7.31.2012

mga saad sa pag-unong banos sa matag takna sa pagbudhi

matag adlaw
anaa ang pagbudhi

apan ang kagabhion
naanad na nianang
kangitngit

wala nay kalaay
ug kahadlok

siya mao siya
sa matag takna
sa pagbudhi

milalin na pod
ang mga pagbasol

matag pagbudhi
banosan kini sa balik
balik nga mga saad

sa pag-unong sa
paglitok sa pulong

nga hangtod sa
atong ikamatay diha
sa kinatumyan

sa kahangtoran
ang matag takna

mahimong pamahaw
ug panihapon nga
damgo sa katulogon


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

sama nimo


Sama nimo,
nagbubod na pod ko’g tugot sa tabanog,
naghubo nga nag-apsanay sa kalipay’g katugnaw
ilawom sa linagasak sa uwan sa pagkabata,
hanas nga nagsag-u’ sa atong panaygon ug alibata.

Nahibawo ko,
laming balik-baliko’g witik ang pangbato natong yoyo,
magtubig-tubig ilawom sa Buwan,
mohatom sa tanang syatong ug biko-biko nga,
sa pagkakaron, igo na lang natong handomon.

Motuo ba ka?
Ganina sa akong pagsuroy-suroy,
naghinagbo tang duha.
Ambot kon nakahinawong pa ba ka naho.
Utrohon sa katuigan ang hitsura,
bisan gani ang dilaab sa atong kalimutaw.

Ug ang ngalan?
Masangit nga ayroplanong papel, lisod uyogon
ug dughiton, hangtod malanay kini
inig pangahagbong sa yamog ug kalimot.

Nagduha-duha ko
kon ikaw ba kadtong naglakaw sa akong panan-aw.
Nahadlok pod nga basig nasaypan lang
kay nausab na ang imong bayhon ug pamiste.
Ug, tingali, apil na niini ang imong gidamgo.

Tawgon unta tika.
Mohunong ta kadiyot taliwa sa nagdasok nga dalan:
Magsuklianay’g pangumosta,
maghunghonganay luyo sa gahob nga kalibotan,
magbinayloay’g kahinangop ug pahiyom.

Kon maglami ang atong estorya,
modalikyat ta sa kinaduolang restawran:
magtungab-tungab ta’g bugnawng’ beer,
kun mangaon ba kaha hinuon aron tubagon nato
ang takna sa mga pangutana:
Dapit nga gipuy-an? Ngalan sa naasawa?
Pilay mga anak? Asa nagtrabaho? Kon ulitawo pa ba?
Apan kumpas
ang imong mga lakang nga way lingi-lingi sa naagian
kon duna ka bay gikasugat nga higala,
paryente, klasmeyt, kanhi hinigugma,
di malimtang dagway sa kaaway ug kaila nga sagad ikita.

Nakig-apsanay kaha
sa kaugalingon nimong tunob ug anino? Kon way kutas ba
nga gihatom nimo ang wala pa hidag-ing’
syatong sa pagduhiraw? Duna kahay nabugtong tabanog
nga, hangtod karon, wa pa maapsi’g makit-i?
Kon, di ba kaha, imong gisingabot
ang unang takdol sa Buwan ug pagduwa-duwa?

Sa akong pagpamilok ug lihat nga paglingi,
wala na tika makita gawas sa usa ka batang nag-iyagak,
ang tudlo nagpunting sa halayo,
sa pungpong sa nagkadaiyang bulok sa mga balloon--
gidagit paingon sa panganod.


-- NOEL P. TUAZON
Dauis, Bohol, Philippines

7.29.2012

hiniktan

(alang kang Pa Digos)

Gamay siya'g bulsa. Kon natan-aw pa niya ang kaugalingon,
lagmit napuling pod siya sa iyang muta. Usahay, dili niya
masabtan ang hangin, nihapuhap sa iyang dughan.

