2.27.2019

metapisika


ang tibuok mas labaw kaysa sa iyang bahin
tibuok ang bahin kaysa sa iyang mas labaw
mas labaw ang bahin kaysa sa iyang tibuok
labaw ang iyang bahin kaysa sa mas tibuok 
kaysa tibuok mas labaw ang sa iyang bahin
sa iyang bahin kaysa ang tibuok mas labaw 
iyang labaw ang tibuok kaysa sa mas bahin
bahin sa iyang mas labaw kaysa ang tibuok


-- ADONIS G. DURADO
Athens, Ohio, USA

gahom


“Namulak na ang akong orchid!”
Siyagit ni Mama sa among nataran,
dayon tawag sa akong ngalan. Dali-
dali nakong gibutang ang akong karaan
nga manyika. Paspas kong gadagan 
paingon sa orchid. Buot ta nako 
nga sabton ang iyang gahom: 
nganong makapabukhad siya 
sa mga pulong taliwala 
sa dugay na nga kahilom. 


-- DELORA SALES-SIMBAJON
Butuan City, Agusan del Norte, Philippines

2.23.2019

aninag


Dili tanan
nga naa galingkod sa balas ug galantaw sa dagat
gapaambit sa kasadya sa ilang mga hinigugma. 

Ug dili tanan
nga galubog ug galangoy-langoy buot modimdim 
sa pakigsangka sa mga balod. Tuho-i—

naa’y uban   
malaomong gapaabot nga huypon ra sa huyohoy  
ang nagkapalong nga dilaab sa kapunawpunawan. 


-- JONDY M. ARPILLEDA
Tandag City, Surigao del Sur, Philippines

layover sa incheon airport


Ang dagan sa atong panagtabo
Mag-agad ra gyod kon pila ka ka oras diri. 

Kon 12 ka oras, na hala--

Sakay sa bus paingon sa Seoul kay
Ang duha ka oras sa dalan padung didto 
Naa’y ikadalit nga gamay'ng gasa: 
Ang pag ila-ila pagbalik sa imong tingog, 
Ug ang pag andam-andam kon tapsingan ba
akong kamot sa imong kamot.

Sa Gwanghamun dapit sa city hall
Ang mga palasyong dug-ol sa usa'g usa, 
Si Haring Dejong ug ang bayaning si Yi-sunsin 
Nagbantay sa tunga-tunga sa dalan, 
Maghilom-hilom ra, di ra ipanabi 
Ang panag-estoryang napalid.

Kon unom ka oras—
Anaa ra’y dagat duol sa airport diri sa Incheon.

Dili ni dagat sa Cebu kay 
Ang balas lagom ug ang tubig lawom, apan 
Ang isda ug kinason mao-mao ra 
Sa atong ginakaon kaniadto. 
Tilawi lang. Basin naa’y lain timpla 
Imong matilawan dala panamilit
Sa mga nangaging sinabwan.

Kon tulo ka oras—

Ang kapiit ang panahon
Kape sa Starbucksra ang madalit. 
Hain maayo'g hagkan na lang tika sa C.R. 
Sa di pa ka mouli sa imong laki.


-- DANESSA ALINSUG

Bucheon, South Korea

2.19.2019

nocturne


nagkintokinto sa akong katulogon
ang mga nota ni Chopin—
mga anino nga naaninaw
sa alimungaw,
hinayng ulan nga nasaypang
tunob sa gipaabot,
kasikas nga mikanaas
taliwa sa duka ug tagpilaw

way puas ang kumpas 
sa nagtuyok nga tapiraw
ug sa makanunayong taknaan
kansang pinitik
kasingkasing sa kagabhion


-- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Zambonga del Norte, Philippines

litaniya ni borden


Matod ni Maestro Bandillo, ihagawhaw ang bangaw pagkahuman 
sa imong pag-uwan. Pintali sa imong lasawng dugo ang daman 
sa aninong buhilaman nga gitabyogtabyog sa mga pekeng sanglitanan.

