ikaduhang pagmugna

(kang Frank)

Takdi ko sa kalawom sa imong katulogon

ang imong gininhawa motayhop sa layag sa sakayan

ug modala kanako sa bisan asang isla

layag nga puno sa mga halok sa hangin

unsay imong gidamgo niining tungang gabii?

Buot kong makigdulog nimo sa mamingawng mga dapit

diin madungog nato ang pagkapulak sa usa ka

layang dahon sa langob sa kakahoyan

ug mohunob ang unang kangitngit sa tabunok nga yuta.

Ang pag-inusara hait pa kay sa pinuting duhay suwab; 

kabug-at niining pagka-ako

nga gipangadoy ko ang kapukanan,

alimpulos nga mogun-ob niadtong mga tinukod 

ma-syudad, salag,o pantalan.

Ug ako dili na ako,

labaw pa niana,

labaw pa gyod niana,

ako usa ka babaye nga hulma sa tanang kabayen-an 

sa tingtakdol sa buwan.

Pahuwama ko sa katam-is sa imong panan-aw

sa imong dila ang kanunayng 

pagpanggitib sa mga liso,

sa imong mga mata naglumba pagpamulak ang mga rosas

sa walay pagpanumbaling,

sa walay paghulat.

Gaksa ako ug gakos sa tinggutom

sa tanang gabii, sa tanang kayugot,

Mugnaa ako ug usab, 

ug usab, ug usab.

-- ESTER TAPIA 

Kathmandu, Nepal

mga lakang sa apo ko

(kang Sean)

Gagmay ang iyang mga lakang

Apan iyang mga tunob nabulit

Sa pangandoy sa pagkaplag sa nahanaw

Uban sa anino niyang naglakaw-lakaw

Nga sama niya may mga mata

Diin mihana na pag-ambak ang luha. 

Apan napugngan dihang duwaan

Nakit-ang nagpahipi sa ngilit sa hawanan. 

Gipislit dayon niya ang naandan;

Kalit ang awto-awto kusog midagan

Apan naapsan sa minglupad

Nga lanog sa pino niyang mga katawa.

-- ERNESTO D. LARIOSA

San Fernando, Cebu, Philippines

dili

Dili.

Dili ingon.

Dili-ingon-nato.

Nadili-ingon-nato.

Nagpadili-ingon-nato.

Nagpaka-dili-ingon-nato.

Nanagpaka-dili-ingon-nato.

Nanagpaka-dili-ingon-nato dili.

Nanagpaka-dili-ingon-nato dili ingon.

Nanagpaka-dili-ingon-nato-dili-ingon-nato.

--  ADONIS G. DURADO

Athens, Ohio, USA 

adlaw-adlaw, kalag-kalag

Pa, wala na ma’y sakit. Dili na pod kaayo tantong mingaw. Apan aduna lang gyo’y kabuntagon nga laay ang bidlisiw sa adlaw ug daw galansis ang huyohoy og huyop sa kadahonan. 

Pa, dili na man kaayo hilom. Dili na kaayo saba. Apan aduna lang gyo’y mga higayon nga masaag akong panumdoman sa imong mga igham ug tagûtû. Kon naay kaskas sa sista, moduyog pod akong handurawan sa atong karaang lantay ug ang sawog sa atong taas nga mohiyak sa atong tunob ug moagiik sa kabug-at sa atong kabalaka.

Pa, wala na ma’y ngulngol. Dili na ko magbakho. Apan aduna lang gyo’y mga adlaw nga sarang ang kahaw-ang, daw gabangil sa purtahan ug dili gyod masira—daw gapaabot pod sa imong mga tunob nga mopauli sa atoa.

Pa, dili na ko damanon nga pukawon ko nimo. Dili na man pod ko mangihi sa banig sama kaniadto. Apan nanginit gihapon akong paa sa imong mga pikpik, akong dunggan sa imong mga sugilanon, akong kilid sa imong mga kusi, akong mata sa imong pahiyom.

Mingawon usahay,

Imong kamanghoran

P.S. Parihas ra ba diay’g baho atong ulo kon sington. Kami pod ni Dodong nakasunod sa imong pagka-ubanon.

 -- ELVIN E. RUIZ 

Liloan, Cebu, Philippines

anakon ku

Ayawg hilak, ayawg kahadlok

Labaw sa tanan ayawg kalimot.
Sa dughan, sa dughan itisok
Ang dilaab sa kaligutgut.
Moabot ra sab ang tingsunog
Moabot ra gyod ang tingsunog!

