3.29.2019

sangtuwaryo


Dinhi, karon
sa pribadong espasyo
sa uniberso
way luna
alang sa kabanha.

Ako ang anino
sa usa ka suok
sa kagabhion,
gialirongan
sa kahumot
sa init nga kape,
sa karaang alimyon
sa librong gibasa,
sa alisngaw
ug hagawhaw
sa saag nga ulan
sa berano.


-- GRATIAN PAUL R. TIDOR
Dipolog City, Zambonga del Norte, Philippines

laylay


(balos sa balak ni Jae Mari Magdadaro nga “Nunot sa Imong Pangutana Kon Kinsa’y Una Natong Nakatulog sa Milabayng Gabii”)

Aron dili ka magduka, 
ayaw na paghago 
og paabot nako. 

Wala kay angay 
ikabalaka, ‘day 
basta ipakang-a lang 
kanang pultahan 
sa imong damgo. 

Sa kasamtangan, 
busog na ko sa mga hinog 
nga pasumbingay 
nga gatubo gikan 
sa lungsod diha
sa imong pusod. 

Natagbaw na ko sa atabay 
nga puno sa imong talidhay. 
Ug bisan tuod taas-taas pa
ang akong pagbaktas 
niining malamaton 
nga nataran, 

subayon ko lang 
kanang mapa 
nga gigama sa imong
pipila ka panghupaw. 
Kon ugaling masaag 
latason ko ang lasang 

sa imong buhok 
ug ang kahabog 
sa imong dughan
aron makadangat 
diha sa utlanan 
sa imong ngabil. 

Busa, langga,
ipakang-a lang ang pultahan 
sa dili pa ka mopiyong. 
Kay sa higayong 
maalimungawan ka, 

wala kay laing madunggan 
gawas sa akong hagok 
nga hagbay ra nakigduyog 
sa imong paghinanok. 


-- TON DAPOSALA
Cagayan de Oro City, Philippines 

3.25.2019

lawom


“Lawma sad ani, uy,” pasiaw pang 
Ma’am Hermosa dihang gibasa
ang bag-o kong balak. 

Sama sa naandan, mikanga ko 

dayog lingiw dihang ako na pod 
nasigpatan ang lawm nga kimba 
sa tumtomon niyang dughan.


-- ADONIS G. DURADO
Athens, Ohio, USA

kadali ra sa pagpanaw


ug kadali ra sa pagmata sa adlaw
ug kadali ra sa pagpuwaw sa buwan
ug kadali ra sa pagtaob sa dagat
ug kadali ra sa paghunas pag-usab
ug kadali ra sa pagsalingsing sa dahon
ug kadali ra sa pagkaopaw sa kahoy 


-- KRING KRING RODRIGUEZ 
Danao City, Cebu, Philippines

3.21.2019

hubit sa ting-init


Kinsa’y mosalikway—tan-awa!
Sa katubayan ning bilabila?

Nanalingsing sa daplin bisan
Hagbay nang gakuripot ang uwan.

Tan-awa ang iyang kalunhaw—
Gilaw sa paglaom agi’g huwaw!


-- R.L. BERTULFO
Talisay City, Cebu, Philippines

lucas, wala gihurot ni stella ang iyang kape


(sumala ni Paul Randy P. Gumanao sa sugilanong “Sa Kalsada”)

Ang wala nimo nahunahunaang
sugdanan sa inyong sugilanon…

Ikaw, usa ka arketipo: laki nga
nidali og sulod sa eskuwelahan

aron mangopya ug dili anad
mopakita og gugma sa manghod. 

Namatikdan na lang nimo
nga miabot ka sa bilyaran

aron butangan og druga ug bunal-
bunalan sa mga laking imo kunong 

mga igsoon sa gang ug naningalang 
anaa ang manghod, saksi lamang

unta kon kaantos pa siya sa imong
kasakit. Sa ulahi, gamaskara siya

sa iyang panti. Nangabot dayon
ang mga pulis. Nanagan mo.

Ikaw, padulong sa mga estudyanteng
gatigom alang sa hustisya. Sa ulahi, 

nahunahunaan nimo ang manghod 
ug ang usa ka arketipo sa sugilanon:

ang gamayng detalye sa sugdanan,
ang wala paghurot ni Stella sa iyang kape.


-- M.J. CAGUMBAY TUMAMAC 
General Santos City, Philippines

3.17.2019

sugibalak sa duha ka dagsa


May gihaya sa isla--
dili patayng lawas sa balyena,
dili nabigador nga nawad-an sa sakayan,
dili mananagat nga nakabsan sa kapalaran,
dili manggugubat nga gikan sa pakig-asdang
sa halayong gingharian.
Unsa man diay?
Duha ka gapnod nga lawas:
hubo, mangtas, makalilisang, mananapon.

Wala silay ilhanan sa ilang pagka dagsa
gawas sa marka sa gugma
nga buhing nagpitik sa
buhi sab nilang kasingkasing.
"Buhi kini sila," miingon ang labawng pangulo.
"Oo, buhi kini sila, nabuhi tungod sa gugma,"
matod sa labawng magtatambag.
"Sayop kamo! Patay na kini sila
apan namatay kini sila mga malipayon,"
segun sa labawng sundalo.

