3.23.2023

sulod sa nahabiling budyong sa natun-as nga kamalig sa baling ni anhing lolo dadong ug lola rosing


nanguyamang ang mga umang ug naghunghonganay 
ang gadahunog mga barko gikan sa negros 
nagyagubyob og kundiman sa pantalan 
sa naghagawhaw ang ayaay nga dagat sa buogong dalunggan 
sa lapyahan nakigkulokabildo ang mga talidhay ug kagiki 
sa mga nanagpiknik sa huhungihong ug sinagadsad 
sa mga balod nga nagtamaktamak sa nibad-ay 
nga mga kalaberang lumotgapnod 
nanguyanap nanukmod ang sulog sa nanglabayng pagbati 
sa damgohandurawan nga wa damha 
sa kasarangang takna sa kanunay adunay naghuyop 
og alingawngaw sa panagdungan o sulagma 
sa nitaliwang ambihas nga mga kinabuhi 
matag duaw ko sa tuburan adunay nagpakang 
sa bayog sulod sa budyong 


-- MELQUIADITO M. ALLEGO 
Walker, Lousianna, USA

sugilagming: bentaha


Sa dihang mihapos ang kusog kaayong hangin ug nalambos ang lubi ngadto sa ilang atop, mihangad si Fredo sa mitabyog nga bombelya nga nagbitay sa may alkoba ug miingon, “Tua na, mao na ni’s Paeng!” 

Daw gihagbongan og binaldeng tubig ilang atop. Wa gyod ang-angang Paeng iyang pungot da, sulti pa niya’s kaugalingon. “Pusta usa og plastik nang imong mga asayment, Day,” awhag niya sa iyang kinamanghoran nga Grade 4 sa pagpanghipos sa iyang mga gamit eskwela kay labing siguro magkalandrakas ni sila’g sinalod sa tinulo sa ulan di madugay. “Kuhaa sa silong ang planggana ug balde,” sulti niya sa bata. 

Mikanaog si Inday nga gikuyogan ni Nano, ang ulitawong maguwang, apan duha pa lang ka tikang pakanaog, misiga ang mata sa duruha. “Hala, Pa, naglutaw na atong sopa!” singgit ni Inday. 

“Aw, kuhaa lang gyapon ang balde ug planggana, Nano. Ayaw na’g naog, Day,” sulti ni Fredo sa duruha. Tuod man, nahibalik og saka si Nano sa wala madugay, bitbit ang mga gamit, gipakapinan pa niya’g kaldero, kaha, yahong. “Labing siguro, baynte ni ka tinu’o ba,” sulti niya ngadto sa iyang amahan nga mingkatawa lang ug miingon, “Palunga na lang tingali ang plangka, Nano.” 

Taliwa sa kangitngit, madungog ang rambol sa kalangitan, ang paglambos sa ulan ug lubi, ang pag-agiik sa mga lansang ug roska nga mao’y mikupot sa mga nigpis nga haligi sa balay. Hilom si Inday, si Nano, si Fredo ug ang iyang asawang si Linda Joy nga nagpakahilom lang kay gitakigan. 

Mikupot si Fredo sa kamot sa iyang asawa nga nahinumdom niadtong miaging tuig nga gitanyagan sila niining gamay nga luna padulhog sa Opra kay imbarguhonon na sa Insik ang lote niini sa may bungtod unahan. 

“Maayo na lang gani wala ta didto sa Busay, baha ra ning atoa. Lanslayd untay dangatan nato ron,” sulti niya ngadto sa iyang mga kabanay. 