-- ANIJUN MUDAN-UDAN 

Malaybalay, Bukidnon, Philippines

si nong sidong ug ang mga lagong

Si Nong Sidong gikabahong.

May dakong tabaghak sa iyang bagtak.

Nanugdon ang dagkong lagong

Sa panit niyang napahak.

Si Nong Sidong nga namasura

Wa manumbaling sa mga hugawng pak-an.

Kagiron niyang batiis niwang na

Sa ubang langaw dali dang gitapuk-an.

“Nong Sidong, ang mga lagong

Nganong wa mo pandagpasa?”

“Wa, kay sa patay kong dugo

Sila nangatagbaw na. 

Kon ako silang bugawon manglupad sila.

Unya mopuli ang uban nga mas gutom pa

Kay kanila.

Ug moulyap ang kasakit ning pagbati

Tungod sa makabuang nga kaul-ol 

Nga kanunay nasinati ning kinabuhi!”

                       

 -- LAMBERTO G. CEBALLOS

Dalaguete, Cebu, Philippines

talan-awon taliwala sa washington monument ug lincoln memorial

sa kilumkilom

mga bawod mihilom

samtang ang adlaw

namati sa kahidlaw

sa gangis og bituon

-- DENNIS S. SARMIENTO

Baltimore County, Maryland, USA 

unsaon pagbitik sa idlas nga damgo?

mas sayon pang dakpon ang manatad 

nga misum-ok ilawom sa bugangan

kay ipagukod lang nako sa akong iro 

nga dunay alom ang dila 

ug ang damgo kon imong sulayan pagdakop

duna po’y alom ang tiil sa pag-ipsot apan

kon madakpan na gyod 

ayawg kalimot dad-a kind paingon 

sa usa ka mananagnang bungoton

-- JOVANIE B. GARAY 

San Isidro, Davao Oriental, Philippines

kagabhion: usa ka awit

tungang-gabii nagtaghoy-taghoy ko

pinasagad ra ang tabyog 

sa tono ug mga nota

nga mibanda-banda

sa binungbongang kahilom

usa ka awit nga miduyog

sa akong pag-inusara

ug milaylay sa akong kalaay

nagtaghoy-taghoy ko sa tungang-gabii

naminaw sa kaugalingong kamingaw

naghanduraw og hinulamang handomanan

 -- GRATIAN PAUL R. TIDOR

Dipolog City, Zambonga del Norte, Philippines

patapsing nga bana-bana sa panahon nga binagis

Bisan pa sa ilahang bag-ong ginoo, sagad nila wa'y kalibotan 

o kamaisan mahitungod sa maayong pamaagi sa kaluwasan. 

Ang dagan sa ekonomiya, basin daw trigonometriya nila.

Ug karon nga naghawod-hawod na ang ilahang giludhan, 

kalit lang sila'ng ningbutho daw mga uhong. Bawhag kaayo, 

lupig pa’y mga gangis nga nakahingos sa panganod 

ibabaw sa sandayong. Wala gayo'y sipyat, matag banghag 

sa ilahang gihangad, sila usab mopaghot. Matag bugal-bugal, 

mobahakhak lang ug mamakpak pod sa matag balikas.

Wala sila’y pagduha-duha nga sakto siya: ang tiglumos 

sa ilahang gidumtan ug gikasinahan ug gikasilagan. Apil na 

ang ilahang mga X nga miduslak nila. Ang pagpamakak 

ilahang gipamahaw. Katawa nila, bakho sa kadaghanan.

Ang laktod nga pamaagi mao’y ilang kasulbaran. Kuno. 

Ang mga kalag nga ilahang gipapanaw, sagbot kuno 

sa katilingban. Gahudyaka sa  pagkaabo sa sagbot, 

wala nila masuta nga tunokon diay ang sanga ug punoan 

nga wala maugdaw. Wala nila sutaa ang hinungdan ug 

ang kahimtang sa samad. Ilaha lang ni'ng gitaptapan 

ug gipintalan aron kunohay limpyo ang ilang makit-an.

Sa ilang pamati dili na sila mabangbang. Apan, kuydaw, 

kay sama sa tambayawan, kon wala na’y lamok nga mahagpat, 

pesteha, kalit ra unya nga unayon paglamoy silang mga liwat.

