kinsa ba uroy nanumbaling?

Dihang giabot mo'g tuyo

ang mga likido nga nagmugna

sa kalag, nag-umol sa tawo

didto niadtong mangitngit

ug dangog nga kalibotan,

diin gugma lamang ang nagmando

aron ang usa ka linalang mahulma

sa gugma sa iyang pagtuyhakaw gikan

sa langob ug aron makasud-ong

sa Adlaw ug makasugod pagtadlas

sa mga adlaw? Ikaw lang, O,

ang bugtong tuboran sa kinabuhi!

-- JON R. SAGUBAN
Hollidaysburg, Pennsylvania, USA

aso sa suok

Aduna kuno'y tindahan sa eskina--

walay bintana, bungbong, ug pultahan.

Wala’y gipanghikyad apan palaliton

ang gipangbaligya, dugokon kaayo.

Usa ka adlaw dihang nilabay ko didto

nasakpan nako ang patigayon nga hilom,

ug kon ngano gyod nga gapasalipod sila

dutdot sa kilid sa naponder nga poste.

-- JIN GARCIANO

Camotes, Cebu, Philippines

panag-ing

Ang kasingkasing sa tawo kay

morag buhing atabay, dangpanan sa tanang

giuhaw ug gihidlaw.

Apan kon ang kasingkasing dili

katighaw sa kauhaw ug dili

kahupay sa kahidlaw

usa kini ka atabay

nga patay nga hikoganan sa tanang

linimbongan.

-- OMAR KHALID

Metro Manila, Philippines

isog nga hangin tadlas sa kansas

Wa’y sama ang pagsubay

sa kangitngit: ang pagnunot sa mga bituon

samtang gaabay sa isig daplin

ang isog nga hangin nga bagtok pa

sa panuhot.  Di masabtan

ang karatula gawas sa usa

nga gasaad og pagkapalid.

Sa Topeka, diha’y labaw pa

sa kape ang pagpukaw. Kuwang sa tulog

apan gapadayon, gapamasin nga dili na

mobalik ang pakyas nga

damgo: Kini nga panaw 

daklit ra. Sa sunod  balik, unta wala na’y 

hangin ug dili hangdon ang mga bituon.  

-- DENNIS S. SARMIENTO

Maryland, USA

pagtaob, pagtubod

Pagtaob

Malipayon nga higayon ang pagsaka sa tubig sa dagat

lukop ngadto sa baybayon alang sa mga nagkada-iyang’

mga mangisdaay: mamasolay, mamanaay, mamukotay, manudsoray.

Lakip na gani ang mamalakay.

Mas maayo kining panahon sa pagpanagat.

Apan, kinahanglang magbantay igdagsâ sa lawod didto sa hunasan

kay sarapon niini tanan niyang maabtan: ang mga lusay, lumot,

gapnod, mga basura og nagkalidadis nga mga hugaw

nga gibilin og gipanglabay didto sa baybay.

Dili diay angayang ikatingala kon ang sulod sa pukot, ug sa sudsud,     

o sa tumoy sa pasól, ug sa panâ—bisan pa gani ang agi sa pluma,

basura

Pagtubod

Gikan sa panahon sa pagpuga,

sama sa pagbomba sa gitay-an nga puso,

o kaha, pagkumot sa mga nang-igdal nga suso

sa babayen’g may gimatutô, bag-ong gihimugsô:

ang pagbuswak sa duga sa yuta.

                                               

May motulô daw natigom nga umog

gikan sa yamog sa kabuntagon.

Aduna’y kalit-kalit mosidlit

sama sa gitusdik nga gananâ nga bunol,

gasinaw, gauylap-uylap, gabutirik.

Anaa sa’y inanay modagayday

mora’g mga lusok sa luha ni inday nga

gikawatan og halok sa bilyakong ulitawo.

Hala, sa mga nalabyan og huwaw—

Matag tulô sawron ug daginuton,

dimdimon ang dalit sa higayon,

matag lad-ok magmapasalamaton

sa hupay sa kauhaw ug kahidlaw—

magtagbaw!

-- JOHN K. ZABALA

Baltimore, Maryland, USA

kon

kang Lola

Kon duawon tika,

mora’g mabungol nako og paminaw

kay sa tanang higayon na lang

puros kanhi ang akong madunggan.