Niduol niya bisan ang manok igtatari, gatuo tingali nga
kurukok ang iyang pangagho. Kinsa na kaha’y mohapyod
sa tapay? Kausa, diha’y higayon didto sa gaalisngaw
nga tuboran sa Camiguin diin gisubli niya pag-ingon

nga dili na siya mobalik. Wala kuno siya magpakabuhi
aron mobiya. Ug ang iyang gibilin nga hiniktan--
wa pa’y buot-- gatuka gihapon bisan sa iyang tahod.


-- DENNIS S. SARMIENTO
Maryland, USA

pagsawop sa adlaw


Niadtong gamay pa ko, ang pagsawop sa adlaw
mao’y subo nga timailhan nga hapit na mahuman
ang among pagdula og balaybalay sa baybayon.
Kuyog sa akong mga kadula, makulbaan pod ko
inig kilumkilom sa dihang mabatian ang gakanaas
nga mga lukay taliwala sa labong nga kalubian,
ug ang kangitngit sa ikog ini mao’y nagtabon
ug nagpahuot sa among agianan pauli.

Magkurog intawon mi nga maghunahuna
kon unsaon pagtadlas sa ngiob nga dalan apan

taliwala sa kahadlok, ganahan gihapon kaayo ko
magpabilin sa baybayon ug maghuwat sa talisalop
kay madunggan na pod nako nianang higayona 
ang labihan nga paglanog ug pagsuhid sa singgit  
gikan sa dughan ni Mama: Dong... pauli na!


-- JESSREL E. GILBUENA
Bantayan, Cebu, Philippines

7.27.2012

tulo ka tigmo sa tagutlo ka linya


Lupad tabanog nga gamhanan,
hagki ang bugan sa buwan.
Ay, kanahan, dag-om sa ting-ulan!

Ang bukana sa kawit
gibantog sa lamiang danggit.
Ay, inahak, babayeng palaigit!

Sayaw, inday, gaksa ang habagat
sura sa imong banikanhong kundat.
Ay, panuway, iring ka mang kumagat!


-- OMAR KHALID
Metro Manila, Philippines

shooting star babe


Makagisi ka kadiyot
Sa kangitngit sa langit.

Di tika madakpan.
Masignit, makuptan ra tika

Sa akong handurawan.
Pasoi ko, ug pahayagi.


-- KEVIN A. LAGUNDA
Mandaue City, Cebu, Philippines

7.25.2012

sa pugaran


Paglumlom. Panahon–
nga sa giingon sa mga Tlingit*–
panahon nga ang tanan wa pa
mapusa. Diin giluoban pa
sa mga pako sa pagdahom
ang pughak sa mga damgo.
Adlaw-gabii, ang himungaan
way paglihok sa iyang pugaran.
Ug ingon usab ang magbabalak
nga daw naglumlom sa mga pulong.
Hangtod nga mapusa ang iyang balak–
nga unya susama lang og piyak
sa piso nga wa pa mapugad.

_______________________________________________
* Tlingit: lumad nga mga tribo sa Pacific Northwest Coast sa America

-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, U.S.A

tumba lata

Dili sakit
Ang kusi
Sa kagahapon
Nga nagdala kanato

Didto
Sa agiagian
Sa atong mga tunob

Didto
Sa suba
Diin ang sulog
Kanunayng’ nahigmata

Dili sakit
Ang kusi
Sa kagahapon
Nga anaa nagpahiyom

Natong duha
Nga sulod
Sa traynta y kuatro
Ka tuig
Wala damha

Naghulat niining
Higayona
Balik sa dula
Nga tumba lata


-- MARIA VICTORIA S. BELTRAN
Cebu City, Philippines

7.23.2012

kabuntagon


mibukhad ang akong mga pako sa lakdop
   sa kahibulong
sa kapakapa sa pag-angkon

gidangaw ko ang kawanangan
   gidupa ang kalibotan
gisubay ko usab ang tinagong dalan sa ting-init

gihanggab ko ang lumay sa mga busay
   samtang naminaw
sa hudyaka sa mga gangis

gihapyod ko ang lasang sa mga kogon
   gikumkom ang saag nga huyuhoy
unya gihinayg hapyod ang kalag sa handurawan

misinaw ang akong lawas sa dagat
   lunsay ang duha ko ka palad sa mga balili
ug gaumog ang akong mga pilok sa yamog

dihang migamaw ang Adlaw sa kalimutaw
   nangabaligtos ang bulok
sa nagdahunog nga sulog sa panganod


-- NOEL TUAZON
Dauis, Bohol, Philippines

agulo


Ulan, pagpuyo gani!
Husto na sa imong
pagkuhit nako. Igo na

sa imong pagdagayday sa akong
aping ngabil dughan
kay sama ra kini
sa lawom nga kawras sa silaob:
ngulngol, makapaslot, hapdos.

