luneta

Gigukod nako'g tan-aw

Ang miikyas nga adlaw; 

Gihingos ang parat nga huyohoy,

Mihapuhap sa karaang danguyngoy. 

Gakurog akong tiil nga taakon 

Ang batuong hunasan. 

Basin naa’y kalag
Sa kagang nga makugang. 

Nikarat ang akong tutonlan 

Dihang akong gitutokan 

Ang bulbol sa wa’y sapot— 

Galaroy-laroy nga buang. 

Nauga akong laway sa kidhat 

Sa burikat nga gabarog-barog 

Tupad sa posteng wa’y kurat 

Dihang kalit duna’y miguyod 

Nga puting langyaw. 

Daw mitiurok 

Ang estatuwa ni Rizal 

Sa mga nahibilin nga gipakamatyan.

Midagan ang inahang gasapwang 

Sa gatutoy nga masuso 

Aron puniton ang sinseyo, 

Giitsa sa gawara-warang politiko.

-- RODELIO BARELLANO 

Caloocan City, Metro Manila, Philippines

unsa’y kataposan sa kalibotan:

dili na mogana ang tihol kon suwayan pagtawag ang hangin; 

dili na mosayaw ang mga dahon; 

ang liti sa kilat igo lang magdula sa langob sa dalunggan, 

ang pagbagulbol sa dalugdog madunggan sa gimemoryang 

pagpas-an ni Kristo sa krus; 

undangon sa adlaw ang pagyamiid, 

ug ang bulan dili na duawon ang kadagatan diin 

gipangpilo na ang matag balod 

ug gihipos sa usa sa suok sa kalibotan; 

moawas na ang tubod ug ang mga atabay 

kay wala na’y mosag-ob; 

nagsadya ang sinugdanan sa kataposang kamingaw. 

 -- ADELA OROZCO 

Pattaya City, Thailand

bantay baya, manong!

Kahait baya anang imong tinutokan— 

gilamoy ko nga wa’y panit-panit, 

gikitkit lakip akong kabukogan, 

gitupsan sa katam-is lupig pa’y tubo. 

Apan ayaw baya intawon ko tintala. 

Basi’g makalimot hinuon ko ug mahinayak 

pagbitad nimo sa akong lawak. 

-- HAZELEN C. COBOL

Argao, Cebu, Philippines

emergency room

Pag-abot ni Rubin sa ospital 

Nga may Indian pana 

Nga gaongot 

Sa anang dughan, 

Maid-id imaw nga ginpangutana 

It gangueob nga admitting clerk: 

 

Ngaean? 

Edad? 

May asawa? 

May obra imaw? 

May down payment ka nga daea? 

Tanan nga pangutana 

Nasabat pa gid man ni Rubin 

Owa't eabot sa katapusan 

Ay nagapungapunga 

Eon ra paginhawa 

Ag nagaeutaw-eutaw 

Eon ra kalimutaw. 

Samtang ro doktor 

Sa may pwertahan 

Hay nagahutik-hutik 

Sa nagapanghuy-ab nga nars. 

-- MELCHOR F. CICHON 

Iloilo City, Philippines

dili tanang balak mokanta

(hubad sa ‘Not All Poems Sing’ ni Merlie Alunan)

o mobukhad hangad sa adlaw sama sa mga bulak

sama sa langit alang sa gatadlas nga langgam
sama sa yuta alang sa uwan. 

Ang ubang balak gatak-op, 

usa ka lugas sa balas sa kahip-ot 

walay kahayag sa bulan ni sa bituon 

ang makaduot O nakumo 

daw bato gapugong sa kaugalingong ginhawa. 

Dili tanang balak mokanta apan nagatigom 

sulod niini mga lawod sa kahilom, 

mga taliabot nga bagyo, mga gakit sa pangandoy 

nga naanod, nabulibol nga kadasig sa suso 

nabalhog sulod sa iyang kabhang, 

kinaadman sa isda nga gatutok 

wa’y pagpamilok sa kalapdon sa dagat. 

Ang balak wala man gyoy buot isulti 

apan kon unsa nay imong nasayran, 

o nakat-onan, o nakalimtan 

latas sa mga kaliwatan, naglagutong 

mga bukog sa kabaw, kordero ug mga baboy, 

imong tinggutom sa mga panahon sa kabuhong. 

O nakubsan sa ginhawa samtang 

naggukod sa kalag sa hinigugmang gipukaw 

sa rosas ug sihag nga bughaw—dili nimo 

siya madakpan ug dili siya mohunong tungod nimo 

bisan pag mamatay ka sa kauhaw o matumba 

nga napiang daplin sa dalan. 

Padayon, padayon, gukda siya, sa walay paghunong, 

sakmiton ka sa kuyamoy sa hangin dala sa iyang malamatong awit.

