12.31.2013

ang pagkabalhin


Ang tanan mabalhin. Kitang tanan
mga balas sa lapyahan
nga kanunay’ng hapnigon
sa kulamoy sa mga balod.
Kitang tanan mga yapak nga kulonon
nga wa pa magahi ug mapagba
sa kalayo sa panahon.
Kitang tanan mga kandila 
kansang kasiga 
magbalhinbalhin sa huyop sa hangin
hangtod mapalong
ug tigumon sa hakgom sa kangitngit.


-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA

bisperas sa bag-ong tuig


Nagtipun-og pa ang gabon sa palibot
dihang gihatod ta ka sa gawas sa balay.
Imo dayon gikabad ang imong sakyanan.

Sa sala malantawan
ang nagkaupos nga mga sigarilyo tupad
sa mga nahapla nga botelya sa bino.

Miungot na pod ang mga tudlo sa gutlo.   


-- JONDY M. ARPILLEDA
Davao City, Philippines 

12.29.2013

kay labaw pa ang lumalabay


Iputos usahay sa buwad lawlaw 
ug sayon kaayong kumoton 
dayon iilo.

Apan usahay makataghap pod 
pagtrapo sa panganod atol sa iyang hinanaling 
kinabuhi-- gilabwan ang kahabog 
sa kampanaryo 

sukad gilaksi sa bungbong ug gihimong 
tabanog ang nahabiling panid 
sa kalendaryo.


-- MICHAEL U. OBENIETA 
Topeka, Kansas, USA

lingin


lingin ang dagway
sa swerte

ang mga prutas puto kutsinta
ug ubang pagkaon sa lamisa

ingon sab kalingin
ang gabutirik nga tiyan
sa batang nagbag-ong tuig sa dalan

ug ang lusok sa luha
sa trabahanteng wa kauli
sa yutang natawhan


-- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Philippines

12.27.2013

ang edukasyon segun sa kaliwat ni Walu


I. Kaniadtong Wa Pa'y Nakaeskuyla Namo

Wa'y mangaburosan nga dalaga.
Wa'y motubagtubag sa ginikanan.
Wa'y mobiaybiay sa lahi'g pinulongan.

Wa'y mamentaha sa silingan.
Wa'y mangawat bisan wa'y sira ang payag.
Wa'y mosimang sa maayong pamatasan.

Wa'y mamilay og kahoy aron makasapi.
Wa'y mangangkon og dili iyang yuta.
Wa'y molapas sa gikatakdang mga utlanan. 

Wa'y dili motahod sa mga abyan.
Wa'y dili motahod sa mga baylan.
Wa'y dili motahod sa kinaiyahan.

Wa'y iya-iya ug wa'y ako-ako.
Wa'y dili mosunod sa mando sa Datu.
Wa'y di mosanong sa mga balaod.


II. Karon nga Daghan Nang Nakaeskuyla Namo

Midaghan ang mga pinaangkan;
Mga batan-on sermonan pang ginikanan.
Lumad nga dila himoong kataw-anan.

Lupigan gani apil ang tuas pikas' lalawigan.
Di lang gani kalingi, mawala apil halayan.
Ug midaghan gyod ang way mga batasan. 

Naopaw mga buntod aron mabontit ang pipila.
Patitulohan apil ang yuta nga dili ila.
Ibalhin pang muhon aron moluag pang hasyenda. 

Tinuohan kuno sa buktot ang mga abyan.
Wa kuno'y kamatuoran katudloanan sa baylan.
Ug ang kinaiyahan, gimugna kuno aron mapanguwartahan.

Isig iya'g kahis kay mao kuno'y maayo.
Kay demokrasya na kuno, wa nay pulos ang Datu.
Ug basta di masapnan, ang salaod way sapayan. 


III. Ang Edukasyon Kuno Dalan sa Pag-uswag

Maong misamot og burot ang mga langyawng limbongan?
Maong nahimong ulipon ang among kaigsoonan?
Maong daghang manimpalad tabok sa kadagatan?