-- JANUAR E. YAP 
Talisay City, Cebu, Philippines

3.18.2023

dakbayan sa kamingaw


lahos 
sa kahidlaw ang dakbayan 
sa kamingaw 

duol sa balay namo sa Kinawahan 
ang wanang sa katunggan ug naalimungawan ko 
kalit gipukaw taman didto 

diin giduyan ang kalinghod nako subay 
sa taytayan nga gilukso-luksoan namo 
diin ang suba nga kanunay pingwitan nako 
hilas kaayo sa idlas nga mga tambasakan 

asa na lanog ni papa 
nanawag kay magpahilot kuno siya 
ug ang singgit ni mama 
kay mangahoy pa kuno mi ba 

asa na ang kabaw-kabaw sa pasil 
ang init nga sabaw sa baka igkahuman og simba 

asa na ang alas dose sa gabii 
ang kusi ug ang bunal 
ang katawa, gitik-gitik, ug away-away namo 
ni gang daisy og dodong clintoy 

asa natong tanan 
lakip ang mga iring og iro namo 
ang sakayan ug ang tindahan 

gitukoran na kuno og bag-ong taytayan 
giputol pod ang karaang kahoy 

ganahan unta ko modagan og balik 
sa kagang-kagang nga karsada sa Kinawahan 
mokatkat sa sambag duol sa abuhan namo 
mokaon og sampurado inig bangon 
sukad sa kahinanok gikan sa kaudtohon 
mamangon pod igka kadlaw0n 
aron manghukbit og tabagak sa pukot 

magdagkot tag balik og primos kay manu ta 
pugson natog usab si papa aron 
ubanan ta og kadiyot kay siya baya 
ang pinakamaayong mogukod sa nukos 
ug manuhot sa bunoan ni lola ug manikop sa danggit 
nga nagpahipi sa dagkong amatong samtang si mama 
mangandam sa mga bunot og bukong 
kay lami kaayo manugba samtang paaboton 
ang pagtaob sa dagat 


-- JONALYN ALMACIN-GOURDON 
Nantes, France

dihang gibato nako ang lapad nga bato


Mosagitsit ang lapad nga bato, 
Mag-untol-untol babaw sa linaw. 
Sa pagkahurot sa sagunsong mga lukso 
Motiurok siya’g motiltil, molugdang 
Ug sung-ayon sa gansangong hunasan. 


-- RONAN R. LINGATONG 
Baybay City, Leyte, Philippines

3.12.2023

tindero og pahumot


Ang tindero og baratohong pahumot miplastar sa daplin sa dalan ug gimontar ang iyang kahon. Gipagawas niya ang usa ka bol nga pahumot. Gitimbol niya sa gagmayng botelya ang bag-ong inablihan nga pahumot ug gitinag-as niya’g gunting ang usa ka panid nga papel ug tagsa-tagsang gipatud-an ang mga ginunting. Gipahungaw ngadto sa pinong mga papel tanang klase sa baho: bag-ong buak nga nangka, hasang sa isda, kato sa iro, ilok sa wa’y ligo, sunog nga buhok, patay’ng ilaga. Gitunol niya kini sa tanang nangagi, ug bisan bata wala modawat. Gihanip ug gisingo na lang niya kinig maayo samtang naghugot sa iyang kurbata. Sa dihang mibunok ang ulan, siya ra’y bugtong wala kasimhot sa alimyon sa paghawok sa lusok sa ulan diha sa agtang sa yuta. 


-- KENNETH MICHAEL M. BABA 
Borbon, Cebu, Philippines

ug kon ang paglaom dili na mouli


Ginapakaon ba daw nako ang paglaom? 
Oo, uy! Naunsa! 
Ginapakaon nako ang paglaom og pandesal; 
usahay, pakipanan pa og kape, katong instant
Dayon pabukalan pa jod og tubig 
aron dili mabugnawan inig ligo. 
Planstahan ko sad kini og polo; 
sudlayan ang mikagkag nga buhok 
aron limpyo tan-awon inig hawa niini 
sa akong panimalay. 
Mosakay usab ang paglaom og jeep, 
molinya usab kini sa MRT 
makigdasok sa ubang mga hulagway— 
kapait, kasubo, kalagot, kamatuoran. 
Usahay gani, mouli ang paglaom lahi na og nawong! 
Maong’ gakos na lang ang akong tubag kada 
pangutana sa paglaom nganong kapoyon. 
Aduna sa’y mga panahon nga di mi magtinagdanay. 
Ug kon dugay man kini makauli sa gabii, 
di lang kini nako palunga’g suga 
aron makahibaw siya 
nga taliwala sa kamingaw ug kagubot 
niining siyudad, adunay gahulat, 
gahandom sa iyang pagbalik. 