Ulan, igo na 
nga nahilos ko nimo.


-- TEA SOLON
Cebu City, Philippines


7.21.2012

dihang niambak ang usa ka balak


Nidagan ang tuldok, gigukod sa akong mga pangutana. Kanus-a magsugod pag-usab 
ang kalibotan? Wala manumbaling ang tig-ayo og relo sa daplin, padayong gaduko. Nipahuway lang ang iyang kamot dihang nanghingugmo. Nikalit og singgit ang amang 
nga makililimos sa eskina Magallanes dihang naligsan ang irong wala’y tag-iya. Gakadugo 
ang mata, gisaminan sa panganod. Diha’y tabanog nga pula, nasangit sa kutay sa kuryente nga gitudlo sa usa ka sip-onon. Giguyod siya sa iyang inahan nga gikan nangompra sa Carbon, gakibkib og buwa sa lubi. Nasiplatan nako ang hubakon nga mangunguot, ug ang iyang tudlo mibabag sa iyang ngabil, gasinyas nako: Ayaw’g saba. Apan igo ra siyang nangilkil sa iyang agtang kay natugaw ang iyang laraw sa wala damha niyang pag-atsi. Gipikatan nako siya samtang ang udtong tutok gapalapad sa iyang papel.


-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA

takig


Kabugnaw
Sa akong mga lutahan.
Dugay nang wala mag-alindasay
Sa matag hagsa sa
Ritmo sa garay…

Kon mahimo pa lang,
Gitukmod ko na palayo
Ang kabugnaw nga galiyok-liyok
Sa nangamig nakong alimpu’.

Kanus-a pa kaha
Mopuli ang dilaab
Sa gakuray na nakong mga laray
Aron unya, sa pagkabanhaw,
Modagayday na usab
Ang dugay nang
Nabagtok nga
salimuang?


-- GINA MANTUA-PANES
Cebu City, Philippines

7.19.2012

sa usa ka hugna


wala koy buot usbon
dinhi sa kalibotan

wala sab koy usbon
sa akong kaugalingon

kay miabot ako nga usa ka
ginhawa ug mohawa ako

nga usa usab ka ginhawa
ug wala koy dalang unod

o bukog ug ang tanan
gilantaw ko pag-ayo

wala akoy gisulti
sa dihang nabali

ang kahoy sa dihang
namala ang suba

sa dihang nabuak
ang bato sa dihang

mingitngit ug mihayag
ang kalibotan ug wala ko

nangilabot kay ako
usa lang ka langyaw

nga igo lang molabay
sa usa ka hugna

sa panahon nga
dili gyod maangkon


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

saag


Hoy, pak-an, ayaw pataka'g 
tugdon! Wala ka ba nahibawo
nga building kanang
imong gibarogan? 

Ayaw kana isundog
sa kahoy— wala’y sanga
nga moduyan-duyan. Na hala,

pahawa na diha! Puros abog ra
ang imong makakha.


-- JIN GARCIANO
Camotes, Cebu, Philippines

7.18.2012

babaye sa akong damgo


kalit kang nahidagsa 
sa hanap nga isla
sa akong pagkahinanok

hunahunang gituya
balod sa alimungaw
mikilab ang hubo mong bayhon

mao ra’g tinuod dili sama
sa kamatuoran nga di
na tika maangkon

usa mo ka pahiyom
miiway ang lawod
ug mga panganod

dali na... atong langyon
ang mga balod sa kagahapon
sawmon ang lawom

nga kimba sa kahidlaw
apan sama sa kalit mong pagbutho
mao ra’g buwa kang nahanaw