Ayaw mo'g pangilad diha ulipon sa mga ugis nga demonyo.
Unsa'y pagtoo ninyo, wa mi kailag ihalas?
Kahilas god ninyo, kabalo sab tawon mi unsa'y edukado.


-- ANIJUN MUDAN-UDAN 
Malaybalay, Bukidnon, Philippines

pagkisaw sa tanlag


Minglagapak sa gilumot 
nga karaang atabay 
ang pangutana sa bata 

kon asa dapit mapunit 
ang nahagbong niyang piso.


-- GILBERT INTERVALO, JR.
Bais City, Negros Oriental, Philippines

12.25.2013

commotio cordis

            
            Kakalit!
            Kakalit!

 Tagubtob ang dughan
   Kalantip gibughan

  Lagom nisaliring
Hunong kasingkasing

           Nahagsa!
           Nahagsa!


-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Panama City, Florida, USA

ning sayong kabuntagon


balik-balikon ko pagpiyong 
ang tanan nga akong nasud-ong 

bisan sa kataas sa mga takna
antoson ko kini sa makadaghan hangtod nga 
wala na ako'y makita

ang tingog sa mga piso nindot pamation
nga gitawag sa inahan ug humot ang inaso 
sa kan-on nga bag-on gihaon

ang dili na nako makita akong bawion 
ning sayong kabuntagon


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

12.23.2013

paghigmata


Sayo’ng kabuntagon. Ug nahigmata ako
gikan sa gisalohan tang damgo
sa ninglabay’ng gabii. Ang habohabo
daw sihag nga puti’ng bronda
nga misalipod sa nawong sa kalibotan.
Ang ibabaw sa linaw lubog nga salamin.
Ug ang atong mga saad magpabilin 
ning utlanan sa kangitngit ug kahayag.


-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA

tiniklop


Asa kaha ang ubang mga anghel 
ining higayona nga gilumsan kami sa kaawaaw,
ug ang kagabhion mao’y nangunay paghakgom
sa mga nahabiling lamdag sa kalangitan?  

Tingali, tua sila sa ilang mga batoganan,
masadyaong gisaulog ang kaharuhay sa Pasko

ilalom sa tiniklop nilang mga pako.


-- JONDY M. ARPILLEDA
Davao City, Philippines 

12.21.2013

usa ka kaadlawon nga pagbalik sa dapit sa kahimayaan: misa de gallo sa kapilya ibabaw sa bungtod sa sitio tolotolo, consolacion


Pagkahabog sa tabyog 
sa kahimatngon. Nagyunyon pa 
ang kagabhion sa akong 
tabon-tabon. Nagkipat-kipat 
sa kanawkanaw-- daw uyon sa kiling-kiling 
sa lingganay-- ang nangakay-ag 
nga mga lugas sa kahayag sa dakbayan 

diin kanhi kanunay kong nagabhian. 

ii 

Gahadla’g halok sa yamog 
ang mga tuktugaok. Duyog sa duyan 
ang tingog sa mga dalagita. Gitabangan ko nila 
pagsibsib sa kahidlaw sa ilang Pastorela: 

“Ang bitoon sa langit nga misidlak karon 
Dili sama kahayag sa kanato midan-ag. 
Sa halawom nga kagabhion gibanwagan kita 
Sa Mesiya, sa Mesiya….” 

Naduslitan og kahinam 
ang natun-ogan nakong mga dunggan 
dungan sa aso ug alimyon sa insenso. 
Ang mga balili sa ting-init mora’g 
milunhaw pag-usab sa akong panit. 

