au fond

Ang kahimuot sa nagsul-ob sa kwentas

haguka kon itandi

sa garbo sa tuway

nga maoy nag-amona sa perlas.

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO                                                                                                        Dhaka, Bangladesh

takna

Wala panumbalinga ang mga butang

nga wa'y sarang gibug-aton.

Nasiplatan ang mga hinubo, hagbay ra

nga naghuwat tagdon diha sa salog:

ang tasa nga giduaw sa mga hulmigas,

ang nag-inusarang isda nga naninguha

pagpadayag sa amang nga hangyo

pinaagi sa iyang tinutokan.

Ikaw lang ang makatabang

sa imong kaugalingon-- ang pagdumdom

sa mga butang nga angay unongan, 

paghapsay sa matag sayop og kapakyasan.

Minghunong taliwala sa dyutayng kalibotan.

Wa' nasayod diin ang suok sa pagsugod,

nakat-onan nimo nga usa usab ka

tanghaga. Busa, mibalik ka paghigda,

minghangad tadlas sa wanang

sa imong handurawan.

Gibalikosan sa kalimot, naglatagaw ang kalag:

nangapkap pagdumdom sa bulawanon

nga dan-ag lahos sa bag-ong dalan.

-- ADONIS R. ENRICUSO                                                                                                        Dumingag, Zamboanga del Sur, Philippines

nunot sa unos

Tungod sa wa’y undang nga uwan

ug gabahis-bahis nga lampurnas

sa hangin, nabali ug natumba sa yuta

ang punoan sa mangga. Apan

Natunaw ra ang mga tibugol

sa kaguol dihang akong nakaplagan

ang luwas nga lawngon, tinakloban

sa mga sanga ug dahon.

-- JONDY M. ARPILLEDA                                                                                                          Tandag City, Surigao del Sur, Philippines

apan wala

Nangita ko og mapasilongan dihang

Mibunok ang uwan apan

Wala. Nangita ko og paril nga mapatungan
Aron dili maanod sa baha apan

Wala. Mao nga nagmantinir na lang ko

Kon unsa’y naa: sidsid sa akong gisul-ob,

Ug sa hinatag mong labakara ug sa bulsa

Sa akong purol apan

Nabanlas gyod ko ug napikaspikas

Paingon sa akong lawak diin

Nidangop ko sa habol ug unlan nga naumog

Sa imong kabugnaw. Gilingi nako

Ang akong kiliran apan

Wala wala wala.

Kadlawng’ dako. Wa’y imik ang kalibotan

Gawas sa tiyabaw sa mga kuting ug mga lamok

Nga giuhaw, wala’y nasupsop sa kamingaw.

-- DONG DOÑOS                                                                                                                            
Catmon, Cebu, Philippines

kang higaladagang Raul Figues (1979-2016)

kataposan natong panagkita

sa carbon freedom park

namili ka og buwak

kuyog imong kapikas

nakatimaho ka og balik

sa kamatayon, matod mo

apan walay lama

sa kabalaka nga niluta

sa imong mata, migilak

“gibuntog ko na ni, bay.”

opaw ka na niadto

gibalik ko karon, bay,

ang mga laray sa manindahay

og buwak sa carbon

may de-karga sa unahan

nga naghabwa og celosia

anthurium chrysanthemum

orkidyas rosas gerberas

ug uban pa nga presko pang

gisanggi gikan sa bukid sa busay

sirao ug cantipla. nagkalandrakas

ang ilang bulok ug gihunaran

sa ilang alimyon

ang kalangsi sa carbon

gibuntog mo na gyod, bay,

sa hingpit ang kalala sa kagabhion

sa pagsubang sa bag-ong adlaw 

moalisngaw ang bag-ong alimyon

sa bag-ong bulak 

sa bag-ong carbon

-- IOANNES P. ARONG                                                                                                                          Lapu-Lapu, Cebu, Philippines

pagbilar sa hinapos nga mga linya nga gidiktar lahos sa kahangtoran

pagpanahon sa panahon ug

ang kaliring sa singko sentabos

nangidhat sa pagtugdon sa 

unahan (wa nay sumpay)

ang kagilok sa bulbol di maila

-- RAUL M. FIGUES                                                                                                                                   Oslob, Cebu, Philippines

parkinson’s disease

Ang kimugkimog

sa akong kamot nagsugod sa paghinolhinol paghapyodhapyod ta

sa tubo-tubod sa kabatan-on sa dekada 60 sa teatro Oriente.

Ang pagyangoyango paglingolingo sa akong nawong nagpasabot

sa laktod kahimuot wa’y pagsalindot sa pangandoy nga managhiusa

managbugkos sa kasingkasing manimpalad dinhi sa Amerika.