-- JOHN GILFORD DOQUILA 
Davao City, Philippines

3.08.2023

ikatulong gabii sa kahaw-ang


Wanang nga mao ang karon— 
Diha tunlon ang luha nga nagtubod sa baba 
Kay ang pagtabon sa buwan diha sa adlaw 
Inihap. Pipila lang sa imong kinabuhi. Ug kini, 
Dihang makaplagan nimo ang takna, ikumpisal 
Sa mga salag sa langgam aron 
Makalupad ang imong mga pangandoy  
Ngadto sa laing nasod diin 
Pugson ka pagpuyo sa matag tikang 
Sa ang-ang, dili alang-alang ang 
Pagtabok sa pangpang, 
Bahala na ang balana sa bakos 
Nga ginama sa panit nga gibunalan— 
Piniriso sa kahaw-ang nga nagtuak-buak 
Sa matag salamin, magmugna og  
Himayang gihikawan sa abaga 
Nga nagbugsay paingon sa kapahulayan 
Diin ang dili ingon nato nagluhod-rosaryo,  
Mihangyo sa mga lumulupyo sa baryo: 
Ayaw baya’g putli’g pako ang langgam abi kay 
Mga hibla sa buhok ang gigamit sa salag… 


-- ADELA OROZCO 
Pattaya City, Thailand

kaputli sa kahinanok ni inday


diha sa haw-ang nga baso 

sa imong huna-huna 
bisan pa sa kaguliyang gikan
nianang karenderya diin gaawas-
awas ang aso nga wala 
matagbaw ug gapunay 
paghapyod sa imong panit 

wala gyod baya ka matugaw 


-- J.B. MONTANES 
Mabinay, Negros Oriental, Philippines

3.05.2023

ang isda sa aquarium


alang kang Nyor Butch Bandillo 

Palihog, ayaw itugsaw inyong kamot 
ning kuwadrado nakong kalibotan. 
Wala ko masayod sa gilapdon 

sa pag-inusara, apan hangyo ko lang 
nga ayaw kutawa ang kalinaw 
nga nagsapupo nako karong gutloa. 


-- KEVIN A. LAGUNDA 
Consolacion, Cebu, Philippines

tilaw, lugway…


I
nahimulag pikas kong sapatos 
nagtago sa abogong suok 
apan duna'y gipangindahay
 
makaplagan na iyang kapikas ug 
subli niyang matilap ang 
katam-is sa ilang mga tunob 


II
kay tanang gilay-on masukod sa 
usa lang ka piye 
kansang pailob 
napulo lang ug duha ka pulgadas 


-- CARL B. MANTUA 
Baybay City, Leyte, Philippines

3.02.2023

ang atong kahangtoran

(sa makausa pa) 

Sa dili na mabakwi nga panghitabo, 
gihan-ay ko sa imong atubangan karon 
ang dayag nga kapaingnan. Oo, Ang Panghitabo, 
nga mapahiyomon kang mibahig diri kanako 
kaniadto, sa wala mo pa kini tuhoga pasunganga 
ngadto sa dili maihap nga mga hinungdan. 
Apan ang gisugyot mo karon nga maoy angay 
tang buhaton, kay mao ray makataronganon, 
nimo pa, alang kanako bunga lamang 
sa garbo nga giugmad ug gipatambok mo 
sa matag pitik sa imong kasingkasing. 
Bisan pa man, gitinguha ko baya usab 
nga dili mahiapil sa pagdinayganay ta karon 
ang pagpaulipon mo sa kaugalingon 
kay, sa akong bahin, daghan pa kong adtoon 
nga buot kong binlan og tipik sa akong panumdoman 
hangtod mahibalik ko sa dapit diin nagsanga 
ang atong dalan, ug didto magmalinawon 
sa kasayoran nga miabot na ang takna 
nga wala na koy angay pang ipaambit. 
Labaw sa tanan, dili ba walay gipinig ang umaabot 
kay luha ko man o dugo mo dili makausab 
sa sugilanon nga gihablon sa hangin? 
Gani, niini walay mago nga makabalit-ad 
ni manggugubat nga makabadbad? 
Kahinumdom ka? Miduko ko human sa tin-aw 
mong paglitok sa nahiunang mga pulong. 
Nan, karon nga nasumpay na ang ugma 
ug ang kagahapon, yanghag ug sayri ko: 
linugdangan ba kini sa kanhiay kong kabalisa, 
o sa gipaundayon mong kaligutgot? 