Mitila kanako ang mga kandila. 

iii 

Gikalawat ko ang pagsubang 
sa pagkaamgo. Bisan nagkayuring 
ang pari--- nakig-indig tingali 
sa gadamgong yawit sa mga baki ug awit 
sa mga gangis--- mora’g gatas 
nga mibisibis kanako ang buhagay 
gikan sa mga ulay nga tutonlan: 

“Wa ko’y bulawan sarang ikagasa 
Ug wa ko’y pulong nga wa malitok sa uban. 
Kining akong awit, kabos nakong awit 
Hinatag sa langit ug imo karon.” 

Nakighilawas ko sa kabuntagon.


-- MICHAEL U. OBENIETA 
Topeka, Kansas, USA

noche buena


wala matandog ang mansanas
hamonada queso de bola
spaghetti fried chicken sa lamisa

walay kisaw ang aninong gainusara


-- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Philippines 

12.19.2013

ang pasko segun sa kaliwat ni Agyu


I. Kaniadtong Wa Pay Pasko sa Amo 

Wa'y makililimos nga Badjao.
Wa'y manaygonay nga Manobo. 
Wa'y mamaskohay nga Igorot. 

Wala sa'y pasmado nga adlaw.
Wala sa'y pobre nga Datu.
Sa yuta wala sa'y gubot. 

Wa'y ilo nga di makakaon.
Wa'y balo nga di maatiman.
Wa'y estranyo nga di maabiabi. 

Wala sa'y bayi nga di palanggaon.
Wala sa'y sakop nga magutman.
Wala sa'y tigulang nga di pinalabi. 


II. Karon nga Naa Nay Pasko sa Amo

Daghang Badjao nahimong makililimos.
Aduna na'y mga Manobo nga manaygonay.
Ug aduna sab Igorot nga mamaskohay.

Sa sagad nga adlaw daghang kutasan--
Ang mga Datu nangapobre na man,
Ug ang kagubot mao nay among gidak-an.

Nangabangkol ang buhi pang' mga ilo.
Wangkig na kaayo ang buhi pang mga balo.
Ug kinsa pa'y mosalig ron sa estranyo? 

Mga bayi ron ipangbaligya na man hinuon.
Mga sakop pirmeng gukdon ang panihapon.
Mga tigulang di gani makalaum bisan sa gaba.


III. Ang Pasko Kuno Mahitungod sa Banggiitang Gugma

Maong' ilang gipangluba apil mga bata?
Maong' ilang gipang-ilog ang among yuta?
Maong' ilang gipanghiloan ang among mga suba?

Ayaw'g pataka diha kaliwat ni Hudas.
Kaila sab tawon mis nawong sa mangtas.
Kay niadtong wa pay Pasko, wa pa sab mo.



-- ANIJUN MUDAN-UDAN 
Malaybalay, Bukidnon, Philippines

pieta


Sultihi kuno ko giunsa mo pagpangga ang imong kamaguwangan,
kon unsay imong gibati matag halok sa iyang mga tudlo
ug hapuhap sa iyang panit. Matod mo, di ka motugot
nga ma'y lain siyang kaonon gawas sa ginaling nga mga otan
nga pinasahi mong giandam. Sigurado ka ba gayod
nga di siya matulog kon di mo siya kugoson ug imartsa-martsa?
Kataw-anan! Lisod tingali ihulagway ang imong kalipay
sa dihang mikat-on na siyag abri-sirado sa iyang mga palad
samtang ginakantahan mo niadtong awit nga binata.
Gusto kong masayod adtong gisulti mo nga paspas
iyang paglitok ug iyang pagkat-on paglakaw.
Tinuod ba nga pito ka bulan pa lamang siya niadto?
Ah, disinwebe na diay siya karon.
Nganong maguol ka man kung mobiya siya? Ikaw ma'y
nagtudlo niyang molakaw. Palihog, ayaw'g hilak
kon siya mamulong. Kini iyang pamaagi sa pagpasalamat
kanimo tungod kay karon nakat-on na siya
nga dili ukbon ang iyang kinumo. Wa nay "abri-sirado" nga awit.
Gikinahanglan niyang magmadasigon sa pakigbisog 
tungod daghan ang way bisag ginaling nga otan nga makaon.
Ug gitugon niya kanako nga sa higayong di na siya makauli
ug kon wa na kay kasayoran mahitungod niya, sunda ang iyag panpan.
Punita ang bisan kinagamyan niyang bukog, ug gaksa.
Di siya matulog kon dili mo siya kugoson ug imartsa.
Kaya nimo na. Kay pinangga tuod nimo imong kinamaguwangan.