Ituslob unyas kalawran sa Alcantara ang imong pungkol nga brutsa
aron mapugwat ang nahinanok nga kataposang sirena
nga dugay nang nagdamgo sa pagbuka sa iyang mata.  


-- KEVIN A. LAGUNDA

Talisay City, Cebu, Philippines

2.16.2019

kabahin sa gugma


Tungod sa kalisod paghubit niining butanga,
ingon niini ang akong sumada:
Salamin kini nga napusgay
Mga talinggab nga makalilisang
Nga nagpasad diha sa hawanan.
Kon motadlas ka sa ibabaw niini,
Akong itambag nga kini buhaton
Matag takdol sa Bulan,
Diin ang kalibotan masakiton nga gitakigan
Dawata ang imong matam-is nga samad
Dawata ang mapula nga kamatuoran
Mas kulba-hinam kon kini buhaton sa kangitngit
Niini, mas mogimok ang imong lapalapa sa tam-is
Niining pagkasamad, sa hapdos niining kalalim
Paaboton nimo ang tanos nga pagdulot
Sa mga tipaka diha sa mahumok nimong unod.
Almuhadon ang kagabhion nga maminaw
Sa hinay nimong pagsaulog, sa way letra nga pulong
Sa way pagpangutana, sa way pagduhaduha
Sa way paghunahuna nga kini diay gugma.


-- OMAR KHALID
Metro Manila, Philippines

alang sa imong facebook profile picture


Nitindog kang problemado ug naglibog sa ngilit sa pangpang, gananaw ngadtos nagpuyong kahaponon o daw sa gakahanaw nga kapunawpunawan diha sa pagpamugos sa kangitngit. 

Kon diin ka nibarog, ang nahabiling kahayag mikunsad kanimo sama sa usa ka higala ug ang uswag sa huyuhoy natigom isip gakos. Ang kalainan, walay kahilwasan niini. Apan adunay konsuwelo sa pagpakaaron-ingnon nga walay gidangat, walay usik. 

Ug ikaw mikurog sa mga timailhan: ang subangang bahin ning atong dakbayan kon asa ka lumulupyo gakahimong mabudlay, ang pagtagad sa mga hinigugma mo kaniadto wala nay bili sama sa luwa, ang tanan natong kabtangan matay-an sa ilahang gidak-on. 

Kon kining mga karsada mawad-an og kinaadman kon asa ka dad-on ug ang mga sanga sa kahoy mopataas sa ilahang kasubo ngadto nimo, ug ang nag-inusarang layat molalang og madanihong damgo, ikaw naghinaot lamang nga dili na mobalik.


-- ALTON MELVAR M. DAPANAS
Cagayan de Oro City, Philippines

2.13.2019

pag-ugkat


(paghinumdom sa mga nadat-ogan sa Manila Film Center, Nobyembre 1981)

Tan-awa, dili baya kinahanglan ang linog. Dayag 
bisan sa kinahabogan nga kabugnaw nga sagipo 
ang agipo sa mga bulkan samtang galanog-
lanog ang nahunlak nga dag-om. Tan-awa
ang awas nga lamaw— bukog, unod, dugo— ug
nganong kini malasaw ra, mayabo inig tay-og
sa tuboran sa mga bakho. Ug usab pamatia 

ang makapangag nga mga kagot duyog
sa mananabtan nga nanghuy-ab sa puol niyang 
pangandoy nga unta puhon siya maamang 
aron iyang masumpayan ug masabtan na gyod
ang kahilom sa giludhan. Bitaw, dili ta maglangas
kon buot natong molingkawas sa gakos sa huyong-
huyong. Dili ta magpagapos sa mga ulod 

nga mopabinhod lakip sa atong tabon-tabon 
kon dili ta mag-inabat og tukaw. Tutokan ta
ang mga santilmo bisan tay-ogon sa kakulba
ang atong kabukogan. Dili baya kinahanglan
nga magping-it. Bisan sulod sa sinehan, singgit lang 
og sunog kon ang salida mopataas ra sa lamat  
tugbang sa bangaw. Ihangad pod ang pagkulihad. 