Ang paghimugtok paghinuktok sa akong bayhon nagpabagtok

sa kasinatian kalig-on naagian tang kalisod kahimayaan aduna’y

kahaw-ang tibul-og panud-ong sa galinog nga kalibotan sa kanunay

gakurog, gakurog…

-- MELQUIADITO M. ALLEGO                                                                                                       Lake City, Florida, USA

buntag

1.

Usa ka sulbong

sa pagsugod

ang mahigmata

akong mahingangha

sa kahulogan

sa pagginhawa.

Gaan ug hulimok

ang huyuhoy

sa akong lawas.

Gihapuhap niini

ang nanuksok

nga kahadlok.

Pananglit, kalit kong

mahigmata nga wa

nay hinungdan

ang balak.

Wa nay saysay

ang makighagwa

sa tanghaga.

Way pako ang diwa

aron ilupad ko

ngadto sa tumoy

sa ting-init

ug ting-uwan,

didto sa utlanan

sa mga alibangbang.

Di na pod tingali nako

masud-ong

ang dagway

sa diyos

sa mga lusok

sa uwan samtang

nangagik-ik

ang mga batang

hubo nga nagduwa

sa kalsada.

2.

Mao sad ni ang paghikap

sa dagway sa diyos.

Pamation ang mibukhad

nga kabuntagon sa paagi

kon giunsa pagdagayday

sa hangin sa akong tutunlan

ug kon giunsa paghubo

sa kahayag ang bigot

ug bulok sa kalibotan

lakip na gani ang kasilag,

pangabugho, kakulba

ug gugma. Gihapyod

sa kalimutaw ang dili

malantaw, nadungog

nakong sulti ni Nanay

niadtong miingon

siyang sama sa rosas

mat-an sad ang kasingkasing.

Suwaton ko man

ang timgas nga balak

kinahanglan pa gihapon

nakong mag-abri’g lawak

aron manugid ang tanghaga.

Suwaton ko man ang balak

sa pinulongan sa yamog

sa banagbanag

pasagdan ko pa gihapong

makighagwa ang kabugnaw

niini sa matag piyuros –

sa mga pulong nga giangkon

sa tanaman. Ingon ini

ang kalibotan, matod

ni Mary Oliver. Mao sab ni

akong nakita sa kalibotan.

Kuoton ko man sa duha

ka kamot ang kahayag,

kapkapon didto ang nahibiling

lama sa bathala, o kaplagon

ang kahaw-ang sa anino

sa mga panganod, hangin pa

gihapon ang manghapyod

sa mga espadang dahon.

Gugma ang awit nga gisugdan

sa mga gangis. Pamungon

sa alindanaw ang himnong

gianod sa suba. Mao kini

ang mibukhad nga kabuntagon.

Ingon niini ang buntag.

3.

Unsa man sab ang gugma?

Gamayng awom kaha kini sa aping

sa diyos? Usa ka kapilyang gibukotan

sa abog nga nagbarog kilid

sa estero tupad sa mga barungbarong

nga hinimo sa sin ug playwod?

Bulok lila kaha ang midaylang nga buntag?

Kon di ba kaha, kini ang misteryo

sa tulo ka bagtok sulod sa akong lawak,

o ang dili mahinganlang

tigmo sa hiyog sa numero kuwatro?

Sama sa kabuntagon, unsaon paghapyod

sa gugma? Usa ka gugma nga dunay

bulok, sukod ug hulma. Mas maayo kaha

kon makig-unot ko sa kahilom?

Dunay kuoton ug lilion apan way litokon?

Mao ni pamaagi sa bagtok sulod sa lungag.

Mao ni kinaiya sa orkidya sa gilumotang punoan.

4.

Sa wa pa ang kabuntagon galurat ko sa kangitngit,

gaalindasay kong gahigda sa kama.

Nangamang ang mga multo likod sa akong tangkugo.

Sa wa pa ang gabii, nakighagwa ko sa balak nga gusto

nakong suwaton nga tingali mao na kini ang kataposan.

Nangabugho ang tanghaga labaw pa kaysa hinigugma.

Sa wa pa ang balak, tingog una kining nanghunghog sa pulong

nga mohapyod sa panan-aw samtang misimba ko

sa Baclaran. Samtang wa kini madungog sa kadaghanan.

Sa wa pa ang tingog, kastorya ko ang upat ka rosas sa plorera–

akong napalit sa usa ka bata gawas sa merkado.

Duha ka puwa, usa ka dalag ug usa pod ka puti.

Sa wa pa ang mga rosas, gawatak ang kahayag

sa kabuntagon nga milagbas sa saming bentana.

Mao ni kataposang buntag sa wa pa ning maong kabuntagon.