-- VICTOR D. KINTANAR

Argao, Cebu, Philippines

brownout

Tungod sa kahayag, nahimong publiko ang tanan:

imo nang makita ang sagad tago nga paglabang sa mga ilaga,

sayod na sab ka nga sa gabii sa imong pagbiyahe, 

ang abog diay kanimo mouban kanunay.

Tungod sa kahayag, baynte kuwatro oras na natong puyde

makita ang tapun-og sa basura sa kilid sa karsada.

Mao na nga bisan usahay, puyde ra nga wala ang kahayag.

Nakahibawo ko ug nakasabot nga dili sa tanang

panahon maayo ang iyang mapadayag.

Nakahibawo ko ug nakasabot nga dili sad kini mao

ang makapakita sa unsay gustong ipadayag sa dughan.

Mao ning sa kadiyot nga pagkaawop sa mga suga

samtang ang kadaghanan nagpasirko-balintowang 

sa ilang pisti-inatay, diri sa atong pag-uban,

ako nag-ampo nga hinaot, kining kangitngit, magdugay.

-- JESSREL E. GILBUENA


Santa Fe, Cebu, Philippines

ayayayayay, kamatay!

Naka-quota na ka? 

Wala pa. 

Ganiha pa ko nagtuyok-tuyok.

Matag-iskina lili-on. 

Pila naman diay? 

Wala pa gani. 

Modagan man sila. 

Motago sa akong pag-abot. 

Asa man ka miadto? 

Didto. 

Kanang huyang ang bungbong. 

Nipis ang kisame. 

Dili ka mahadlok? 

Aw, usahay. 

Naa ra na sa pagpili. 

Timing gamay.

Gahapon, naka-quota ka? 

Alang-alang. 

Tambay. Nag-inom. 

Tawgon na lang natong adik. 

Wala misukol? 

Wa gud. Unsaon pagsukol 

sa hubog ning akong bala nga

tulin pa sa lamok.

-- MARVI A. GIL


Reykjavík, Iceland

dihang gibarang ni nang melda si nong digong

Suwayan kuno nato pagsuyop ang lumay 

nga alimyon sa kanhing Rosa sa Tacloban. Paghilom diha,

paghinay! Kuyaw unya’g katilaw ka’g sunggo inig

lukapa. Paaka imong pahiyom kon dili nimo

matulon ang iyang giyamyam  

kabahin sa kahayag: 

                                     Ang maayo, ang matuod, ug ang maanyag.

Malawos bisan ang adlaw, angay 

ilakip sa mga gidaoban. Wala’y pasayloon 

ang kagabhion. Dayag kini diha sa iyang mga kunot lahos

sa pinintalan niyang ngabil nga labaw sa dugo 

ang kasinaw. Pwera gaba, bagulbol pa niya  

mahitungod sa salamangkiro

                                                      nga salikwaot sa iyang panan-aw

lahos sa palasyo diin kanhi ang iyang 

pinanggang Ferdie dili buot mawani 

ang lubot, tapot sa trono, hangtod gitunglo 

silang duha, gihinginlan. Pastilan, maabo pod baya

ang kalunhaw. Ug bisa’g gakuyanap ang gabon,

kalambigit sa alimungaw—

                                                  tugnaw nga aso, panit sa anino— 

ni kanhing Rosa sa Tacloban, tultolon niya 

ang kahingpitan sa iyang gihanduraw. Galanog-

lanog ang nalubong nga hunghong sa mga gamot 

ug mga bukog. Gahom sa pagtiniil ang iyang

paglayat sa gaalisngaw nga kawa 

alang sa pakigtigi 

                                 sa kadaot, kabakakon, ug kalaksot sa yawa. 

-- MICHAEL U. OBENIETA 

Topeka, Kansas, USA

kaniadto

Mao kini kita: 

Lig-on, tin-aw, bus-ok. 

Ang atong mga katawa 

Giputos sa mga tanghaga. 

Ang atong mga hagawhaw 

Nagyayong sa atong kaugmaon. 

Kataas sa atong gitadlas—

Unos, huwaw, linog. 

Nagsagol ang luha ug sip-on. 

Taliwala sa mga badlis 

Sa atong dughan 

Dalha ako’g balik didto 

Diin ang mga buhat ug pulong 

Nanalingsing og pag-unong.