Ang wa lang mahibaw-i sa mga islahanon mao:
nga nagsugod ra kini sila isip asul nga mga tiil—
mga perigrinong tiil nga midawat
sa kataposang komunyon
sa mas asul nga kahaponon...

Ilang gilubong ang duha ka dagsa
nga walay lapida, gawas sa gipabawon
nga pipila ka lusok sa luha. Ug nahimong
awaaw kadtong sementeryo
apan ang buhing kasingkasing miturok
mibusikad, milambo sa iyang pagka siya.
Oh, binhi nga tinago, hamili, putli!

Sa unang semana sa Abril, may niturok nga buwak
sa ilang lubnganan. Asul nga bulak kansang
mga gihay maantigong mohilak.
Ug kanang adunay mga sakayanon
nga mahilabay sa isla, inig-ariya sa
ilang astrolabo, moingon sila:
"Kanang islaha maoy sangtuwaryo sa gugma."


-- OMAR KHALID
Metro Manila, Philippines

black hole


Dili sayon matagak diha sa kagahapon 
nga andam na sab unta natong sak-on. 
Sama pananglit sa taas nga pagbinat
sa atong mga kamot aron sa paghangop kanato,
sa atong dungan nga pagtikang diha sa higdaanan
nga miduot ug mipalubong,
ang pagtuasik sa kamingaw
nga gipaagi nato sa pag-akob diha sa halok,
ug sa nasaksihan tang pag-inat sa kaugalingon
nga mibalikos sa matag-usa kanato. 
Dili sayon ang buot natong paglingkawas niini—
adunay igong luna ang gikinahanglang abton
aron mahimulag kita niini,
tukma nga pagpilo-pilo ug pagbuho sa panahon
aron makalusot kita niini,
igo nga kaisog sa pagsalibay sa mga butang biniyaan
aron malimot kita niini. 
Ug kon dili gani nato maabtan ang pagbuto 
sa mga butang diri kanato, 
suyopa nalang ko’g balik diha kanimo. 
Patuyoka ko’g balik sa imong kasing-kasing.
Palutawa ko’g balik sa imong huna-huna, 
ug putsa na gyod ko’g maayo sa imong kangitngit.
 
Kay nianang higayona, kon imo kong tugotan 
pag-abli balik sa imong kaugalingon, 
andam kong kalimtan ang tanan: 
ang takna, luna, ug ang mga biniyaan natong mga butang 

nga buot molalang ug lain-laing duha kanato.


-- MICHAEL S. FLORENTINO
Ormoc City, Leyte, Philippines

3.13.2019

nadat-ogan


Nakagay, nadugmok 
ang baso. Gadan-ag sa bato, 
ang gilak sa takdol gadayag
kon unsa’y dili na
mahulma pag-usab. Dili na 
madakpan ang pagtuang
bisan nanaghan ang lanog
duyog sa kamingaw. Ug
inanay nakigtigi sa buwan
ang akong dughan.


--  JEFF DEL ROSARIO
Danao City, Cebu, Philippines

usa ka sugyot


Ayaw'g tunla ang kasakit
kon uga ang imong tutonlan;
hunari usa og bali usa ka lad-ok
nga laway padakin-as paingon
sa imong dughan--

kay kon dili mo mabuhat
ang gisugyot sa albularyong buta
dili mo usab makita ang kamatuoran:

gikinahanglan sa mga kasili
ang tubod nianang kawayanan 
aron makigbayle sa mga hait 
nga bato sa kasapaan.

Ug kon imo gihapong tunlon
ang tumang kahapdos (kay matod mo 
ikaw ulipon sa kaugalingong kusog),

nan, iampo sa mga diyosa 
sa balete nga dili ka na mabukog 
ning higayona kay mismo ang misay 
nangyam-id na ug nangandam
nga mokawras sa imong tutonlan.


-- JOVANIE B. GARAY 
San Isidro, Davao Oriental, Philippines

3.09.2019

pagtimaan og bakunawa kabahin sa kawad-on ni juan


“Name me one person that was arrested because of political or religious belief during that period. None… Name me one person that was arrested because he criticized President Marcos. None.” -- Juan Ponce Enrile, kanhi defense minister ni Marcos ug giilang “architect and implementor of Martial Law” (Rappler, 21 September 2018)

Wala. Dili pod baya makita

ang tango sa kangitngit, ang kuko 
sa katugnaw, ug ang ikog sa kahinanok. 

Ay, ayaw tugawa ang latagaw nga kaka 
ilawom sa iyang gilawalawa nga buhok!

Patugsawa sa dag-om iyang mga lakang
layat sa kagutom sa sawa— galuklok,

gilunopan diha sa imburnal nga angkla
sa ihawan. Gakampat ang pula sa lapok,

galakra sa iyang lapalapa lakip iyang dila.
Gawitik-wisik ang bagnos sa iyang halok

ug tug-ab. Pasagdi lang. Dili baya 
ilad ang gisangyaw sa mga tuktogaok

bisan ang buwan usahay wala.