-- PAUL RANDY GUMANAO
Kidapawan City, North Cotabato, Philippines

12.17.2013

mga binisaya’ng haiku


Karaang paril
gikatayan sa cadena de amor.
Nalimtang' kasaysayan.

Upaw nga tigulang
nahimuot sa bata’ng nagluhag
nga gitopihan.

Mga tiil, nganong nagdali
man kamo? Di ba lubnganan man
ang inyong gipadulngan?


-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA

pasalamat


segun sa among batang silingan:
kon wala pa miabot si yolanda
dili unta ko katilaw og kurn bep


-- JESSREL E. GILBUENA
Bantayan, Cebu, Philippines

12.15.2013

pamalaye


Nagbiris-biris ang tinguha sa amahan
Nga makig-atubang kaninyo kamahalan

Unsaon nga ang resita sa mananambal
Gatugot lang og mensahero sa pagmahal

Hawin nga bulan daw belo sa atong kasal


-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Niceville, Florida, USA

food chain


Giingkit sa isda ang lumot nga nasangit sa bato,
ug ang isda gidagit sa gitgit
nga mapailubong nagpaabot
sa punoan sa mangsi,
ug kini gilungkob sa banog
nga gitirador ni Bonbon
ug iyang gisugba,
ug ang mga bukog, giitsa
sa kagirong iro ni Tonyo
nga gihimong sumsoman sa mga palahubog
sa baryo, ug ang mga salin
gilawog sa tambok nga  baboy ni Nang Juana,
ug dakong kaanugon
kay igo ra kining gilamoy
sa buwaya.


-- JONDY M. ARPILLEDA
Davao City, Philippines 

12.13.2013

ang panagtagbo sa panganod ug sa dagat


naglipak ang kakurat sa duha 
sa dihang nagsugat na sila

kanunay na man unta ni 
apan ambot ngano 
nga magkilat pa man gihapon
ug naglibog ko kon anaa diha

ang gugma 
ang kasilag


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

ako ug ang langit


Gihabolan sa kahingawa ang adlaw. 
Nangatagak ang mga lugas 
sa panganod. Pipila niini nitugpa 
sa akong aping hangtod 
sa akong kahiladman, dili 
matugkad samtang napiskan
og lapok ang akong pahiyom. 

Ang iyang gilay-on akong kataw-an. 
Ang iyang pag-inusara akong saw-an.


-- ELVIN E. RUIZ
Liloan, Cebu, Philippines

12.11.2013

panugon alang sa mananaygon


1. Gaksa sa tingog mong gaduhaduha ang gilay-on sa imong pag-inusara.
2. Gamita imong kulba nga labaw pa sa kampana.
3. Panguros nga dili ka maatlan sa kataposang adlaw sa kalibotan.
4. Pasidunggi sa imong pagkayabag ang puya nga gipistahan sa mga ilaga.
5. Patya ang kahilom sa haya.
6. Palabwi ang miyaw sa iring nga gaulag.
7. Kawata ang awaaw nga ginhawaan sa giurom.
8. Pasanginli ang parol kon dayag kaayo imong lagos nga lagom. 
9. Piyongi ang gakidhat nga asawa sa marinerong milangyaw.  
10. Panghinaot nga ang idalit sa tagbalay dili unta bahaw. 