Putli. Ligdong. Puno sa amuma.

-- JOJI PINZON 

Cebu City, Philippines

Theodore Ulrike Sophie Freiin von Levetzow

Ikaw nga nagpabiling ulay hangtod mitaliwan 

sa edad nga 95, tug-ani ko: sa malinawon mong pagpinal 

gihamok ka ba sa tinan-awan niadtong 72 anyos nga tiguwang

(nga gihugpaan na sa tumtom, rayuma ug saguysoy)

nga imong nahimamat sa 17 anyos ka pa lang, kadtong 

kunohay banggiitang magbabalak nga buot mangasawa nimo—

nga imong gibalibaran ensigida kay giluod ka?

Nangutana lang ko kay usa man god sa mga suod kong higala,

biyudo nga balakero sab, mo-72 anyos na apan medyo 

higal pa: unsa kaha kon makabagat siyag ten-edyer

nga gwapang brayt sama nimo nga “madagmalon 

sa karinyo”—iya mismong mga pulong—unya matakboyan siya 

sa ikamatayng kahigwaos sa gugma? Makatagik 

ba pod kaha siyag iyahang Trilogie der Leidenschaft?

Dili na lang ko mangutana nimo kon sugton ba kaha siya.

Gani, dili ko na lang unta tugawon ang hamili mong pahulay 

og walay pulos nga mga pangutana sama ani.

Gayod, dili ka na angayng anginon pa aning balaka

kay sayod ang tanan—ako pa!—nga kon gugma nay hisgotan, 

Ay, pastilan!  Ang milabay man o ang umaabot nahiusa sa karon—

“Sans hier ni lendemain,” segun sa usa pa ka tiguwang daotan.

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO

Dhaka, Bangladesh

gibisbisan

Gibisbisan nako'g kamay ang akong kape

kay dili nako maantos ang iyang kapait.

Nagtagak-tagak ang kamay ug wala pod

nagpalupig ang mga hulmigas og paso 

gikan sa ilang langub kilid sa lababo.

Akong dila hapit napaso sa init sa kape.

Iyang bukal misaka samtang nilahos 

ang bidlisiw sa bintana sa kusina namo.

Nangalaya ang mga bumbil ug santan 

kay wala kalahutay sa kainit.

Nilili ko sa gawas sa among bintana

ug ningulob akong tiyan tungod kay 

gikutkot sa gilad-ok nakong kape.

Gisabyan nako’g init-init nga pan gikan

sa tindahan ni Manang duol sa eskina.

Nigawas sa ilang balay among silingan 

uban iyang iro, ug namatikdan ko niya.

Nagtuyok-tuyok ug nag-aw-aw ang iro.

Samtang miisa na siya sa iyang kamot

aron moabiabi kanako, gibisbisan siya

og mga bala, nilahos sa iyang tiyan,

ug nagtagak-tagak ang iyang dugo.

Nahagba siya sa dalan tungod sa ilang

panimalay ug wala mi nakabantay og

tarong kon kinsa ‘to ang nipusil ug kon

unsa ang plate number sa iyang motor. 

Nialingawngaw ang hilak ni Manang ug

nagligid-ligid ang tanang pan iyang 

gidala unta para sa ilang pamahaw.

Nihilom na akong tiyan ug nihilom sab

ang aw-aw sa iro sa among silingan.

-- MIGUEL ANTONIO B. GARCIA  

Zürich, Switzerland

handalumay, bayokawi, sambulawan

Handalumay, Bayokawi, Sambulawan 

wala ko makaila ninyo 

akong gibawi ang inyong ngalan 

gikan sa libro sa mga patay 

wala ko masayod kon unsay bulok 

sa inyong mga byuos 

ug kon ang inyong mga dahon mihaw-as ba 

gikan sa nadugtang mga gamot 

sa lim-aw nga nahanaw 

apan sa kalit 

nga pagkahimatngon sa kunot sa tubig 

gipangita namo ang kahulogan 

sa among mga nakawang 

walay tingog nga makapanalipod kanamo 

walay kahilom 

walay gipasaylo 

bisan gani ang ulan nga natagak daw luha 

sa mga parke, sa mga sementadong lugar 

diin ang kahaw-ang nagkatag 

ang nahibilin lamang mao kining prosesyon 

sa mga patay, tam-is nga ngalan 

Handalumay, Bayokawi, Sambulawan

-- ESTER TAPIA 

Kathmandu, Nepal

ang problema sa kinabuhi

Nahimugso kang way buot, way ngipon, way sinina, opaw.

