tutok sa lihok

Di ba 

mahimong 

di tubagon ang puol 

ug makanunayong pangutana

kon mingawon ba gayod ko nimo,

apan pasanongon ko lang kining bukton

aron ikaw-it sa imong bukton-- o kaha abaga?

Ug di pa ba

igo ang pagyango

ning akong mga mata

ingon sa pagdul-it sa tanod

diha sa mata sa dagom-- way timik,

way pamilok-- tando sa amang nga tanday?

Apan

hisayring

kon ang pulong 

maoy saad sa panganod,

ang lihok maoy binuhagay sa uwan.

-- ADONIS G. DURADO

Athens, Ohio, USA

kining lawas, mga bukog, sungo ug usa ka laylay

Kanunayng abli ang hawla sa akong binuhing langgam 

Ug nilupad-lupad siya diha sa hawanan 

Ug makadaghan sa usa ka adlaw nibatog siya

Sa puting sanga tapad diha sa lamesita 

Ug niawit sa sanag sa iyang anino sa bildong tabon.  

Gitusik-tusik niya ang ang mga pula 

Plastik nga mansanas nga giadorno sa tupad sa bungbong.

Dili gyod siya molupad sa gawas

Bisan pa man sa abli habog nga bintana,

Bisan unsa kahayag sa kalibotan nga puno sa mga awit,

Bisan unsa kalawom sa kakahoyan sa palibot,

Ug unsa kaasul sa langit.

Unsa kahay panumdoman sa nabaling pako 

O napakgang nga awit nga iyang gihambin?

Usahay kalit nga nihugpa kanako ang daman

Nga wala na sa iyang hawla ang akong binuhing langgam

Ug sa tungang gabii nga baga sa nagtipun-og nga mga balhibo

Nigawas ko sa akong lawak sa mga kaban nga ginaptalinahan

Sa akong katre nga inalmirolan

Ug gisusi ko siya sa iyang paghinanok

Sa katulogon sa kalanggaman.

Nidamgo sa kalibotan nga ako

Ug ako lamang ang tig-apod-apod sa mga bulok

Ako ug ako lamang

Ang tigtagik sa katahom ug kahusay

Mating-ulan o ting-init, ting-ani o ting-tanom.

Pagkamubo sa iyang kinabuhi--

Pipila ka tuig nga pagbuka pagtak-op sa mga pako.

Pagkataas sa ako-ang kinabuhi--

Pagkadaghang mga tuig sa pagbuka pagtak-op sa mga bintana, 

Ug karon mihangad ko sa mga panganod 

Nga gituboan og pino, tag-as nga mga balhibo 

Nga taudtaod mapapas, ug motunga, ug mapapas pag-usab.

Pagkadyutay sa mga higayon nga karon gituwaw, 

gihinganlan, kansang mga utlanan milapos sa halwa 

Ning lawas, mga bukog, sungo, ug usa ka laylay.

-- ESTER TAPIA 

Kathmandu, Nepal

onoris kawsa

Sulod sa miaging kwarenta ka tuig 

walay mitugaw sa bayoneta 

nga akong gilubong 

ilawom sa kongkretong bangko 

sa walang bahin sa kiyosko

kon mag-atubang ka sa parkingan

sa gikamingawan tang unibersidad 

kagabii sa lawom nga gabii

sa dayon nang tungang gabii

human sa seremonyas sa gradwasyon 

mahimuot kang magpalandong kanako 

halangdon tan-awon sa gisul-ob nga toga

isip doktor sa pilosopiya 

sa siyensiya sa politika

nagluhod gipaningot nagkuykoy sa X

ginamit ang baratohong tenedor nga siniklot 

gikan sa buraskang salo-salo

apan ang labawng makahingangha 

mao ang kondisyon 

sa katorse pulgadas nga kutsilyo 

nga akong giputos sa seda nga panyo 

unya gibaatan og naylon nga liston

lalim ka upat na ka dekada ang milabay 

wala gyod ni tapti og taya

wala mohupas ang birhen nga kahumot 

sa panit-karnero nga sakoban 

ug labaw sa tanan

sa suwab dapit sa tumoy maaninag pa 

ang timaan sa tim-os nga kaligutgot 

sa akong kabatan-on   

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO

Dhaka, Bangladesh

kahoy sa handuraw

Ang banaba sa tugkaran gibugha

kay mikubkob ang gamot sa semento

ug miliki ang among agianan,

kay iyang mga sanga namulak

og til-as nga buot mohalok sa tiil,

kay iyang mga larag nga dahon

nagpunsisok na sa silong.