midailos mihunas mihubas
hunasan sa kalimot

-- RODELIO BARELLANO
Caloocan City, Philippines

7.17.2012

oda


(Alang ni Bay Roger Villegas Lactao, kahindog nilang Resil Mojares, 
Junne Canizares, Ricardo Baladjay, ug Teofy Del Mar)

nia kining balakawit
atong isuka ug imnon

ngadto sa mga bitoon

aron mataptapan kadtong
kanhing gigisi mong langit



-- MELQUIADITO M. ALLEGO
Palm Harbor, Florida, USA

sabaan

Matod pa
Sa katigulangan
Hilom kuno

Ang biga—dili
Magsaba, apan
Lahi na siguro

Ang panahon
Karon, daghan na
Og kausaban.

Kay makabungol
Ang pahumot
Ni Inday.

Kay makalanag
Ang tingsi
Ni Dodong.

Sa dihang dinhi
Sa akong atubangan
Sa tindahan

Sulod sa Ayala Mall
Nag-alisngaw,
Nagpasundayag,

Nagtagbaw
Ang sabaan
Nga biga.


-- MARIA VICTORIA BELTRAN
Cebu City, Philippines

7.15.2012

ikaduhang bangaw


Hinay ang kilumkilom sa Clinton Lake. Nanamin
ang mga langgam didto sa linaw. Ang asul nga
sakayan daw gangis nga gahayang samtang
ang kamingaw mao’y nipadpad sa gagmayng balod.
Ug ikaw, gapaabot sa hangin nahimong anino

nga buot usab manamin sa tab-ang nga tubig—
ang tinubdan kurap pa sa bungtod sa Topeka nga
ang kabugnaw makapuling. Kahinumdom pa ba ka
inig abot sa ting-uwan? Wa ta’y lain nadunggan
kon di ang mga timpasaw sa lapokon nga baha.

Kadtong lanog nga pasidaan sa akong lola 
nga di moligdas ubos sa sambag kay ang kasikbit
gaihaw og baboy sa niaging adlaw, giyam-iran
kay adtong higayona diha sa kasadpan mao sab
ang pagbutho sa pikas nga bangaw. Kahinumdom ko

karon pa, ug igmat kang miharong sa anino nga lutaw
sa linaw: diha’y duha ka bangaw ang dila sa kilat.


-- DENNIS S. SARMIENTO
Maryland, USA

7.13.2012

kabugnaw


Ubos sa lingay nga adlaw
nabatyagan ko
nga bugnaw na ang akong dugo,
nga milamay na ang salamangka
sa mga takna.


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Manila, Philippines 

kabahin sa akong damgo


Nahibulong ko nganong
kanunay ra ko gadamgo’g barko
diin usa ko sa mga pasahero.
Di ko katugkad sa buot ipasabot niini.
Ang barko, usahay, modagan
sa kamad-an. Dili malunod.
Balik-balik lang kini sa pagbyahe
gikan ug paingon sa akong gigikanan.
Ang mga pasahero puros wa’y nawong,
wa’y tingog, ug wa ko kaila sa ilang ngalan.
Igo ra sila mosakay ug mokanaog.
Dili masupilon ang dagat
apan masulob-on ang mga balod.
Ug ang dagway sa langit
Wa’y kalainan sa lawod.
Wa ko masayod unsa’y buot
ipasabot sa akong damgo.
Apan matag mata nako
tungatunga sa kaadlawon,
mangurog ko sa kahadlok.
Ug dili nako malikayan
nga maghunahuna
sa atong utlanan—wa’y kailanan
ang pagkatawo ug pagpanaw,
maingon nga usa ra ang gigikanan
ug gipadulngan sa barko
sa akong damgo diin ang tanan
wa’y dagway, wa’y ngalan.


-- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Philippines

7.11.2012

timba


Lalom ang atabay
apan mas lalom ang tubig.
Lalom ang bagting sa kampana
sa orasyon sa kilomkilom.
Apan mas lalom ang bagting
sa kampana nga nagtimaan
sa pagtunod sa lubnganan.
Bug-at ang timba nga atong gibira
apan mas bug-at ang habol
sa kangitngit nga motabon 
unya sa kataposang kagabhion.