Palahilak ka, gutmon pirmi, nagkamangkamang kang gikataw-an. 

Kanunay kang mahapla, makaihi, magkalibanga. 

Inig sugod og tungha, duna na kay buot, apan but-an ka. 

Buhata ni, buhata na. Kon dili, hagbong ka. 

Ipasag-ulo nimo ang mga listahan sa tanang butang

nga way kalabotan sa kinabuhi ning kalibotan.

Makapangawt ka man gyod 

ug hisakpan kang gikuto’g gilusa. 

Lain na pung silot, kasaba. 

Kay sige ka mag dakop-dakop sa adlaw! 

Ug sa dihang nahipangka ka sa kabuntagon

diin milabay si Maria nga pwerteng gwapaha,

nagbitbit ka'g buwak, nagsunod-sunod kang morag iro, 

nagdiwalwal ang dila, nagtabisay ang biga. 

Usa ka sakong gugma imong gitanyag kaniya, 

apan wa niya dawata kay nanobra, makapuypoy dad-on. 

Sa kabug-at sa kinabuhi, ang gusto nila ang tanang butang,

—sama sa gugma, kaanyag, panaghigala— 

takson sa menudo na lang aron gaan, dinaginot. 

Dayon ang kaminyuon, panganak. 

Matag adlaw sayo kang mobangon, 

mangitag kwartang ikagasto sa imong mga hinigugma. 

Duna kay duha ka adlaw matag semana, Sabado’g Dominggo,

nga makighagwa kanila. Ug sa dihang monindot na ang kinabuhi, 

Lunes na pud, Lunes na pung dako!

Dayon nilang panagko, mahibilin mong naghinuktok:

hain na kadtong kadasig sa gugma sa kabatan-on? 

Sa hilom na lang kamong nanihapon og paghandom. 

Miuna si Tony, gipusil iyang kaugalingon, nanobrang gugma. 

Si Bakang, pastilan, natokhang! Misunod si Peter nga hinginom, giatake. 

Si Jun, ihunghong ta na lang kay nagpabukid. 

Lisud na sila panawgon. 

Nag-inusara ka na lang og kaskas sa gitara

sa awit mong, matod pa sa apo, 

panahon pas Hapon, ewwpaminawn. 

Hinayhinay na nilang giibtan sa tubo si Papa sa ICU, 

ang gilawmon sa iyang ginhawa wa matugkad ni Mama. 

Si Mama nga sigeg kalimot, di na makaila, 

gitawag kog pangalan sa artista. 

Matag semana, makalingaw ang mga apong gadagan-dagan 

sa karaang balay. Matag semana, 

dayon binulan, tinuig. Mopatighulog na lang sila 

kung makabalita nga wa ka moundang og panabako. 

Kasab-an ka, husto na nianang mga parat, tam-is! 

Mas musika pa ang paghot ni Blackie matag gabii

labi nag bulanon, bugnaw. 

Kilum-kilum nang nagpitok-pitok imong mata,

ang kurog sa imong panuhod mibalhin na ngadtos sungkod,

nakaamgo ka: tibuok adlaw kang nakig-dakop-dakop 

sa adlawng karon nagtinga na didto sa kanawkanawan. 

Mahimo bang handumon usab isip apas-sumpay 

sa tanang sugilanon kadtong milayat kas busay 

usa ka ting-init sa imong kabatan-on? Kadtong

miligid kas kasagbotan, nakigdulog sa buwan?

Kadtong giibtan mog tiil ang dinakpang apan-apan

nga walay pulos nakalupad lang gihapon? 

Awp-awp na imong pamilok luyos de grado mong salamin: 

gawas nga limtanon, way buot, way ngipon, way sinina, opaw,

palahilak, gutmon pirmi, dali mahapla, magkamangkamang, 

makaihi, magkalibanga. Kon di kataw-an, singkahan. 

Muna-munas ginhawa nimong dakop-dakop sa adlaw tinuod,

apan karong nag-abot na mo, sa kahapunon dungan mong gilubong.

-- JANUAR E. YAP


Talisay City, Cebu, Philippines