Karon nga wala na ang kahoy

nagmingaw mi kay walay motihol

walay bulak nga motimbaya

inigmata namo sa buntag

walay landong kapasilongan

sa ting-init sa among pagbati.

Pila pa kayha ka tuig paaboton

una molusot og usab ang mga lila

nga pahiyom sa adlaw

diha sa hamtong nga kahoy?

  

-- ERLINDA KINTANAR-ALBURO


Cebu City, Philippines

ting-init

Naglumbaanay na ang pagpangatagak
sa dahon sa mahogany nga gapauraray
sa hadla sa hangin. Tin-aw nga niabot na
ang ting-init. Maaninag pod ang paghubas 

sa sapa sa mga dahon nangsal-ot 

sa mga nanliking yuta nga agianan sa tubig. 

Napawot ug nabantok na ang darohan 

ni Lolo Ingkoy dala’g dagan-dagan 

sa mga batang gapalupad sa ilang mga tabanog.

Ug kon moadto ka’g baybayon, makita nimo 

ang kainit  nga nanamin sa mga panit 

sa mga langyaw nga nagtampisaw daplin 

sa dagat. Sama’g kabaw nga dili na hapit
moundang og humol sa tunaan samtang 

gikanta-kantahan sa mga pakrang nanlimbasog
og kumpayot sa buko-buko niini.

-- JEFF DEL ROSARIO


Danao City, Cebu, Philippines

two lines, positive

Alaga’t 

            Sipyat la!

Bali ka nahipalindas, natumba

Dagos binukolan, tinudkan.

Karaghulog la’t pagsaringsing,

Bali ka man bakhaw?

Bisan ngani’t mga gumamela

Nga naguunay pagpadamo,

Naabuyon hit mga pagpasipara 

Han mga buyog ngan alibangbang.

Laksi na la ngay’an hit takna 

Inin nga panhimo hin bata!

Alagad ka man ka hamabaw 

Hinin nga imo pagtuyaw

Kay bali man magtatapo 

An ulo-ulo ngan alawihaaw

Kun waray may ginpahuwaw

Ngan waray may ginpahungaw.

-- FIRIE JILL T. RAMOS 

Tacloban City, Leyte, Philippines

liriko pahinungod sa lider ug soloist sa musicoustic

             

Adunay kahumot ang gihay

Karong adlaw sa hudyaka
Kita gibayaw sa talidhay
Saulog kalipay nangyaka

Kanimo kami nag-ambahan
May kasingkasing matahom
Tinipigan sa lumong dughan
Dagaang tali ta mahandom

May katam-is paghanduraw
Niining natawhang adlaw
Duweto natong tugahala
Panalangini unta Bathala
  

-- MELQUIADITO M. ALLEGO 
Walker, Louisiana, USA

tutok sa kangitngit

dili mahimo nga buta ang mga lagong

bisan sa tungang gabii nagtukaw 

ang liboang mga mata nga milakra 

diha sa kangingit

nagpunay sila'g tilap sa bag-ong tangko

nga tuba nga wa mabudbodi og tungog

tam-is-aplod nga mibitik 

sa ilang dila aron banhawon 

ang kanhing tagayanan 

ilawom sa Sidlakan

apan nianang sugong nga gikaw-it 

sa bungbong kilid sa binendetahang Krus 

ug tunokong sanga sa buongon,

diha’y laing lagong nga wa na mogimok

apan hait ang iyang tutok dinhi 

kanako nga daw gidibuho sa usa ka 

nagbangotang ilustrador

-- JOVANIE B. GARAY 

San Isidro, Davao Oriental, Philippines

pagdayeg sa pagbiya

Yukbo-i ang kahilom sa biniyaan;

Hakopa ug ibayaw sa kamingawan 

Inig kagay ini nunot sa banha nga pagbiya. 

Malinawon ang gakos sa lamaong palda, 

Gapauraray sa buku-buko sa lingkoranan…
Nagkatag ang mga kuko ibabaw 

Sa lamesa. Napungpong ang mga lusok 

Sa buhok ibabaw sa unlan. 

Katagakon ang sudlay sa may bintana.
Nahayang ang sandal kilid sa pultahan.

Natibugol ang mga pahiyom ug luha,
Gitagi-tagi diha sa higdaanan.  