Intawn, la, wala man ko’y kalibotan

atong tanan. Pastilan pod

anang gahaganas mong ginhawa

nga sa imong asoy, na, sama na

og hinuyop nga balod nga nagtuya

sa akong paglutaw. Buot unta ko

maminaw sa imong kamingaw,

apan karon mora’g lisod pa

kining pamation. Apan,

kon makaagpas lang siguro ko

sa imong gininhawa, madagit man

siguro nako ang mga niaging katuigan

ug basin mahimo nako silang pauk-ukon

sama sa mga umang sa kabhang,

usa-usahon pagpunit dayon

punpunon sa akong mga palad, ug

  

diha sa imong gilingkoran

nga lantay, inig tupad nako nimo,

basin makat-on nako unsaon pagkupot

sa imong paghandom gikan sa tipaka

sa imong kagahapon nga masubli

 kon duyogan og kahilom

sa akong pagpamati.

-- JESSREL E. GILBUENA

Bantayan, Cebu, Philippines

eskina sa dalagit, sugbo

Mibalik ako sa daang eskina.  Apan wa na 

ang tablang lingkoranan sa kilid sa balay 

ni Maria Tirso nga kanhi maoy estambayan 

namong mga kabataan. Dugay na usab 

nga nahanaw ang gamay’ng tindahan 

ni Miling Mauricio ug ang kanait nga kan-anan 

ni Piling Cardo—gipulihan na og dos andanas 

nga bilding nga giukopar sa mga opisina 

ug sa usa ka internet cafe.  Hinoon, nagpabilin pa 

ang karaang balay ni Mano Fidel Cornelia, 

apan wa nay nanimuyo sa itaas ug ang silong,

diin didto ako magdako, karon usa na ka bakery.  

Sa atbang, ang balay ni Dadong Leoncia 

gisalipdan og dakong punoan sa kaimito.  Wa na 

ako makaila sa kadaghanan sa nanagyagaw

nga katawhan nga nagpundokpundok uban

sa mga trisikad ug nanaglaray nga mga habalhabal.  

Lanog ang sunodsunod nga mga busina 

sa nangaging mga sakyanan.  Ah, ang daang eskina, 

dako na ang kausaban.  Apan sa akong pagtan-aw

sama ra gihapon ang upat ka tumong 

sa iyang duha ka nanaglagbas nga dalan: 

silangan padulong sa asul nga dagat,  

kasadpan padulong sa habog nga bukid, 

amihanan padulong sa mapig-ot nga taytayan 

ug habagatan padulong sa daang kalubngan.

-- URIAS A. ALMAGRO

New Berlin, Wisconsin, USA

kagawasan

Ang trompa sa mga kasaba kanhi

dili na nako unya madunggan. Wala na'y

magsunod sa akong luyo, magbantay

sa akong lihok. Ako na unya’y mopanday

sa akong kaugalingong balaod. Ako sab

mao’y bugtong mobantay sa akong sayop

ug mohukom sa silot sa akong sala kon

mapamatud-an.  Karong nahuptan na nako

kining akong diploma, andam na ko  

mowara-wara sa akong bandera.

-- ROMEO NICOLAS BONSOCAN

Carcar, Cebu, Philippines

balik-balik nga kilumkilom

Wa’y purol ug pisot ang akong panumdoman.

Patuyang lang og pangihi bisan asa

masaag akong daman. Nahumod akong mata.

Pagkatin-aw sa akong nakalimtan!

-- MICHAEL U. OBENIETA

Topeka, Kansas, USA

sa bukid sa ponot

uga nga nataran
liki nga yuta
upaw nga bukid
laya nga sagbot

init nga hangin
kalaberang kahoy
sunog nga kakugnan
patay nga langgam

-- RIC S. BASTASA

Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

plastic surgery

Rafflesia: Kinadak-ang buwak, apan ang iyang alimyon  
bisan pa tuod sa iyang katahom, sama sa kamatayon.

-- CINDY VELASQUEZ

Cebu City, Philippines

kaplag

Nakaplagan tika sa kataposang

dahili sa uwan:

nagkagusbat nga mga pako

sa alibangbang

sa tikyop mong ngabil,

nagkalapok nga gihay

sa imong buhok.