-- URIAS A. ALMAGRO
New Berlin, Wisconsin, USA

ganansiya


Labihang guola ni Osting kay
Ang iyang paboritong buwanting
Sayon rang gibihag sa buyogon ni Kardo
Niadtong miaging Domingo.
Pastilan, ang tanan niyang pagpangga
Didto ra man diay sangko sa kalaha.

Karon, inigtuktugaok sa iyang kaguol
Molagom ang nawong si Sima
Nganong wa kini magsulti nga giregla
Sa adlaw sa kinadak-ang sultada?

Apan sa luyo sa iyang tangkal
May tambok kaayong saging
Nga hapit na mamunga—
Kining saginga nabuhi
Sama sa pinasagdang hinigugma
Nga bisan kausa wa katilaw
Sa kagilok sa hapyod ug hagwa
Sukwahi sa hiniktan niyang
Gipunayag tutho sa iyang dam-ot
Nabuhi lang ni sa iti sa kalimot.


-- OMAR KHALID
Metro Manila, Philippines

7.09.2012

anino


Duna’y mga higayon nga huboon ta sa makadiyot ang gihambing anino
sama pananglit kon giunsa paghukas sa bituon
ang kahigwaos sa dag-om nga sagad magyungyong sa kilumkilom.

Maglakaw kitang gaan ang lapalapa nga modapion sa yamog ug tun-og.
Di na sad mangabali ang nanuy-od nga mga dahon sa kogon
kon sugdan na sa lakang ang gilaraw nga panaw,
o malut-ay ang uhay sa mga amorsiko kon tuldokan sa tikod ang paghiabot.

Modupa nga pako ang mga bukton nga mosukod sa gilapdon sa kahinam--
diin, usa lamang unya ka lakdop ang gilay-on sa damgo
nga usahay dagiton sa katalaw, pagduha-duha, kahuyang ug kabalaka.

Unya, mangumbabit sa panit ang dalid sa nangalukat nga bato ug garbo,
mangapyot ang tingog sa nahibilin tang mga tunob,
motabikong usab ang kalimutaw sa matag kal-ang sa tibi ug pahiyom,
mangawhat ang dila sa nangagiw o gisalikwayng mga pag-ampo.

Niining maong higayon diin ang takna way pangedaron sa mga ngabil,
mangamang ang dili makitang mga tudlo sa atong dunggan nga manghapyod
sa amang nga kasikas sa tuko ug kaka, sa mangatagak nga gihay ug luha,

sa manurok nga udlot ug sugob, sa matag gimok ug giok sa pagbati
nga ipataban sa kinawat-kawat nga tutok-– bisan gani sa nagtambiranayng
gakos ug hungihong sa mga halok luyo sa nag-anago natong kahilom sa lawak.

Sa makadiyot. Ah, sa makadiyot. Apan takuwahaw lang sa atong pagbatyag,
mamug-at nga lapok ang lawas inigpanalingsing unya sa kahayag.


kang Cindy Velasquez agig panguhit sa balak nga giulohan niya’g “Fernweh”

-- NOEL P. TUAZON
Dauis, Bohol, Philippines

sa dihang si gugma misakay og ceres


Dili siya pasakay sa romansa--
kining bus nga naghaguros

bisag nagbinagurha ang mga naglingkod,
matag ulo wa’y lingiay padu’ng sa layong unahan.

Ang mga kaumahang nanglabay daw mga kontinente
inalihan sa mga sapa-sapa, mga pilapil.

Kon adunay katawa nga madungog dili kini igpanumbaling
sama’g usa ka langgam nga nahitabo lang sa paglabay.

Ingon sila kining giagian nahisakop sa mga luna diin
ang mga damgo gisaknit sa ilang paglupad.