-- NOEL P. TUAZON

Dauis, Bohol, Philippines     

apan pastilan

kristal ang kabugnaw sa tubig

dayag ang asul nga mga isda

ug lunhaw pa ang mga lato

kahapsay sa baybayon ilawom

sa lutaw nga mga panganod apan

kalit lang ko natunok sa tuyom

-- RIC S. BASTASA                                                                                                                   Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

laylay

Liboan ka kilometro baya ang gilay-on nilang duha.

Karon, ang lungon sa ilang inahan ang ilang distansya.

Kon buhi pa lang unta intawon ang tiglaylay nila,

ang kinamanghoran ang mopili sa kolor sa bestida,

ang kinamaguwangan ang maningkamot nga tanang

pahimangno ug panumdoman sa iyang inahan matuman.

Dihang wala nakauyon ang tanan sa kolor sa bestida,

nahanaw kalit ang mga litanya sa kinamaguwangan.

Dihang sayop nga pari ang niwali sa mga misa,

wala nangutana ang kinamanghoran didto sa haya.

Pagkahuman, sa dugay nang panahon ilang gikanta

ang laylay sa ilang pagkabata; wala’y nangutana kinsa

ang unahon paghawok sa ilang inahan nunot sa kanta.

-- CINDY VELASQUEZ                                                                                                                               
   Cebu City, Philippines

panumdoman

Nagbuto-buto na usab ang mga pusil

Sa akong yutang natawhan

Ug ang nagsagol nga baho sa luha

ug dugo nangalisngaw tadlas

sa kadalanan, nitapot sa hangin,

Nisuksok luyo sa atong tinutokan.

Ug samtang napuno ang mga lubnganan

Sa mga nabaling bukog-- nilanog

Ang tingog sa pinalanggang diktador,

Gipalibotan sa amang nga mga kandila--

Makabungog usab ang mga pakpak

Ug mga dasig nga katawa gikan

Sa iyang palasyo ug sa iyang ginsakopan

Nga nagpakabuta bungol: ang baho

Sa mga gaagas ug gatulo

Usahay motapot sa lanog   

Padulong sa uga nga mga lawas

Nga bag-ong gilubong,

Apan wala’y nakakita sa bakho

Nga lakip sa usa ka liso, natagak

Ilawom sa alimpatakan hangtod

Sa iyang pagkabanhaw.

Ug dinhi, bisan sa kangitngit,

Ang natisok hinay-hinay lang

Sa iyang pagkatay, molabong sa matag

Huyop sa hangin nga nalukop

Sa luha, dugo, ug katawa.

Bisan sa giluom nga kahilom,
Moabot ra gihapon ang panahon nga

Mapuno, moawas, ug maghaguros kining

Atong lunhaw nga panumdoman.

-- MARIA VICTORIA BELTRAN                                                                                                               
Cebu City, Philippines
 

sa namomba sa davao

Mobuto ang inyong apdo!

Malanay ang inyong atay!

Mapulpog ang inyong bukog!


Mapus-ag ang inyong itlog!

-- ANIJUN MUDAN-UDAN                                                                                                                      Malaybalay, Bukidnon, Philippines

kabalaka

motunga kon wa damha

sa luyo sa imong katawa

sa imong pagkatulog

manuok tungatunga sa kahinanok

o sa damgo adisir ka mobangon

kanunayng mopahinumdom

sa umaabot o nagpaabot

electric fan nga nalimtan og palong

bayrunon nga nagkadaghan

utang nga angay’ng bayran

pagpangsaba sa asawa

anak nga wa pa mipauli

tigulang nga nagtinga

sulod sa imong hunahuna

-- GRATIAN PAUL R. TIDOR                                                                                                      Dipolog City,  Zambonga del Norte, Philippines

sa akong paglangoy

Mibukal ang hilumong dagat sa akong pag-ambak

Ang malinawong tubig nalusno sa akong kabug-at

Sa hugot nga pagkapay-kapay sa akong mga bukton

Kusog milabyog-labyog ang kamot sa mga gutling

Sa akong pagtindak-tindak sa duha ko ka mga tiil

Daling namatid-patid sad ang bagtak sa mga gutlo.

Sa kusog nga paghanoy sa akong lawas sa unahan

Usa ka panahon ang miampad sa akong paglangoy

'Pan sa paghangad ko pa sa asulong nawong sa langit

Ako naapsan sa Adlaw sa dagko niyang mga lakang

Daw buot mopahilayo tadlas ning puting baybayon

Di man unta siya makab-ot sa akong mga damgo

Bisan sa mga sablig sa kusganon kong mga balod!