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO 
Cebu City, Philippines

tulo ka tulomanon sa paghinumdom


“Today in my heart a vague trembling of stars, but my way is lost in the soul of the mist light lops my wings, the hurt of my sadness moistens memories in thought’s fountain..."
-- Frederico Garcia Lorca 

gipas-an sa uhong sa agusto ang mga lusok sa uwan nga mingtugpa sa iyang alimpulo: ang yamog gikan sa dahon sa bayabas bugnaw nahisama sa simod sa irong gihubak: mibunok og hinanali ang ulan; nabasa ang estante nga duwaanan sa mga bata ug nahimo kining mga kontinente sa mga sapa-sapa diin sa matag labyog sa gutlo, managsanghiray sila hantod sa nahimong lim-aw nga karon giambak-abakan na sa mga batang nagpasinguwan duyog ang ilang lumalabayng kabatan-on. 

II 
sa matag bisita sa handurawan adunay yam-is nga kagahapon nga gipalaman sa linungkaob sa ulan, ikahimuot ta nga adunay mga katugnaw nga ikadalit ang uwan nga mopabinhod sa atong mga tangkugo ug dugokan, ang mga lapok nga namilit gihapon sa atong lapalapa karon, ang atong singot ug laway nga mingsagol sa tubig ug midailos paubos sa atong mga pusod, ang pangos nga gilimod ta lang ang kahapdos ngadto sa atong mga inahan, o kaha ang atong nabasang biste ug karsones nga mipilit sa atong lawas kaniadto nga karon, gisab-ilay na lang nato sa pantaw sa atong panumdoman. 

III 
hangtod sa kataposang adlaw sa atong panaw mahanduraw ta kining tanan. Kalaki ta lang. Ug katong tsinelas nga sayon-sayon ra nato pagtunob ug paglabaylabay, naa gihapon sa estante, matag bunok sa uwan magpadayon gihapon siya sa iyang paglutaw: tsinelas nga gitabilan ta og panapton nga atong gikortehan og mga ngalan.

 
-- LEONEL QUILLO 
Malalag, Davao del Sur, Philippines

2.27.2023

saag nga balak


nibatog 
ang sayong kabuntagon 
gawas sa pultahan 
gituhik iyang anino 
nagbilin og iti 
dayong lupad 
uban sa hangin 


-- GRATIAN PAUL R. TIDOR 
Dipolog City, Zambonga del Norte, Philippines

panamilit


Ilawom sa gagilak nga kawanangan 
nagkinto kong mitaak sa ganghaan sa tugpahanan 
sa Laguindingan, daw naglikay nga matunok 
sa nangakupog nga kabhang sa kahaw-ang 
sa dalikyat tang panag-uban. 

Apan sa padayon nakong pagtikang 
paingon sa paabotanan, kalit mibugtaw 
ang akong abaga, diin ang imong ulo nahiluna 
sa milabayng gabiing naniid ta 
sa pagpanglupad sa tanghaga, ilawom 
sa nagbanig nga hulga sa pag-inusara. 

Naminhod ang kaniadto haw-ang kong dughan 
sama sa kabhang sa gihulmigas nga saang, 
nga karon, sa imong kabalaka, gibalikosan 
giduyogan sa mga sonata sa mga inagulo, hagawhaw 
ug pangpanghupaw nga nakigkulukabildo 
sa danguyngoy, sa nangamig nga huyuhoy. 