Si Gugma naghunahuna niini sa makadiyot sama nga
mipasiplat siya sa adlaw sa kasadpan lapos ngadto sa kalimot

kon dili pa unta tungod niadtong nakita
sa dihang ang iyang mga mata nakadakop sa usa ka kamot

samtang kini mibatog sa bukton sa iyang katapad ug
didto mipuyo, tapos sa iyang paglawig

sa pagpangitag usa ka silong sa langit, didto
diin ang talidhay dili lamang usa ka pananglit.


-- JOHN BITON
Hồ Chí Minh, Vietnam

7.07.2012

wala’y laway




Dinhi sa gahuot nga dakbayan, wala ba’y 
Gapamasin pag-ila nako, galakaw, 
Gapanawag: Hoy, ikaw, buang! 
Kaming duha mahimong maggaksanay diha dayon, 
Makalimot sa among luna, palibot, 
Aron mobalikas, mobahakhak, mokiat, 
Molingkod sa landong sa duol nga kahoy, 
Maminaw, magtabi, sa madugay. 
Ug sa taboan sa mga putli nga kalag 
Kining dili-mabaligya nakong kinabuhi 
Basin, sa usa ka adlaw, mausab.

 
-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA


ang balak ni wang, samtang nagyaka mi sa baybayon sa moalboal


"Te Jo, paita gyod diay ning atong kinabuhi." Gibira pagbalik sa baybayon ang akong huna-hunang naabot sa utlanan sa dagat ug sa sinugdanan sa Negros. "Tan-awa, magsuwat ko." Dayon, gibadlisan nimo ang ba’s. Sa pipila lang ka gutling, gipapas sa pinong balod ang badlis. Samtang wa ko’y pamilok nga nagtan-aw sa ba’s…


-- JONA BRANZUELA BERING
Tuburan, Cebu, Philippines

7.05.2012

pagsulti sa tinuod

lahi ang dagway
sa tinuod kon kini
imong litokon

lahi ang bulok
sa iyang tingog

mora kinig
tutonlan nga giarat
naa ang bukog
nga nagtaop
sakit apan imo lang
gihapon kining litokon
pagaw-pagaw apan
dili hagawhaw
bus-ok ang pulong
aslom sa dila
huot paminawon

apan mogawas kini
bisan bilanggoon
sa nindot kaayong
mga bakak sulod
sa imong hunahuna

inig gawas ini
lami ang bation
sama sa unang paglitok
sa usa ka amang


-- RIC S. BASTASA
Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

xenophobia


Kon magkatapad kaha tang duha sa bus padu’ng sa Alegria,
basin diha pa sa Carcar, nanaog na ka. Andamon lang nako
ang usa ka libong pamaagi unsaon pagpanamilit.
Ako na lang, dong, ang mobiya. Dili ikaw.

Maayo pa ang mga kalsada nga di na nimo mabalikan,
mga kakahoyan, mga yamog— imo silang nahinumdoman,
wala ka’y kahadlok nila, nakat-on ka pagtipig nila. Karon,
sugdan ko og ihap kon ikapila na ni nako nga panamilit.

Tingali inig abot ini og libo, dili na tingali ka
mahadlok nako. Basin dili na.



-- CINDY VELASQUEZ
Cebu City, Philippines

7.03.2012

pagsugod sa pornograpiya

unang linalang
minugna ni bathala
harding dalilang

hubong naniba
matintalong mansanas
adan ug eba

gipapahawa
sila gianinohan
sulondong yawa


-- MELQUIADITO M. ALLEGO, JR.
Palm Harbor, Florida, USA

ikaw nga nagbasa:


Duna ko'y pipila ka pangutana
mahitungod sa imong kaugalingon,

mahitungod sa imong kinabuhi,
mahitungod sa imong paghigugma.

Ug aron sab makiangayon
pangutan-on ko sab akong kaugalingon

sa susamang mga pangutana,
unya pangutan-on dayon tika 
    
nganong nalambigit man ta
labi na kon buot lang unta

hunahunaon natong duha
ako ra may nag-estorya?


sa pagkabangga ko sa 'bungbong' ni Craig Hill

-- IOANNES P. ARONG
Olango, Lapu-Lapu, Cebu, Philippines 

Daghang salamat sa mga maniniyot nga gapaambit sa ilang mga hulagway sa Google ug Flickr.