Unya, nagpiruk-pirok ang kalayo

sa imong kalimutaw

nga mora bag gidagsa ka’g

diriyot malumos

sa di matugkad

nga lim-aw nga abo.

Nakit-an tika apan kawang na

ang awhag sa pangandam

sa umaabot nga unos.

Wa handoma

kining hulga sa langit.

Ang saksi sa tanan

mao ang mga dayag

sa kahimadmad

ug nanglutaw sa kalimutaw:

dagat sa mga dahon

sa atong tiilan,

nanapot nga baling

sanga sa pita,

 gahukdong uhay

sa mga amorsiko,

mga balhibong

gilupad sa panganod.

Miutong ang kahilom

sa langgikit nga kagiskis

sa mga kawayan.

Giawat kaha sa ngisngis

ang tingog sa hangin?

Ug unsa kaha’g

gituali sa kapalaran

ang tinuod nga nahitabo?

Misangko ang imong

mga lakang sa usa ka

nitso taliwa

sa mihubas nga suba

ug gihinay’g hinol

sa imong tudlo

ang akong ngalan

sa lapida dayon nimog punit

sa gasandig nga payong:

wa ka masayod

kon kinsa ug kanus-a pa

kining gabukhad.

-- NOEL P. TUAZON

Bingag, Dauis, Bohol, Philippines

kasumaran sa paghatag sa ngalan mo kanako

(alang sa minahal ug tinamod, Melquiades A. Allego, Sr.)

nilabay nang 68 ka tuig sukad benditahe ni Padre Esteban ang akong hubon
samtang gikugos ninyong duha ni Mama Miling kadtong gibaktas tang
bungtod bakilid kapatagan sa Lusong Calangahan Awihaw Bagasawe nga

usa na ka naglikoliko nga highway sa panumdoman sa pagkabata ug kabatan-on
dugay nang nitalikod si Sitoy Moniva nga nagbaa kanako samtang galabang
sa sapa sa marmol pahilayo sa hagbuaya ug kanturatoy
hagbay rang ang mga barongoy ni Anoy Colegado nanglupad ngadto sa
utlanan sa panganod ug kawalaan sa paghandom ug pahinumdom
si Pare Leon ug Pare Boni balon ang ilang balading sa bahalina nahauna
kanimo sa ilang kataposang biyahe
ang mga magtutudlong kahindog inanayng nitalikod,
ug 68 ka tuig nang ang bandurya mo galaylay sa akong mga gabii bisan dinhi
sa langyawng Amerika ug ikaw sa gihapon nagsayaw og Charleston
sa kasingkasing ni Mama ug mga anak
karong adlawa sa pagkatinuod gimingaw ako kanimo PAPA DADING


-- MELQUIADITO M. ALLEGO, JR.

 Palm Harbor, Florida, USA

musa

Gabii, dihang padung na unta ko matulog,

kalit kang nagpakita human nimo kuota

ang trangka sa bintana sa sala.

Midiretso ka sa kusina, nanglungkab sa lamesa,

miabri sa kaldero, mikuha’g plato, dayon milingkod.

Gitilok nimo ang nahabilin nga dukot

nga imong giparis sa sobra nga sinugbang tuloy.

Human nimo’g kaon, gibilin nimo ang hugason sa lababo

ug milingkod sa bangkong kawayan sa sala.

Pagkataud-taod, misulod ka sa akong lawak,

mihigda sa akong tapad aron makigdulog.

Pagmata nako sa buntag, wa na ka sa akong tapad.

Ug sama sa akong naandan, wa gihapon ka namukaw

o kaha nagbilin man lang og sulat sa gamayng lamesa sa tapad

aron unta makabalo ko kon kanus-a ka mobalik.

Apan bisan tuod kapila na nimo ni gibuhat, di gihapon nako

tarungon og trangka ang bintana ug binlan gihapon nako

 og kan-on ug sud-an ang lamesa aron andam na ang tanan

kon pananglit mokalit na pod ka’g butho. 

-- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Philippines

pagpanahâ

alang kang Papa Ludo

Ang palmera nga miturok sa yutang tabunok

misupang, sama sa wala’y ugam nga tag-iya sa

gibantog nga karenderiya sa among lungsod.