Ang paggukod kabahin sa maong pamaagi--

kay hinumdomi baya, 

dili tanang balak mokanta.

 -- MANUEL M. AVENIDO, JR.
Fukui, Japan

diri tanan nga siday nalaygay

(Winaray nga hubad sa ‘Not All Poems Sing’ ni Merlie Alunan)

o nabuklad huyang ha adlaw daw bukad 

o daw sugad han langit nga nabitad 

luyo han mga tamsi nga nagkakalpad 

o sugad han tuna nga nasalod han bunok. 

An iba hito ha ira, nakataklob, 

usa ka lugas hin baras nga mahugot 

waray bis inulang hin kasanag 

tikang han bulan o bituon nga makakasuhot, 

Nakirugtol, sugad hin bato nga nautok. 

Diri tanan nga siday nakakaglaygay 

lugaring nagtitirok ha ira sulod 

an kamingaw nga daw mga lawod, 

diin may nahuhurma nga mga bagyo, 

ngan may nalutaw nga mga barsa hin mga inop 

nga napakyas an pag-ininop, daw nag-aalipuros 

nga pagbati han kuhol nga pinirit 

pagprisoha dida han iya balayan, 

daw kinaadman han isda nga nahangahang

waray pirok-pirok nga natutok 

han kawaray katubtoban han kadagatan. 

Iton usa nga siday, waray gud man ginyayakan, 

kun di an imo na daan nahibabaroan, 

o an imo mga nahibaroan nga ginbayaan, o an mga nalimtan 

hasta ngadto-ngadto han tiarabot nga katulinan, 

daw karubkob han nagkakadudugmok nga mga bukog 

han mga karabaw, karnero ngan kabaktinan, 

o an imo mga pakigbisog hin pagpuasa 

ha mga panahon nga ikaw naghuhura. 

Sugad man gihapon han imo pagtinghak 

tungod han imo paglinanat han murto 

nga imo gintawag tikang dida han rosas 

ngan asul nga masilhag-- diri mo la gihapon 

hiya madadakpan, ngan diri man hiya mahunong 

para ha imo bis' ka pa mamur-ag hin kauhaw 

o madismayo ngan mabarian hin paa 

dida hit ligid hit karsada. 

Ada kay, hala, kadto-a, ayaw papugong. 

kawata tikang ha hangin an mga aso 

han iya murto nga mga laygay. 

Kay an dadlagan hin paglinanat 

asya an nagdadara hin kalipay--

hinumdomi la ha kanunay, 

diri tanan nga siday nalaygay. 

 -- KENNETH ALVIN CINCO 

Salcedo, Eastern Samar, Philippines

uhaw kaayo ang kamatayon

“Dying is thirsty work.” 

— Game of Thrones (season 4, episode 7) 

Gitawag na ako sa kamatayon 

Ug nabati ko ang hilabihang kauhaw 

Apan nabati ko upod 

Nga mas uhaw pa diay ang kamatayon 

Kaysa nako. 

Sa wala pa ako nakatungab 

Iya na diay akong giyarok. 

-- JOHN DANTÉ 

Consolacion, Cebu, Philippines

sa hampang nga dama

Sa diri ang tansan ukon bato 

nagasugod bilang piyon 

ukon ordinaryo nga tawo, kag ang korona 

ukon ang posisyon nga dama ginahatag lang 

sa sin-o man nga una makadab-ot 

sa pinakasulod nga teritoryo sang kaaway. 

Indi ini pareho sa chess nga sa pagpalagyo 

ang nanalaw nga hari pwede nga makibon 

sang kabayo, rayna, ukon obispo. 

Sa hampang nga dama ang tanan alalangay, 

atubangay ang handusanay sang buno, kag 

ang kadalag-an makuha lang 

kung ang mga kaaway napapas gid tanan. 

Siyempre may ara man mga sitwasyon 

nga nagakasiod sa isa ka higad ang pobre nga piyon, 

pero talagsa lang gid ini. Kalabanan, depende na sa kamot 

nga natagna nga magtulod sa piyon. 

Kag sa tion nga matabo ini, sa kainit kag kaisog 

sang nagatulod, siya kag ang nabilin nga hangaway 

nagaisa, dungan sila nga nagahikog, 

samtang ginakadlawan ang lulubngan. 

-- JONATHAN DAVILA 

Bacolod City, Negros Occidental, Philippines

gipangutana sa damgo ang katulogon: asa ta mopahuway karong gabhiona?

Pamati lang. Pasagdi nga manibsib 

ang katugnaw sa Kyiv lahos sa atong bintana, kalit 

og layat sa atong lantay. Didto, naabo ang mga kwaknit 

ug nabuta ang buwan sa aligato hangtod nasaag 

ang gaaso nga tipik sa iyang laylay dinhi— 

Pytayetsya son drimoty: 

De zh my budem nochuvaty? 