-- JAE MARI D. MAGDADARO 
Binaliw, Cebu City, Philippines

2.24.2023

face reveal


Karon, labi na karon. 
Ang mga pahina, 
mga post, ug mga share 
nangalisbo 
sa giangsong mga asoy 
kabahin nimo; nanalidhay 
sa mga tamla nianang 
imong hulagway: 
mangingilad, 
tikasan, 
scammer. Ikaw kini 

alang kanila. Ug alang kanila, 
angayan lang nga 
huboan ka, lud-an, 
ihian, posasan, 
ilansang sa kinailadman, 
ilawog sa mga… Apan, 

bisan pa man. 

Dinhi sa inyong 
panimalay, ikaw 
ang manghod. Ang imong 
mga maguwang gaalirong nimo, 
gatagulhos. Ang imong 
manoy gapainom nimo og 
tambal. Gaam-am. Ang usa ka 
manang gahikay sa imong 
pamahaw. Ang sunod gabangan 
sa giandam nga pyansa human 
siya niluhod, 
nihawok sa mga tiil sa iyang 
banang maot. Ang usa gaihap 
sa gibaligya niyang bonus 
aron ipuno sa kuwang. Taliwala 

o, taliwala 

niining tanan, gikan sa kalaksot 
ngadto sa kangiob ug lain pang 
kangiob, ang nagkagidlay nga 
gakos. Ang wala’y uwaw nga 
pagpangga. Dili matarog. 
Dili molimod. 
Salbahis 
sama sa katam-is. 


-- CORAZON M. ALMERINO 
Ontario, California, USA

7.8 magnitude


Molupad unta ang kamingaw paingon sa dughan sa mga biniyaan ug dili hikalimtan ang mga uyog nga mipalup-og-gun-ob sa dagkong pinuy-anan sa Turkey ug Syria. Gipaninglan sa aftershock nga milubong sa mga kinabuhing uyamot nunot sa mga kasakit nga miukiot sa kaunoran: Kadtong bata nga tres anyos nga nabulit sa napulpog nga panimalay, ambot dis-a niya gikan ang gininhawa aron mabuhi ug wa damha makit-an niya pagbalik ang amahan nga gidam-ukan ang dagway sa gibug-aton sa kalibotan; kadtong bag-ong gipanganak nga bata nga wala pa maputli og pusod gikan sa iyang inunlan wala masayod nga wala na'y kinabuhi ang iyang inahan samtang nagpaabot kanus-a makit-an sa mga rescuers; kadtong bana nga wa'y mabuhat gawas sa hugot nga kumot sa iyang kamot sa iyang asawa hangtod sa kinaulahian niyang gininhawa. 

Ug giyam-iran kita sa kamatuoran: 
Wala’y bili ang gituohang bililhon sa kalibotan; 
Wala’y kusog ang kastilyo nga gitukod sa buhangin; 
Wala’y espasyo ang gahom sa tawo batok sa dili matagna nga ugma:
Usa ka kawatan ang pagkatapos sa kalibotan. 

Di masukod ang kamingaw sa pagbiya. 


-- JOVANIE B. GARAY 
San Isidro, Davao Oriental, Philippines

2.21.2023

nostalgia


“The wind began to blow again. It was the levanter, the wind that came from Africa.” 
-- Paulo Cuelho, The Alchemist 

usahay 
ang kahayag sa daob 
ang batil sa tambol 
mobutho sa mga damgo 
modilaab sa dughan 

ang kamingaw 
niadtong halayong dapit 
ngilit sa desyerto 
galatagaw ang among tribo 
sa naugdaw nga katuigan 


-- RODELIO BARELLANO 
Caloocan City, Metro Manila, Philippines

sa usa ka estatuwa sulod sa people’s park


Gikitkit sa takna ang kabagtok 
Sa semento: nangatipak iyang lawas, 
Nakupas iyang pintura kansang
Mga hinup-ak daw mga sagradong 
Abog nga mipulbos sa akong buhok 

Apan ang giwang sa iyang pahiyom, 
Ang gililok nga kalawmon 
Sa iyang tinutokan wa'y kalainan 
Sa iyang paglaray. Kinsa'y molahutay?  