Ang iyang mga dahon pwerte kalabong, lunhaw,

gasinaw ang matag lusok sa iyang mga lukay,

nanghikyad, gakawaykaway, daw gapaibog

sa iyang pagkabulahan.

Tungod kay ang salog nga iyang gitumban ug gibarogan,

ang yuta nga iyang gigamotan, abunda sa sustansya,

buraska nga migitib ang iyang mga sáhâ, baskog, himsog.

Ug kay gipanalanginan man sa kinaiyahan sa kabulahan

wala'y pag-ukon-ukon o pagpanuko, sila milipang, misanay

nagaalirong sa dakong punoan nga ilang gigikanan:

mapasigarbohong gasud-ong sa iyang mga linumloman.

Apan ang palmera nga miturok sa yutang panas

nasalot, sama sa hingkod nga agwador nga nanglagom,

pirming nadangdang sa naglagiting nga kainit sa adlaw,

gapas-an og yugo—gikaw-itan ang isigkatumoy og

taro nga sag-ubanan—gabaktas sa batoon nga dalan

gikan sa walog nga nahimutangan sa nag-inusarang

puso sa hilit nga sityo sa mga wala kaila’g gripo.

Gadalag ang iyang daginoton nga mga dahon,

dagha’g kal-ang ang mga lukay sa matag palwa,

mora’g ngipon sa tigulang nga wa'y panutbras,

giatutong og nangapangag.  

Kay lagi gihikawan man sa kabulahan

ang yutang iyang gitindogan,

pipila lamang ka mga sáhâ ang mingguho

sa iyang tiilan, namiyahok, gapasilong

ilalom sa gaharag nga punoan.

Nan sa hangin, sa adlaw, ug sa ulan

gibaligya sa alaot nga punoan

ang iyang mga damgo ug pangandoy,

giprinda ngadto sa mga anay ug agay-ay

ang iyang barog, ug hasta pa ang dungog:

yawat sa iyang pagkadugta ug pagkapukan

may mahimong abuno sa yutang ilang gituboan.  


-- JOHN K. ZABALA

Baltimore, Maryland, USA

sa ilang panagsuod

Gipamulong nilang magmabungahon

ang mga panganod ug bitoon

sa ilang panihapon

ug nahiusa nila ang mga bulan

hangtod nabuhi sa ilang gininhawa

ang adlaw kansang kainit

nabati nila’g nasinati sa pagbubo

ug pagsugwak sa ulan.

Sa pagkatawo sa kahayag,

gisaw-an nila ang hinukad nga bidlisiw

sa tanaman sa ilang mga dughan

ug gihangop nila ang matag timaan sa taligsik

nga mabugnawong nagpabilin

sa mga bukid nga padayong nanumbay

human sa langitnon nilang kumbera.

-- DESIREE L. BALOTA

Talisay City, Cebu, Philippines 

pagkalot sa akong ulo

Ang kalibotan puno sa mga tigmo.

Ang kadaghanan duna na’y mga tubag

nga ato nang ningbaw-an, namemorya, 

gikan pa sa atong pagkabata.  Apan 

duna pa'y mas daghang mga tigmo 

nga bisa’g unsaon ko paghunahuna 

di ko makab-ot ang ilang mga tubag.

Ug mao ra’y akong mahimo, silbing

akong tubag, ang pagkalot sa akong ulo.

-- URIAS A. ALMAGRO

New Berlin, Wisconsin, USA

panglantaw sa dag-om

Nag-inusara sa kahilom,

pangitaon nako unsa pa’y

makaplag nga talan-awon diha

sa dag-om. Samtang nagdahunog

ang tingog sa masinahon nga ginoo,

mibukhad ang mga payong

sa mga dalagita nga nilabang

sa dalan sa I.T. Park.  Bisan pa’g

moluwa og kadaghan ang langit,

ibaliktad nako ning panan-aw

diha sa mga lim-aw

diin nasamin ang mga bulak

sa paraiso, ug ako 
ang bugtong yawa nga nakasaksi

ining gasa sa dag-om.