Ang hait nga tinukokan pino-pinoha, 

Ug isabwag ang anino sa nitikang palayo.
Yukbo-i ang kahilom sa biniyaan;
Hakopa ug ibayaw sa kamingawan.

-- MICHAEL FLORENTINO

Ormoc City, Leyte, Philippines

sa imong pag-uli

gihukaran tika 

sa imong kinaham nga binuyok 

uban sa linat-ang manok bisaya 

gihansakan og tanglad

naghayang sa lapot nga sabaw 

sa labo nga gabi ug luy-a 

kansang kahumot manuksok 

hangtod unta sa imong dughan

sa imong paghigop 

wala ko nasayod

kon natuhog ko ba ang timpla 

nga gipangita sa imong dila 

mao nga nagpaabot ko

sa imong pagdug-ab 

ug paghapyod ba kaha

nianang imong tiyan timaan

sa imong katagbaw

apan wala nako masabti

ang nipuli nga kahilom 

nga gipaambit mo nako bisan tuod 

nahawan ang panaksan hangtod 

mangambot na lang ko 

kon angay pa ba tika hukaran

sa imong pag-uli sunod

 -- DAVE PREGONER


Lapu-Lapu City, Cebu, Philippines

berano

(kang John Kirk, higala) 

Nipis na ang hangin, tin-aw ang langit, 

daghan na ang mga bisita ug tawo nga wala ta kaila--

timailhan sa pag-abot sa berano.

Ingon ini ang palibot sa kataposan natong panagkita

didto sa baybayon kilid sa Yooneek. Sa pagpahuway 

sa adlaw, mobawos ang init nga gininhawa sa yuta.

Lawos na ang mga balili ug sagbot sa unahan

apan nabulit imong dagway sa hayag nimong

ngisi ug katawa. Akong kasingkasing, matod mo, 

dayon balibad sa usa ka tagay nga Red Horse.

Kadali rang humdon ang kahilom. Ug dayag nga dili

alak ang mohupay sa gangulngol sa kasingkasing.

Nilingi ka sa dagat. Gidumdom tingali nimo

ang gipangandoy: barko, mga dapit, laing kinabuhi. 

Dili na tingali takos ang kasingkasing sa pagtadlas 

sa mga balod sa kadagatan, sa paglabang sa laing

isla. Dia na gyod ang berano-- nipis ang hangin, 

tin-aw ang langit diri sa baybayon kilid sa Yooneek.

Busa, adunay kahaw-ang nga kalit nipatigbabaw,

naghatod sa saag nga kabugnaw. 

-- JESSREL E. GILBUENA


Santa Fe, Cebu, Philippines

pagkaplag ug paghan-ay sa mga kinhason

Gakatag kining akong mga pulong 

dinhi niining wanang sa baybay--

kinahanglang hulaton pa nako

ang paghunas aron unta pangitaon.

Kini unta modan-ag diha tadlas  

Sa akong pagbaktas kon naa

nabanlas diha sa kabatohan

ug kon natabonan sa bunbon. 

Kini unta akong mapunit, matapok

ug mahan-ay inig pauli na nako,

igong ihalad ug unta sarang nang 

ikuwintas duot sa imong dughan. 

 -- JOHN CARLO P. BERONIO

Cagayan de Oro City, Philippines

hala, haskang taasa sa ilong ni imee!

“Imee Marcos, a current candidate for a Philippine Senate position and the daughter of former Filipino President Ferdinand E. Marcos, says she graduated from the University of Princeton in 1979. Although she enrolled in the University in 1973, no record shows that she graduated.” – The Daily Princetonian, 2/26/2019

Tuo na lang gud nga gituboan og mata’g tiki 

ang tunga sa iyang kilay. Inig ingon pod niya 

nga nanugdon ang mga buyog, gakapuliki 

pagsupsop sa mga lusok sa iyang pilok, hala,

bawsi’g kidhat ang kirat! Uy, panghingugmo

kon motuo ka nga gikan sa iyang tungol

ang gihuyohoy nga alimyon sa insenso!

Ayaw ingna nga kita’y kuwang og dukol.

Kanang taghoy sa bungi duyogi’g budyong

kon duna’y mangharana inig udtong tutok. 

Kon motuo ka nga taas og lupad ang lagong--

Puti, dili pula, ang mata sa isdang dubok. 

Kon nabuhi tuod ang kiko nga si Pinocchio,

Petsa uno sa Abril na pod ang Flores de Mayo.