-- MICHAEL U. OBENIETA 
Topeka, Kansas, USA

tulo ka dangaw


Tulo ka dangaw tikang han akon dughan
Huyayag an imo katurog samtang
Ako ibinilin mo pagnawa 
Ha pagmamat’an.
Tumakla an tagoto pag-ughaw,
An bukatkat nan-aghat,
“Dak’pa it’ himaya ha luyo hit mga damgo”.

Ginpamaspas ko an imo alimyon 
Nga nagtirok ha akon ulunan,
Nagpanikid an akon kalag
Naglayat ha kagabihon an akon buot. 

Gintultol han akon tudlo an dalan 
Tikadto han hinipos nga katam’is,
Ginharing an baga, ginpalaga ngada
Paglalahingab han akon kauundan,
Pagpusak han nagrarangat nga kahayag 
Nag-aawak, nag-aawas, naglalagidlid 
Nagtitirok ha akon kasu-kasuan,
Nagpapaluoy ha kamanatok
Nga nagtataob ha akon kaluluthan.

Tulo ka dangaw tikang han imo 
Huyayag nga pagkaturog 
Umangkas ha bulalakaw an akon kalag.


-- FIRIE JILL T. RAMOS 
Tacloban City, Leyte, Philippines

3.06.2019

ang babayeng nagyaka sa pultahan


Ang babayeng nagyaka sa pultahan sa simbahan
Nagyawyaw sa dihang akong gitunolan 
Og limos ug bulsita sa pagkaon.
Nagbagulbol siya sa akong gisul-ob 
Nga pulang sinina kay kuno kini
Kolor sa yawa.
Kalkag ang iyang buhok, itom ang kuko,
Ug nanglagom ang mga mata,
Mitalikod ug miatubang siya sa sulod
Diin ang mga anino nakighagwa kaniya,
Naglakbit matag karon ug unya
Og mga panultihon kabahin sa bulok
Ug kaputli sa bulok.
Wala na’y makalugit kaniya
Diha sa posteng iyang giluklokan.
Wala’y tinaginting sa sensiyo
O kahumot sa ginamos
Nga mobaid sa iyang gininhawa.
Ang mga anino kanunayng
Nagbitad ug nagdani kaniya
Ngadto sa ilawom ug ilawom pa gyod 
Diin ang tanang pangindahay
Ug tanang kahadlok, ang tanang bulok
Ug kawalay bulok, usa ra.
Tuod man, ang tumang paghikalimot
Irong walay tag-iya, nakasimhot 
Og mora’g tam-is, mora’g dunot,
Mipaduol ug milubog sa iyang tiilan. 


-- ESTER TAPIA 
Kathmandu, Nepal

kawsa


Kay natuman na ang pagbughaw sa tin-aw nga sapa, 
gibunyagan dinhi ang lunhaw nga maya 
ug nahimo kining agila
apan inay magpaila ug makig-uban sa panganod
nagpabilin siya sa yuta uban ang mga balili.
Gidagit niya ang kinabuhi sa matag lunhaw nga dahon
hangtod nisamin na sa iyang bayhon ang yuta.

Sa paghangad niya sa langit alang sa paghalad
sa katagbawan sa iyang mga nahimo
nakita niyang nagsakay sa panganod 
ang usa ka panon sa mga maya
nga nagsabwag-uli og mga liso--
lunhaw ngadto sa yuta, tin-aw ngadto sa sapa.


-- DESIREE L. BALOTA

Talisay City, Cebu, Philippines

3.04.2019

orasyon alang sa giduaw nga himatyong kaaway


Unta sa pagkabugto niining lanot
Mohagtos usab ang akong kaligutgot.


-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Dhaka, Bangladesh

pagbangotan alang sa himatyong lungsod


Gidawat ko paglugos ang paghunob sa Adlaw
Dihang mga pungpong sa iyang silaw miatbog,
Minglapos sa akong sementong bungbong,
Minglusot sa mga pultaha’g bentana
Nga gipanak-opan sa kahadlok:
Sa kasaysayan sa trahedya sa abog
Usa ka sugilanon sa gihakgom nga katol
Nga gipanabwag sa ilang mga kuko
Nangawras sa hapin sa among kalag!
Diin ang kaisog sa pagsukol giubo-ubo,
Nag-udhak nga bugnawng pangaliya na lamang

Nga unta ang duhang gamot sa pamintaha 
Mangaluya ilawom sa yuta taliwa sa pagsibaw
Sa mangtas nga tingog sa makina nga nagdahunog--
Naglanog sa umaabot nga kataposang
Paghagtos sa among lunhawng hangin.


-- ERNESTO D. LARIOSA
San Fernando, Cebu, Philippines

Daghang salamat sa mga maniniyot nga gapaambit sa ilang mga hulagway sa Google ug Flickr.