-- TON DAPOSALA

Cagayan de Oro City, Philippines

kamingaw sa biniyaan ug ang panglantaw sa iyang abyan

Gapungko ka ibabaw sa hagdan, nangukoy 

sa gilawmon sa kalaay nga gapaturatoy

lahos didto sa eskina diin ang mga bugoy  

nga wa’y buot napakyas pagbitik sa buta nga iring.

Nalambod ilang hangak sa kutay sa abog nga wa’y

utlanan. Biyai ang imong pagduha-duha.  

Hawan ang busay labyog sa suba hangtod sa

lutaw nga kapupod-an sa pag-inusara.

-- MICHAEL U. OBENIETA

Topeka, Kansas, USA

kamingaw

Dalan gadanaw.

Gainusara nga tsinilas

galutaw.

-- JIN GARCIANO

Camotes, Cebu, Philippines

ang mga manok sa kabuntagon

Karong buntaga

gikalipay nako

ang pagsabod sa humay
sa mga manok nga kagabii

mibatog sa sanga

sa punoan sa mangga.

Nindot lantawon

ang ilang pagtugdon dayon

og panuktok duyog

sa akong kukurokurok
diha sa gisabod,
diha sa mabaw

kaayo nga kalipay
nga mora’g wala’y
saktong busganan.

-- RIC S. BASTASA

Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

pula nga yamog: alang sa mga bata sa Syria nga gipang-massacre

Gihapnig hinabulan sa yamog

kining mga binugha nga kahoy:

bug-at og bili kay inig haling

makawagtang sa katugnaw

ug mopaaso pag-usab sa bahaw.

Nabugha ug nasiak pod didto

sa Syria ang kabuntagon, ug unta

igo na kini nga modabdab

ug mopaabo sa kayugot.

Kang kinsang kublan ug kaging

nga kasing-kasing—tadtaron

sa kabugnaw—ang dili matunaw?

Mokurog ang bahaw nga dugo

inig bukal: mokagiw, molangsa

sa hangin nga padayon didto

sa panganod, ug unya, subakan kini

og dugdog ug liti: mokaging,

mokubol, ug mahimong uwan

nga mga bala hangtod makita

sa matag bidlisiw ang pula

nga yamog. Igo na intawon.

--TEA SOLON

Cebu City, Philippines

ehyeh asher ehyeh *

Aligato sa Ginoo sulod kanako—

Ako mao ako mao ako mao.
Ako mahimo ug makahimo sa tanan.

“Unsay gilaraw nga dharma sa matag usa ning kalibotan?
Gani ang higanteng halapad nga payong sa kaaghop
ug gugma sa Labawng Makagagahom nangluno
ngadto sa mga kahibulongang lingingamay tahomisteryo.
May ginaingon nga ang balaanong kinaiyahan
giligo sa waykondisyong pagmahal ug pagsapupo.
Unsa’y kalainan tali sa gibating kaayohan
ug pagbating bathalan-on?"

 Wala’y di mahimo nako ning handurawan.
Aduna’y tipaka sa Ginoo kanako—

Ako mao ang Ginoo mao ako.

* I am that I am / I will be what I will be 

 -- MELQUIADITO M. ALLEGO
 Palm Harbor, Florida, USA

ang imong pahiyom

Makapila ko na hipalgi akong kaugalingon

nga masaag sa imong pahiyom.

Duna’y mga higayong suwayan ko paghubad

diha sa balak ang imong katahom,

apan sa kanunay mokalit lang og labong

ang kalasangan taliwala nato

ug mahibilin kong manampiling

tunga-tunga sa kainit sa imong pahiyom

ug sa kabugnaw niining akong kahilom.

Pastilan inday, kon unta

sulod sa imong hunahuna

ako mo’y hinungdan sa imong talidhay

dili gyod nako panganduyon nga  subayon

ang sinugdanan niining lamat.

Kon unta sama kasayon

sa pagbuhi og pahiyom

ang pagtisok og kadasig

dugay ra untang’ nahinginlan

ang kahilom kong gitan-ogan. 

Apan baya naman, pinangga,

gipalabi nako nga mag-antos

sa pamasin nga sa kadugayan

kapoyon ra ko’g ugom sa kahilom,

kapoyon ra sa paghatahata

paglatas sa kalasangan taliwala nato

aron dimdimon ang imong pahiyom.