-- MICHAEL U. OBENIETA 
Topeka, Kansas, USA

ang panumdoman sa usa ka isda


Nahimong serena si mama. 
Matag biyo sa otsenta anyos 
gikan sa sala paingon sa kusina, 
kanunay siyang mangutana, 
“Kinsay imong uyab ron?” 
“Si Catriona, Ma,” litok ko sa ngalan 
niadtong ginganlang reyna 
sa tibuok kalibotan sa mantalaan. 
Sa iyang pagsukad sa tinola sa lamisa, 
mihayat siya kanako sa iyang paglingkod, 
“Kumusta na man mo ni Maria?” 
Ingon ko, “Ma, lima na man ka tuig ang milabay.” 
Unsa gud diay, tubag niya, ug dayong higop 
sa nag-aso-aso pang sabaw.
Nangutana siya kon kinsa’y nangompra 
bisan og bag-o ko lang gitunol 
ang sukli sa tibuok niyang gipadala. 
“Manimba mo ron ni Milagros?” 
Nangalisbo man gyod og kalit 
ang kahalang sa sili nga gipusa ko sa ginamos. 
“O, ma,” tubag ko kaniya, bisan tuod 
og Sabado pa ug si Milagros nagmilagro na’g iya, 
tua namampam sa Hapon human sa dakong giyera
nga ambot og kanus-a pa tong sirkaha. 
“Wala pa mo’y plano ni Leonore magminyo?” 
Wala koy nahinumdumang Leonore, 
apan gitubag ko siya, “Ma, moabot ra 
gayod mi anang puntoha. Labi na 
nga gihigugma ko siya taman sa ginhawa. 
Magtukod mi’g kapuy-an nga gama sa kahilom.”
Mikupot sa akong kamot 
ang katunga daw isda nga akong inahan 
nga nakauyon sa maong babaye, 
ug miingon, “Gikalipay ko, dong.”


-- JANUAR E. YAP

Talisay City, Cebu, Philippines

2.11.2019

panamilit


(alang ni Madame Perla)

Tingali mao kini ang gihunghong sa hangin
duyog sa abog: “Dad-on ko ikaw sa sirkus
sumala sa imong hangyo inig saulog 
sa adlawng natawhan.” Ug tuod man 
ganihang sayo sa buntag gihuyopan sa lagom 
nga huyohoy ang tulda sa lalake nga bukon.
Unya, nisuksok sa dunggan ang abog, 
daw dila: “Mopadayon na ko. Nasuta na nako 
kon unsa’y gipanugon luyo sa pahiyom.”

Ulahi na ang paaboton. Labaw pa sa kangitngit 
ang hilom nga kabugnaw sa panamilit.


-- DENNIS S. SARMIENTO
Baltimore County, Maryland, USA 

adobo ni mama


Samtang nagtulo ang sabaw lahos sa akong puti nga kamisin, diha'y bata nga dalin-as ang luha sa iyang aping. Sama sa patis nga gaduhig sa akong ngabil, nisip-ig siya og taman sa dughan sa iyang inahan.

Bisa’g iyang hilak ug kumo hinay ug huyang, iyang gisumbag ang hangin. Iyang gisumbag ang dughan sa iyang inahan. Kini pod atong handumanan, dili magpalupig og tuktok, samtang kita gahinuktok, gahigop sa sabaw ug galamoy sa unod.

Kinahanglan ilisan ang lampin sa bata segun sa akong napanimaho. Ang sud-an sa akong atubangan nialisngaw pagbalik sa pahumot sa akong mama samtang nangandam paggawas sa among balay, labi na’g gikan siya gipaningot sa among kusina.

Patis sa akong dila ug ang puwa nga kolorete ni mama. Unsaon pagtangtang ining natamla sa akong kamisin? Galisod pod ang kabanha sa gahilak nga bata. Apan lisod papason ang pahiyom ni mama niadtong nipiyong siya samtang naghigda ug naminaw sa huni sa mga langgam. Ug ang iyang panit nilagom samtang ang iyang ngabil daw gipatisan.

