikuto’g gilusa. 
Lain na pung silot, kasaba. 
Kay sige ka mag dakop-dakop sa adlaw! 
Ug sa dihang nahipangka ka sa kabuntagon
diin milabay si Maria nga pwerteng gwapaha,
nagbitbit ka'g buwak, nagsunod-sunod kang morag iro, 
nagdiwalwal ang dila, nagtabisay ang biga. 
Usa ka sakong gugma imong gitanyag kaniya, 
apan wa niya dawata kay nanobra, makapuypoy dad-on. 
Sa kabug-at sa kinabuhi, ang gusto nila ang tanang butang,
—sama sa gugma, kaanyag, panaghigala— 
takson sa menudo na lang aron gaan, dinaginot. 
Dayon ang kaminyuon, panganak. 
Matag adlaw sayo kang mobangon, 
mangitag kwartang ikagasto sa imong mga hinigugma. 
Duna kay duha ka adlaw matag semana, Sabado’g Dominggo,
nga makighagwa kanila. Ug sa dihang monindot na ang kinabuhi, 
Lunes na pud, Lunes na pung dako!
Dayon nilang panagko, mahibilin mong naghinuktok:
hain na kadtong kadasig sa gugma sa kabatan-on? 
Sa hilom na lang kamong nanihapon og paghandom. 
Miuna si Tony, gipusil iyang kaugalingon, nanobrang gugma. 
Si Bakang, pastilan, natokhang! Misunod si Peter nga hinginom, giatake. 
Si Jun, ihunghong ta na lang kay nagpabukid. 
Lisud na sila panawgon. 
Nag-inusara ka na lang og kaskas sa gitara
sa awit mong, matod pa sa apo, 
panahon pas Hapon, ewwpaminawn. 
Hinayhinay na nilang giibtan sa tubo si Papa sa ICU, 
ang gilawmon sa iyang ginhawa wa matugkad ni Mama. 
Si Mama nga sigeg kalimot, di na makaila, 
gitawag kog pangalan sa artista. 
Matag semana, makalingaw ang mga apong gadagan-dagan 
sa karaang balay. Matag semana, 
dayon binulan, tinuig. Mopatighulog na lang sila 
kung makabalita nga wa ka moundang og panabako. 
Kasab-an ka, husto na nianang mga parat, tam-is! 
Mas musika pa ang paghot ni Blackie matag gabii
labi nag bulanon, bugnaw. 
Kilum-kilum nang nagpitok-pitok imong mata,
ang kurog sa imong panuhod mibalhin na ngadtos sungkod,
nakaamgo ka: tibuok adlaw kang nakig-dakop-dakop 
sa adlawng karon nagtinga na didto sa kanawkanawan. 
Mahimo bang handumon usab isip apas-sumpay 
sa tanang sugilanon kadtong milayat kas busay 
usa ka ting-init sa imong kabatan-on? Kadtong
miligid kas kasagbotan, nakigdulog sa buwan?
Kadtong giibtan mog tiil ang dinakpang apan-apan
nga walay pulos nakalupad lang gihapon? 
Awp-awp na imong pamilok luyos de grado mong salamin: 
gawas nga limtanon, way buot, way ngipon, way sinina, opaw,
palahilak, gutmon pirmi, dali mahapla, magkamangkamang, 
makaihi, magkalibanga. Kon di kataw-an, singkahan. 
Muna-munas ginhawa nimong dakop-dakop sa adlaw tinuod,
apan karong nag-abot na mo, sa kahapunon dungan mong gilubong.


-- JANUAR E. YAP

Talisay City, Cebu, Philippines