Kay sa tinuod lang, ga, sukad

ikaw nahilayo, ang imong pahiyom

usa ka buhi ug ngutngot nga samad.

kang T.

-- IOANNES P. ARONG

Olango, Lapu-lapu, Cebu, Philippines

ang balay nga imong gibalikan

Gipadak-an na ang balay, gidugangan og mga lawak, nga imong gibiyaan sa gabukal pa ang dugo sa imong kabatan-on, sa dihang milalin ka sa halayong ulohan, apan sa tinuoray midaghan lang ang mao gihapon. Sama kaniadto naglublob ang mga bukbok sa ginhawaan sa salog, ang tigson nilang kaliwatan. Sa walay pagdali o paglangaylangay magtapok ang abog sa nangitngitang mga suok, dayon silhigon, dayon magtapok na usab. Nagpabiling ulay ang kangitngit nga gitan-ogan sa kisame.

Sa unang higayon nga mibunok ang ulan sukad sa imong paghiuli mibadhas ka sa hawanan, gadagan nga naghangos gikan sa pultahan ug milibot sa tanang lawak, nanuktok, nagkanguhal nga nangutana kumusta ang mga bata, wala bay napadpad nga lampin, wala bay tulo gikan sa atop. Apan mipasalig silang tanan nga OK ra, ang pamilya nga milahutay, misanay, milipang,  banay nga mikatap ug karon nagpunsisok sa wanang sa panumdoman.  Usa ka nagtikuko na nga iyaan mihagawhaw og “Bayle, tibuok kalibotan”. Ang mga masuso nagtabyogtabyog sa sako sa harina nilang mga duyan samtang ang dagkodagko na nag-apong nga walay pamilok sa nagpasad nga mga tukog. Tataw nga walay bagyo nga makapukan kanila.

O kaha may alimpulos nga modagit sa usa kanila sama sa nahitabo kapid-an na ka tuig ang milabay. Nagbangotan sila (kadiyot o dugay, walay piho nga makahinumdom) unya hinayhinay nga mibalik sa inadlaw nga buluhaton sa makanunayong kompas sa ordinaryo nilang kinabuhi. Unsaon ta man. Sigon sa ilang baroganan makaingon ta nga ang pasundayag sa akong kahingawa angay unta nga makapasilo kanila, apan hinunoa, nagpakita gani hinuon silag kahimuot.

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO

Manila, Philippines 

bugno sa lipak ug alimpulos

Unaho’g ak-ak sa lipak ang bulok sa kahadlok.

Modilaab ang hangin ug mangurog

ang dagkong lusok sa uwan nga unang mangatagak

kay sa giyawit natong tunglo ug balikas sa lapok.

Kawang lamang ang pagdagan tungod

sa kamatuorang’ gipugngan ang atong mga lakang

sa grabidad, kawili, kahakog, ug pagduha-duha.

Hanas ang kilat sa pagpanghurat.

Sayod niini ang mga kabog sulod sa langob.

Amang ang atong pangaliyupo sa tanang bathala

bisan pa’g lumayon nato sa aso sa kamangyan

ang kahilom sa dag-om o kantahan ba kaha’g

gugma ang nagpangusmo nga unos.

Kanunay kitang’ mahikurat sa tingog ug singka,

maglurat nga nag-ugom sa kagahapon,

mopitok kon mosuwaw ang buwakaw,

malisang kon mobahad sa panganod ang ikog

sa santilmo ug bayhon sa balbal ug wakwak.

Inig hagsa sa langit sa atong gibarogan,

unsaon nato pagluwas sa lawas?

Kun, di ba kaha, unsaon nato paghakgom

sa tanang gitipigan ug gitan-ogan sa paghandom?

Way pako sa atong bukubuko nga sarang bukharon

ngadto sa awaaw nga dapit sa ting-init.

Bisan gani ang huwaw bungol sa gihambing

tiyabaw sa mangapuwak nga alindahaw.

Bugtong lang seguro natong’ magakos

mao ang tapad nga nag-anagong anino

sa tanang giayran ug gipanalipdan

nga modungan la’g pangahugno

kon magsugod na’g dahunog ang bugno—

ang liti ug dugdog, tubig ug alimpulos.  

-- NOEL P. TUAZON

Bingag, Dauis, Bohol, Philippines