-- ERNESTO D. LARIOSA                                                                                                                  San Fernando, Cebu, Philippines

ngadto sa sidlakan

(alang kang Milson Silab, sa iyang pagtaliwan)

Makamao mahigugma ang anino.

Nahimuot gani nga galantaw ang kilumkilom--

Tulo ka bisiklita ug usa ka karaang lingkoranan

Nga bugnaw pa sa hangin diin nakulit ang mga letra:

Baltimore: The Greatest City in America.

Makamao sab mohilak ang anino.

Di ko lang kini makita kay taliabot ang kagabhion.

Apan nasayod ko sa gihunghong sa mga gangis:

Mobanaw ang mga bituon matag tidlom sa adlaw.

Dili nako mabasa ang tumong sa panganod apan

Diha sa landong gapabilin ang galantaw sa bisiklita,

Gahandom. Matuman ra ang tanan. Sama sa nakulit

Sa kahoy nga lingkoranan, gahuwat ang banagbanag. 

-- DENNIS S. SARMIENTO                                                                                                              Baltimore County, Maryland, USA

sunflower sa bilar

Susama sa mga nahibilin didto sa umahan kining sunflower


dako ug may mga lapad nga bidlisiw nga dalag


sa tunga usa ka lingin sa itom nga mga liso,


usa ka bakanteng mata nga wala'y kalimutaw


nihunong na kini karon ug tan-aw sa kalibotan


nangita kini sa iyang anino sa mga bukas nga dapit 


apan mao'y iyang hipalgan 


kining dili mabahinbahin nga bulok sa kangitngit,


dili na niya makita ang mga umahan 


busa nagtan-aw na lang siya karon sa iyang kaugalingon


nagtan-aw na lang siya karon sa mga imahen sa iyang katulogon


naminaw siya sa mga sugilanon sa katulogon 


kabahin og mga bidlisiw, og bulok nga dalag,


mga liso nga nangatagak sa mga tambok nga yuta.

-- ESTER TAPIA                                                                                                                                Kathmandu, Nepal

dugay ra gilangkat

kining akong kasingkasing

gikan
sa nabugto nga hayhayan

dinhi sa lapad nga wanang


galakaw ko nga haw-ang sama


sa mga inahan igsuon asawa anak


nga gibombahan

galanog-lanog ang mga hinungdan


labaw sa paglaom kalipay kaugmaon

ug nagpabilin nga nagsilaub

kining
mga luyloy nga tiil

hinayhinay nga nagguroy nako

palayo dinhi diin padayon

ang gubat kon kinsay tinuod

nga ginoo-- langyaw sama

sa saag nga kalinaw

-- TEA SOLON
                                                                                                                                        Cebu City, Philippines

damgo sulod sa damgo

Sa akong paghigawas sa langob sa mga damgo nabatyagan ko nga ang akong lawas naputos sa itom nga mga alibangbang. Gikan sa akong tiilan tagsa-tagsa silang mialibwag ug dagit ang gisul-ob kong anino inanay silang natunaw sa kahayag. Gibiyaan nila ako nga dili makapanalipod sa kaugalingon: dili makalihok, dili makasulti, walay pangalan, walay gibati nga kalipay o kasakit.

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO                                                                                                     Dhaka, Bangladesh

napulo ka sugo sa berdugo

1. Supsopa ang dila sa mananabtan nga gatalidhay labaw sa tanan.

2. Dili nimo sangpiton si Nyor Digong inig higop nimo sa bilahan nga giregla.

3. Pangilo og mga panid sa kalendaryo.

4. Moyukbo ka sa imong liwat nga namatid sa iyang apohan.

5. Dili ka mananom.

6. Dili ka motaghoy duyog sa mga buyog.

7. Dili ka modalit og pakigsawo.
8. Dili ka mag-inamang inig limugmog nimo sa imong igit. 

9. Dili ka lud-on sa imong asawa samtang iyang gitilaan ang kigol sa inyong silingan.

10. Dili nimo ihikaw sa kaugalingon ang kahigayonan nga managhan ka.

-- MICHAEL U. OBENIETA                                                                                                                  Topeka, Kansas, USA

unsa ang labing lamian?

Gabukal-bukal pa

kining akong gilung-ag.

Andama dayon, Doy  

ang atong luwag!

  

Sandoka unya ug pun-a 

ang imong panaksan.

Kon dili ka pa matagbaw, hala,

hutda! Imo nang tanan.

Basta unya puhon,

iniglugdang sa aliwaros

sa imong kahinam

sultii lang ko sa matuod, Doy,

ug padungga pod si Allan

kon unsa gyod ang labing lamian—

Ang akong arroz caldo

O, ang iyang embutido?

-- JONDY M. ARPILLEDA                                                                                                         Tandag City, Surigao del Sur, Philippines