Samtang nailisan na ang bata ug gipahid sa inahan ang luha sa iyang anak, nakahilak hinuon ko. Nilubad ang handumanan ug ang bata nihilom.

Apan kining kamisin kinahanglang labhan.


-- MIGUEL ANTONIO B. GARCIA  
Zürich, Switzerland

2.08.2019

ang dalan sa villa caraga


Nagsidlak-sidlak ang mga suga
padulong sa Villa Caraga  
karong gabhiona. Daw kidhat

sa kaanindot nga nagpaabot
sa unahan. Apan lapad 
nga ilad ang tanan. Sa unahan, kagang-

kagang diay nga dalan. Kaniadto
aginudon pirmi sa mga politiko--
ang ilang mga tingog

ligdong mosuong sa mga siradong 
pultahan ug dunggan. Andam daw sila 
mokabyog sa dagko 

ug gagmayng bitoon 
alang sa mga katawhan. Apan 
nisutoy na lang ang mga tuig

uban sa hanoy nga hangin. Nagpabiling
liki ang nagkamuritsing 
nga agianan-- lagbasanan lang

paingon sa ilang mga damgo. Basin
usa ka salumsom, mountol ra 
ang ilang gisakyan 

ug mapakong ang ilang 
gasinaw nga agtang.


-- DELORA SALES-SIMBAJON
Butuan City, Agusan del Norte, Philippines

huyohoy


Tugbang sa kasikas sa talisay, nikisaw
sa akong panimuot, ang imong pag-abot.
Gilok sa dunggan ang gikataho
tadlas sa habagatan ug sa amihanan—
budyong sa baybayon nga ipatik 
sa panumdoman. Apan ang kakalit
sa imong pag-abot mao ra
usab diha sa imong pagbiya.
Kon kini usa ka gasa, akong laoman:
Basin naa ra’y tumong kining tanan.


-- R.L. BERTULFO
Talisay City, Cebu, Philippines

2.05.2019

ang piniriso ug ang mag-aawit


Hinay nga mipatigbabaw sa kawkaw sa mga uwak
ang imong tingog--
mag-aawit nga madungog apan di ko makit-an, 
dinuyugan sa sista, ang imong tingog subo,
puno sa mga panultihong wala’y kamatayon,
samtang misanay ang mga balili  
sa mga abling lagwerta.

Ang kablit sa kwerdas sa imong sista wala’y kapait, 
ang kablit sa imong kwerdas kanaas sa mga gamayng sapa 
nga nangeskapo sa magbawng mga agianan padulong sa dagat.

Nakaila ko niining tunoha, morag bag-o, 
mora sa’g karaan,
ug kon duyogan ko ikaw, tingog sa uwak 
ang mobuswak sa akong tutonlan,
tingog sa hulaw, sa dili mabangbang nga kauhaw, 
busa padayon,
wa ko hiilhing mag-aawit, 
hinaot nga wa’y mga samad o uwat nga motapot sa imong tingog,
hinaot nga taas ug kinabuhi ang mga kwerdas sa imong sista
walay kini’y kabugtoan,
bisan pa man kon agawon ang hangin sa itom nga mga pako
sa mga dapit sa pag-inusara, sa mga uga, nangliki nga kamingawan.

Kining mga panghinaot gikan sa imong nangawat-kawat 
nga tigpaminaw nga karon naghangad sa habog nga bentana
diin ang mga nota mga bituon nga nangasangit sa mga rehas.


-- ESTER TAPIA 
Kathmandu, Nepal

kan nanay kalendaryo


An kan nanay kalendaryo iya ginsusuratan.
May walo ka adlaw nga gin tsekan ngan 
duha ka pulo nga may ekis. Kundi  
mas damo pa hito an amon pakiana.
“Ito nga inekisan, ito an  mga adlaw
 nga sarawayon, salaan”, baton niya
han amon pakiana. “ Kay ano man?”
“Ah! basta,  maraut it bata nga pakialamera”.