-- MICHAEL U. OBENIETA 

Topeka, Kansas, USA

sa akong kanhing silingan nga si hatshepsut

Mare, gitangtang na ang imong hulagway

nga nakaplastar sa una ibabaw sa piano 

sa inyong balay. Gipulihan na og mga bulak 

nga plastik sa bag-ong asawa sa imong anak. 

Sa gawas, putli ug puti gihapon ang mga rosas 

nga tinanom nimo kanhi. Ang ilang alimyon

manawag gihapon sa inyong hardin. 

Matod pa sa imong anak, siya daw 

ang nagtanom niini. Kutob na lang ko 

sa pagngisi. Kitang mga inahan, usahay 

sama ra sa mga panganod, dumdumon lang 

kon nanginahanglan og ulan.

-- DELORA SALES-SIMBAJON

Butuan City, Agusan del Norte, Philippines

pahimangno alang sa mga tiguwang

Kon makahukom ka pananglit nga 

higugmaon nimo ang usa ka batan-on, 

pagkat-on unsaon pagtugsaw sa mabaw 

nga lim-aw. Pagtuon unsaon pagpugong 

sa hagok, ug kon molingin unya damlag 

ang buwan, kinahanglan andam kang

mobayle sa nagkayuring nga huni 

sa mga mangliw hangtod ang tanan

mapalong inigtumaw sa kabuntagon. 

-- JONDY M. ARPILLEDA

Tandag City, Surigao del Sur, Philippines

patan durbar square

Sa pagsuroy nako sa Patan Durbar Square, nalinga ko sa kanaas sa 

mga hayag nga bulok sa sari ug shawl, ang kalit nga pagtungha 

sa mga gagmayng stupa, mga estatuwa, tawong liyon, ang diyosang 

dagha’g bukton ug kamot, tagutlo ka mata, mga ligid sa pag- ampo, 

ug ang wala’y pagpanuko nga paghikap sa agtang sa baka nga pinintalan 

og pula nga kolon, ug mokusog og tibok-tibok ang akong kasingkasing, 

kay ako mobalik sa akong pagkabata, kay daghan kaayo’g madyik ug 

kahibulongan, ug siguro ko nga ang dakong bitin nga kahoy sa atubangan 

sa templo, mabuhi kon wala’y magtan-aw. 

Kaniadto ang ilang tubig moagas sa mga puthawng tubo nga kinulitan 

og imahen sa mga bathala sa tubig ug ilawom sa syudad nagtukaw 

ang mga reservoir nga kanunayng midumdom sa mga aginaan sa tubig. 

Apan daghan na kaayong plastik nga nagtapok sa daplin sa mga puso, 

mga basura, may iro pa gani nga nagtinga sa daplin, ug ang karaang 

mga tubo nadugkal sa pagtukod sa mga bag-ong kabalayan.

Sa Rato Machendranath, makahubog ang mga bulok nga gipintal sa mga 

puthaw ug tumbagang mga hayop-tawo nga diyos, mga pak-an, ikogan, 

bangkilan, ug usab mga dili-katuohang-mga-posisyon sa pakighilawas 

sa mga hayop ug tawo, may bulingong karpet nga gihayhay sa usa ka 

barandilya, ang abog mikaging sa mga kinulit nga balhibo sa diyos nga 

unggoy, mga pinong kulit sa mga poste sa mga kahoyng nahanaw, nawong 

sa bato nga napanas, mga balisbisang tumbaga nga gituboan og mga dagko

nga medalyon, ug sa tibuok hawan ang baho sa insenso ug hinayng 

pagkatun-as, mihunghong ang mga agay-ay, mga dagkong estatuwa 

giangkon ug balik sa orasan sa mga balas sa orasang nga dili mahubsan.

Ug kining tanan, makadani sa utok, bisan pa man og dili masabtan. 

Sa pagpahuway, nilingkod ko sa ang-ang sa hagdan, mora’g gargoyle

nga nagtungkalo sa Patan Durbar, naglantaw sa mga ritwal sa kahaponon, 

sa dihang and kilomkilom mitina sa panit sa mga buhi ug di-buhi, 

ang kaiinit mialisngaw sa mga bulok sa makita ug di-makita, ug ako 

nangandoy nga unta dunay pag-ila, walay pagduha-duha nga kahulogan, 

sama sa iro nga dasig nga mosugat sa iyang agawon, moabot kanako.

-- ESTER TAPIA 

Kathmandu, Nepal