-- IVAN RIDGE ARBIZO 
Davao City, Philippines

2.12.2023

katol nga katugnaw sa tingtakdol


Mahitungod sa tigsupsop og dugo— gakamang 
gikan sa tinta ni Charles Simic— kalit pod 
ang kauhaw atol niining pagpuwaw og pangutkot 
sa kidlap, niining gawisik nga pagpangakapkap  
aron moaso unta pag-usab ang nabugto niyang 
biga. Bisan pa'g natiurok na, padayon gihapon 
ang pagsurok sa iyang hunghong samtang nag-apong  
niining paghubad: 

            Ang lami tan-awon sa gamay nga dugho 
            Mao ang duha ka managhigugma nga gahubo 
            Ug galumpayat sa katre 
            Ug unya matagbaw sa ilang kayat. 
            Dali, aron maangkon 
            Sila nga hutdon ra niya, 
            Samtang magluyloy sila sa ilahang mga bukton, 
            Mapakgang sa ilang paghagok 
            Aron ra mangawot. 

Apan unsaon pagkisaw sa mga gapakaging 
sa ilang alimungaw? Samtang gisanapan 
ang ilang mga agtang, labaw pa’y lumot 
ang danlog nga kangiob, mihunob 
sa ilang muta. Sa yuta diin nigamot 
ang inahang dila, katam-is untang kawhaton 
sa mga hapuhap ug kulkog sa tanang gipangkatlan 
ang pus-on bahala’g wala sila manginlabot 

kinsa’y sunod kawrason sa mga mangtas diin 
lapaw sa Pasipiko ang kapula 
sa kangitngit. Sa kasakit nga gapalutaw 
sa kapupod-an. Sa kabukiran sa Silay ug Kabankalan 
nga sagad napahak na apan pabiling lunhaw 
sa damgo, mga awit, ug mga balak nilang 
Kerima ug Ericson— ang ginikanan 

ni Emman Tariman Acosta. Sangpita siya, palihog. 
Basi’g sa atong pag-ila niya ug sa iyang hinanali nga 
pagkatuwapos, mapuslan pod ang gahangos 
nga kagutom— kanang gisaw-an 
sa mga gatinilaay ug gakagidlay og pasingot 
sa ilang kaihalas. Wa’y hanaw 

nga dili baya sila luwas samtang 
padayong galaylay ang utnga sa gabalik- 
balik nga unos. Samtang ang mga hakog dili 
mawitkan sa kilat, ug kon dili gyod sila 
maghikog sa kaulaw— kining wala mabati 
sa mga gapatuya’g bilangkad ug kiyod— padayon

nga duyogan og mga tiyabaw ang laylay 
sa irong napagaw na’g pangharana 
sa nanghubag nga buwan. Paminawa! Nanglungkab 
ang katugnaw, ug diha’y lamok nga nasaag ug 
nadasok sa alingagngag dihang 
nanghuy-ab ang mananabtan. Natuk-an. 


 -- MICHAEL U. OBENIETA 
Topeka, Kansas, USA

taga-asa ka?


Pagkasayon tubagon. 

Taga-Tagbilaran, Bohol. Didto unang 
nakahilak gikan namayabas. Taga-Cebu pod. Didto 
nibarag ang kalag og kinatawa. Didto ba 
sa may Jones Avenue ug sa P. Del Rosario. Apan 
nadakin-as sab didto sa Kinto-
limbo, Capitol Site. Kay usahay 
ang kasingkasing lang ang andam 
molupad. Kabalo ka? 
Taga-Bangkok sab ko. Bitaw, didto 
haskang paspasa diay; pwede molabang 
ang pagtuo gikan sa Gamhanang 
Kasulatan paingon sa matag adlaw’ng trapiko 
sa kinabuhi. Taga-Agusan pod ko, ug 
dinhi daw nituyhakaw 
ang mga pako, nikupot 
ang mga gamot. 

Ikaw, taga-asa ka? 


-- DELORA SALES-SIMBAJON 
Butuan City, Agusan del Norte, Philippines

Daghang salamat sa mga maniniyot nga gapaambit sa ilang mga hulagway sa Google ug Flickr.