*** 

Pamati lang. Pasagdi nga mapagaw 

ang mananabtan uban sa mga hubog, gabidyoki atbang 

sa kapilya diin gihaya ang gihayblad nga silingang 

pulis— nangwakwak og pasangil nga adik kuno 

ang iyang bugtong anak, dili na matugaw: 

Dandansoy, bayaan ta ikaw 

Pauli ako sa payaw… 

*** 

Pamati lang. Pasagdi nga matuk-an 

ang mga buwitre didto sa Mariupol diin ang banagbanag 

namikat sa kahangol sa ngiwngiw. Gapalawod ang alibwag 

sa agiw lahos sa upat ka suok sa lapyahan diin 

namuwaw ang hagawhaw sa mga wati: 

Pytayetsya son drimoty: 

De zh my budem nochuvaty? 

-- MICHAEL U. OBENIETA 

Topeka, Kansas, USA

ang babayeng napuno sa gakayong buwan

Ang itom nga baho sa mga bulok natanggong 

Didto sa lapukong kahayag. Aduna ka ba’y 

Gitagoan diha sulod sa galuno nimong 

Pusod? Kanus-a man moabot ang dugoong 

Kagabhion? Ang gugma usa ka panaw paingon 

Sa halayong mga bituon. Ug panaw paingon ngadto  

Sa dapit nga aduna’y di maginhawang hangin. 

Ang gugma usa ka dakong gubat sa mga kilat, 

Ug ang duha ka lawas napagba tungod 

Sa mabangis niining taming. Halok ngadto 

Sa lain na pong halok hangtod matakoban 

Ang ginagmayng eternidad nga namugna 

Sa atong ginagmayng mga lihok ug panagbag-id. 

Ang utlanan. Ang kasapaan. Ug ang metalikong 

Bangaw sa subangan ang gakayong buwan 

Napormang mga mata tali sa inilogay sa kahayag 

Ug sa kangitngit. Langga, ihamyang ko sa upat ka 

Dimensyon ang alimyon sa napaig tang dugo. 

-- LEONEL QUILLO 

Malalag, Davao del Sur, Philippines

ang salag atbang gakurog nga adlaw

sama sa dahon 

mga lambod sa bukton 

ug ang pagtugdon

inig bulhot sa huwaw 

magsanga og katugnaw 

 -- DENNIS S. SARMIENTO 

Baltimore County, Maryland, USA

abstrak: dibuho ug damgo

walay bili imong damgo 

            dunay bili imong damgo

ayawg yawit nga may ikaambit 

ang halang nga way pahit 

            kay ang halang nga way pahit 

            may paak nga makapaksit 

ayawg laom nga may humot 

ang imong dibuhong ping-ot 

            kay ang kahuot sa ping-ot 

            may isikmang makapalagpot 

ayawg barog kay di kabungog 

ang hugis nga way dungog 

            kay ang hugis nga way dungog 

            may barog nga di malup-og 

ayawg kihol nga makahinol 

ang bulok nga di motultol 

            kay ang bulok nga di motultol 

            may pag-agak sa napandol 

ayawg ingnang makakita 

ang lapis mo nga gimuta 

            kay ang lapis mong gimuta 

            nakakita sa imong ugma 

walay kalag imong dibuho 

multong nangita’g paraiso 

            maong gikalag ang lapis mo 

            ug gidibuho imong pagbag-o 

 -- DESIREE L. BALOTA 

Talisay City, Cebu, Philippines

palina

Diha’y mga tanom sa balisbisan 

nga mosumpay sa atong kinabuhi 

nga, matod pa sa akong amahan, 

kining mga tanoma ingon lang

sa mga yanong sagbot ug buwak. 

Hangtod, dugang pa niya, 

nga bisan unsang dahona nga 

maigo sa tinulo sa uwan gikan 

sa atop, mao kini ang idumalig; 

ang aso niini mao’y ipalina 

sa mga gipangbati nga sakit 

nga naglatagaw sa kalibotan. 

Kon duna ba'y kalag 

kining mga butanga, kini ra

ang akong nahibaw-an: 

nakighinabi kay gidapit diay 

ang aso ngadto sa langit. 

-- JOVANIE B. GARAY 

San Isidro, Davao Oriental, Philippines

agiw

Wala na’y labaw pa katahom sa sagbot sa berano 

nga nagsunog sa kaugalingon sa pangompas sa Adlaw. 

Dili ba usa siya ka phoenix, subling nahimugso labaw 

Sa lubngnan nga gibalikan sa alindahaw sa Hunyo? 