Usa ka adlaw, hi Nanay 
naaro-tubang han iya kalendaryo, nag iinihap.
Nagsirom an nawong ginrabot
ginkunot, tapos ginpiro-piksi an paypay han bulan,

Katima hadto hi Nanay nagsisinuka, 
nanluluya, ngan nagpipinamusa.
An iya tiyan nagdinako, ngada’n 
pag-anak kan Lilay, an amon ikalima.

Siring ni Apoy kan Nanay nga nagpapasuso
“Pagbuot ito’t  Diyos, karawata. Magkadiano pa man
iton kada bata kanan langit ito ginhatag nga grasya”.
Tikang umabot it amon puto, apinas kami makasura,
Tapos hi Manoy  waray na pag-eskwela
Ginpaupod na ni Tatay ha dagat pangisda. 
Baga’n ungod an sagbang ni Dada Tikya, 
ngalaong , “Intawon hi Sergia nagdugang na liwat 
hin turubongan na baba. Bis’ pa man it kanan langit
grasya, kay waray man pakapin nga ipanmaralit”.
                        
Hi Nanay tikang hadto, waray na gud 
Mag arug hin kalendaryo.


-- FIRIE JILL T. RAMOS 
Tacloban City, Leyte, Philippines

2.02.2019

kinabatian nga kinhason


Sa dili ko pa ibukot ang kataposang kurtina, tugoti ako sa pagsugilon kaninyo mahitungod sa usa ka talan-awon kaniadto samtang masulob-on akong nagbinugtong sa baybayon. Apan, sa akong pangagpas, malipayon ug dayag sa ilang kasinaw ang mga bato uban sa nagkadaiyang bayanan sa aninikad, litob ug bug-atan diha sa akong tiilan. Ug gitaliwad-an sa ilang kaanyag mao pod ang usa ka laksot nga kinhason, natipak ang iyang bayhon ug ingon sa kumo iyang gidak-on. Tataw kaayong pipila na ka higayon siyang gisalikway ug giyam-iran. Bisan gani kon ako mao’y pasultihon siya mao’y pinakabati nga kinhason niining gibarogan kong baybayon. Kapila na kaha siya gilampurnas sa nagkadaiyang gidak-on sa mga bawod? Daghan na tingaling gakos ang iyang natilawan sa managlahi nga matang sa gapnod. Ug nasayod ako nga gitusik, giingkib ug nibalikos na kaniya ang tanang mangtas nga mananap sa lawod kon ugaling mahiatlan siya sa taob. Sa wala’y pagduha-duha dihadiha ako siyang gipunit ug gihagpat ko ang mga lumot nga mingkapyot, namilit ug nanuhot-suhot. Gihinisan ug gipapas ko tanang timaan sa iyang pagkadagatnon. Niadtong tungora, mipabathay siya’g gibug-aton sa akong kamot kanako. Lahi na siya sa ubang kinhason sa baybayon. Daw gitahasan ako sa dagat nga siya amumahon, angkonon. Sa wala’y panumbaling nagpaangkon usab ako kaniya. Tingali, kon may pagbati man siya, lahi ako sa tanang nahidangat niining baybayon. Sa akong paglakaw, sulod sa akong dughan, hugot akong nagkumo kaniya. Nasayod ko nga mahimo namong, tadlason, baktason, ug subayon tanang matang sa dalan sa kinabuhi latas sa umaabot namong katuigan gawas sa dalan sa iya-iya namong kagahapon.


-- KENNETH MICHAEL BABA
Borbon, Cebu, Philippines                                

atubangan sa samin


Ang nangalagas nakong buhok 
di na lang nako iphon og kausa, kaduha…

kon dili pila na kabuok nga lumpong 

ang nadakpan nako samtang nangikyas 
ang gipugngan nga bakho. 


-- DANESSA ALINSUG

Bucheon, South Korea

Daghang salamat sa mga maniniyot nga gapaambit sa ilang mga hulagway sa Google ug Flickr.