-- MICHAEL U. OBENIETA 
Topeka, Kansas, USA

mga bitin sa kaulohan


Kay duol nang mahuman ang akong kampilan,
samtang sayo pa, dagan kon ikaw ang sad-an!
Ugaling lang kay kining akong pinulongan,
Nasayod ko nga dili mo gayod masabtan.
Apan gituyo ni aron di ka kabantay,
Kamo man kaha ang hawod nga mamirahay? 

Kay dili mabadbad ang akong gitagkos nga talunay
Igo ra silang nagbinutbot, igo rang nagpasikalay.

Kay dili nila makalot, ang gitanom nakong kamuti
Lamolamo dayon, pakaaron-ingnong wa kabantay lagi.

Apan sila nga nakakita ug sila nga nakadungog
Nailhan gyod ang mga bitin nga busog ug tulog.

Hiay! Ugma puhon inig kahuman og salsal sa kampilan,
Way daghang sulti, pangtadtaron nato silang tanan.


-- ANIJUN MUDAN-UDAN 
Malaybalay, Bukidnon, Philippines

12.09.2013

uban sa mga lusay


Magpabilin lang ako nga mag-
lutaw uban sa mga lusay.  Gitapya 
sa mga balod, gianod sa sulog.  
Linaw ang nagtaob nga dagat
ug init ang tubig.  Magpabilin ako
nga maglutaw sa lamat 
ning bughaw nga damgo--
hangtod nga ako idagsa   
sa batoong baybayon sa paghigmata.


-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA  

daygon


ang kasadya sa tingog
sa nag-inusarang tigulang

ang kaabtik sa iyang paggitik
sa gipangtay-ang kuwerdas

gisugat og paghot sa mga iro


-- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Philippines

12.07.2013

tab-ang nga tubig sa tubod sa hunasan sa tubigagmanok


gadaligdig gihapon hangtod karon
didto sa lapyahan sa panumdoman

dugay hagbay rang gikawos ang tab-ang
mong luha sa mismong kabaybayonan

kadtong nanagpanamilitay kita
kadtong nitalikod ang mga balod


-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Panama City, Florida, USA

babayeng mubo’g dila


Kon ako’y papilion,
ganahan ko'g babayeng mubo’g dila--
kanang dili ugdo ang simod
ug daw gihay kanipis ang mga ngabil.
Tam-is ni siya’g laway.
Gilok sa dunggan ang iyang mga pulong,
ug di makadugmok sa bukog
ang unod sa iyang tingog.


-- JONDY M. ARPILLEDA
Davao City, Philippines 

12.05.2013

mga tinuhoan


alibangbang nga itom sa buwak nga puti
sa unahan ang itom nga iring
galayat-layat gikan sa punoan 
sa bayabas nga walay dahon
balay nga hirig
mga batong tipak
irong gikagid 
nagsuroysuroy sa dalan ug ikaw pod
gahambin sa dughan mong walay sulod


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

sa daplin sa baybayon


Didto sa daplin sa baybayon
Imo akong gidapit.
Nanggunit ka 
Sa akong mga kamot
Samtang naghulat kita
Sa talisalop hangtod 
Nahingpit ang atong gihulat,
Nitidlom sa dagat.
Mipahiyom ka, nangutana
Kon sama nimo
Nalipay ba pod ko
Sa akong nakita. Kaayo!
Kay ang imong pahiyom
Tugbang sa adlaw
Sa sayo nga pagsubang.


-- DANTE O. CUALES, JR.  
Cebu City, Philippines

12.03.2013

among bersiyon sa pagbangon


Sa Pasko nga sama niaron—
Nindot kaayong pamutangan og
Suga ang sagunting sa balay ni
Maksing. Angayan tingali kaayo ni
Kay wa na goy atop nga makaali
Ug ang naluad nga mangga
Sa nataran nindot kaayong bughaon
Isugnod sa bingka, budbod ug puto-maya.
Gani, ang mga tipik sa atop
Namong kugon nga maayong pagkatukas
Gihinay-hinayan na mag hakot sa tamsi
Aron himoong salag ibabaw
Adtong punggot nga lubi.
Klaro kaayo: inigsatong sa gabiing-tutok
Lupig pa unya namoy nakabagdok
Lupig pa unya namoy nakahantok.