-- CARL B. MANTUA 

Baybay City, Leyte, Philippines

lawod sa kahidlaw

Didto sa amoang balay sa Kinawahan 

ang dakbayan sa kamingaw duol sa lapad nga 

katunggan. Naalimungawan, gipukaw ko padu'ng 

ngadto sa lalawigan diin giduyan 

sa linghod kong hunahuna ang taytayan 

nga among lukso-luksoan lahos sa suba 

nga kanunay nakong pingwitan sa idlas nga 

mga tambasakan… Asa na 

si Papa sukad nanawag 

nga magpahilot kuno siya? Asa na 

 si Mama, nagsyagit 

nga mangahoy na kuno mi? Asa na 

ang kabaw-kabaw sa Pasil ug ang init 

nga sabaw sa baka igkahuman og simba? Asa na 

ang alas dose sa gabii, ang kusi ug ang bunal, 

ang gitik-gitik ug away-away namo 

ni gang Daisy og dong Clintoy? Asa na 

ang tanan karon nga buot kong bisitahon 

pagbalik ang dakbayan diin maabtan pa unta nako 

lakip ang amoang mga iring ug mga iro, 

ang amoang sakayan og ang amoang tindahan 

nga karon gitukoran og bag-ong 

taytayan. Giputlan na tingali 

ang karaang kahoy ug ambot gabarog pa ba 

ang haligi sa among balay nga gikulitan 

sa amoang mga kalipay nga wala napapas bisan 

kapila pa gibahaan. Dali, mamalik ta 

didto matag karon og unya diin tawgon ta 

ni Papa bisa’g usa lang ka adlaw, managan og balik 

sa kagang-kagang nga karsada sa Kinahawan, 

mokatkat sa sambag duol sa amoang abuhan, 

mokaon og sampurado gikan sa pagkatulog 

igkaudto, mamangon igkakadlawon aron 

manghukbit og tabagak sa pukot, magdagkot 

ug manulo ta ug pugson pod nato pag-usab 

si Papa nga mouban nato bisa’g kadiyot lang kay 

siya baya ang pinakamaayong mogukod og

nukos ug manikop sa danggit nga nagpahipi 

sa dagkong amatong samtang si Mama 

mangandam sa mga bunot ug bukong kay 

lami kaayo’ng manugba samtang 

magpaabot sa pagtaob sa dagat… 

 -- JONALYN ALMACIN-GOURDON 

Nantes, France

sa akong pagpahuway

Gihabol nako 

ang pila ka libo 

nga mga aninipot hangtod 

mabuntog ang kagabhion 

nga gadulog sa saad nga 

pukawon unya ko 

sa akong damgo. 

-- J.B. MONTANES 

Mabinay, Negros Oriental, Philippines

kamingaw

gidulgan ko ikaw sa hilom
sa katulogon mong lawom

gihabolan sa makaabo 

nga hawok ug gapuwaw 

pagkamang sa alimungaw 

-- RODELIO BARELLANO 

Caloocan City, Metro Manila, Philippines

daklit nga pahulay sa kusgan nga gikapuyan

Madutlan baya gihapon ang lig-on. 

Tan-awa ra nang puthaw, napahak gyod sa taya. 

Napulpog pod ang sementadong pader sa baha. 

Nabangagan ang tugas nga haligi sa anay. Unya, 

Kining akong dughan bisa’g kabuakon 

Sayri kuno nganong tibuok lang gihapon.

-- JESSABELE BENTAZAL 

Boljoon, Cebu, Philippines

fuerte fuerza

Ang mekanismo sa kusog 

dili makita nga pwersa 

nagtukmod o nagbira 

sa tanang butang— 

mananap sa lasang, 

lumot sa gutang, 

dagkong tipak sa bato 

naglutaw sa wanang— 

sa isig usa. 

Birahon kon kinaham; 

itukmod kon gikasilagan. 

Kini ang balaod nga gisunod 

gikan sa kinagamyang elemento 

ngadto sa higanteng mga lawas 

sa intergalaktiko nga espasyo. 

Apan duna’y laing pwersa 

nga wa magsubay sa susamang lohika: 

ang mga naulipon niini 

mapahiyumong mogakos sa kamatayon 

kon bugti sa ilang gitahan 

ang kaayohan sa uban. 

Ug ang nagpasiugda niining bisyoha 

nagkanayon samtang siya nanihapon: 

wala na’y labaw pa ini nga pwersa: 

ang tablahon iyang kinabuhi 

alang sa iyang mga higala. 

-- IOANNES P. ARONG 

Lapu-Lapu, Cebu, Philippines

kaluha sa binilyon nga mga panganod

Gisulayan nako’g tambal ang langit 

kay naghilak, apan sa akong pagduot-duot 

sa betadine akong mata ang nabulit. 

-- ADELA OROZCO 

Pattaya City, Thailand