-- OMAR KHALID
Ban-aw, Tabango, Leyte

haikupot


siak nga sanga
ang galutaw sa tubig
diha sa sapa

ikaw pa kaha
nga gabukot sa kamig
duol sa baha


-- DENNIS S. SARMIENTO
Baltimore County, Maryland, USA

12.01.2013

tagbaw


harianon gihapon ang iring 
nga giulod sa daplin bisan pa
dili siyam iyang kinabuhi

walay labing bulawanon
walay laing kumbira
walay labaw nga alimyon

alang sa mga langaw 


-- MICHAEL U. OBENIETA 
Topeka, Kansas, USA

lumay


Ang lumay 
nga nagagikan 
sa berde mong mga mata 
way gahom 
nga igong mobugto 
sa talikala nga naghigot kanako.  
Hinuon, kini nagbilin 
og mga ulat 
sa mga samad nga akong naangkon 
sa akong mga paglugnot. 
Sabta nga wa ako’y lugway 
nga igong makaabot
pagtugkad sa kahulogan  
sa malamaton mong tinutokan.

    
-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA

11.29.2013

tubag-pangutana timbang sa balak ni Butch Bandillo


Pila'y kanding sa bukid?
Kadaghan sa bakilid.

Hiniktan binuhian?
Gabahihing' sungayan.

Pila'y karnero sa kapatagan?
Dili maihap nagdagan-dagan.

Hiniktan binuhian?
Sa ikog gilabnihan.

Pila'y anghel sa tumoy sa dagom?
Gainusara pwerteng panglagom.

Hiniktan binuhian?
Baw' lang ikay lintian!


-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Miramar Beach, Florida, USA

sagmuyo sa maestrang dalagang ulay


Kuyog nako sa eskuylahan  
ang kasadya sa mga banhaan--
pulos di mamuhi sa akong saya 
ug mag-indigay kinsa'y makauna
sa akong pagtagad. Apan unya 

sa pagpauli inig tikyop sa adlaw,
inig abli nako sa pultahan 
magdagan dayon ang pagkapkap
ug pagkat-on unsaon pagtagbaw 
og gakos sa kamingaw.


-- JONDY M. ARPILLEDA
Davao City, Philippines 

11.27.2013

haikugang


mata sa isda
gasiga sa paglutaw
diha sa kaha

gamayng ilaga
garapon gitungtongan
hangtod nahapla


-- DENNIS S. SARMIENTO
Baltimore County, Maryland, USA 

igo na ba?


Igo na ba
Ang mga pulong tang balaknon
Aron atong pagbati saulogon?

Igo na ba
Nga itunong ubos a takdol nga buwan
Atong mga panaad aron dili malimtan?

Igo na ba
Ang mga hugna sa kahilom
Sa gainusara nga paghandom?

Igo na ba
Nga mohangad sa mga bituon
kon ang luha kabundakon? 

Igo na ba
nga dili ko nimo tagdon kay balik-balik ra
ang wala nimo damha nga mga pangutana?


-- ELVIN E. RUIZ
Liloan, Cebu, Philippines

11.25.2013

pangutana ug tu(libag)bag


Pilay kanding sa bukid?
Usa ka bakid.

Hiniktan, binuhian?
Kiniskisan.

Pilay karnero sa kapatagan?
Usa ka panaksan.

Hiniktan, binuhian?
Hinugasan.

Pilay anghel sa tumoy sa dagom?
Usa ka kumkom.

Hiniktan, binuhian?
Way sapayan.


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Manila, Philippines

Daghang salamat sa mga maniniyot nga gapaambit sa ilang mga hulagway sa Google ug Flickr.