5.03.2015

duwa-duwa


1. Sa Uso Pa Ang Tabanog

Gisumpay sa laway sa mga kaka ang layaw
nga agil-il sa mga bata pa natong kalibotan
ngadto sa ikog sa nanglupad tang tabanog.
Buros kanunay ang Buwan sa panumdoman
Ilabi na adtong matag gabiing gitakingking 
ug gilukso-lukso sa way tsinelas tang tiil
ang gipangkutay tang mga dalan nga danggay
kon sugdan na ang gilaraw nga tubig-tubig,
buwan-buwan, biko-biko diin makiglumba usab 
sa kahigwaos ang pagpangtatis nato sa kalipay.
Modungan kitag singgit iniglanog sa lingganay
apan mangahilom ang mga pispis sa kapakapa
sa kabilaw ug kanaas sa gihangat nga huyuhoy.
Magsulirat ang mga bituon likod sa galasang
nga kapay-kapay sa baliteg akasya samtang
way kamatayon ang paghanduraw nato
sa mga sugilanon ni Lola Maria mahitungod
sa nagkalainlaing pasumbingay sa iyang
kabatan-on nga di malikayang gitag-ing
usab kini sa way kataposang duwa sa damgo. 

Mangapyot sa mga ngabil ang pahiyom
nga gihikyad sa ukyab nga pako sa kabakaba
tang kadasig kon sugdan na natog bagos
ang kawayan sa himoon tang pusil-pusil
kun, di ba kaha, luthang kon mangumbitay
sa atong kalimutaw ang mga namunginging 
bunga sa tawugtog o ang bagtik nga bahi 
nga kita rag mga hambubukag ang nakatultol.
Way kutas ang pag-ihap nato sa mga gutlo
sa kadaogag kapakyasan matag tangas 
sa dagon tang bolang lukay kon ipaagis 
bato-lata ug hubong-hubong sa kahibulongang
lasang sa pagsuta, pagkaplag ug paglabong
ang kalaay kon mangahanaw ang alindanaw.
Mosirow sa atong tutunlan ang pagsag-ulo
sa tanang dagway, bulok ug hiwid sa kahinam 
inigsabwag sa tinigom nga buskay aron 
badlisan sa siklot ang gilay-on sa kuhit
ug litik o ang gidul-on sa bag-id ug hawid.
Di diay matubag ang tigmo sa kasingkasing.
Lisod taksion ang tinapok nga liso sa tipulo
sulod sa kuwadrong badlis kon pahot
kitang nagdakop-dakop sa kaugalingong
kahadlok nga mapusgayg mapakay
unya dungan sa gipangsiyumoyng holen
sa mga nagduol nga buho sa pagpili. 
Wa kitay gipiling duwa, duwaag kaduwa.
Bisan  pag limbongag tikasan ang kagutom
aron lamang ibarok ang kuti o kasing
nga, hangtod karon, padayon pa gihapong
nagtuyok sa panahog imahinasyon.
Nalilong usab ang hulahop nga mitabyog-
ikid dungan sa mga paboritong duyan
ug haguros sa karitog bisikleta sa Buwan.
Unsaon paghikalimot sa gahob tang bahakhak
kon wa pa mahisilsil sa matag kasingkasing
ang lit-ag sa kasilag, panimawos, kahigwaos?
Atong gihuraw ang laaw tang anino tungod kay 
gawasnon ang tiil nga motugkad sa hangin 
ug ang mga tudlo nga modangaw sa bangaw.

Iwagan usab sa mga aninipot ug lamparilya
ang pagpanghulog nato sa lisos dapdap
sa matag lungag ug bayanan sa sungkaan
kay lagi dili igo ang pagpangapkap aron balik-
balikon natog hantok ang pangandoy
kon ugaling makalugnot sa bakulkol ang punay
o ang mga kagang sa pasgong tang kawayan,
o ang latagawng alibangbang sa atong palad,
o ang siwsiw sa gikumkom tang ting-init,
o ang mga katawa sa nahanaw tang higala.
Sama pananglit kon giunsa nato pagdakop
ang nangatagak nga uwan nga gahubo
tang nag-apsanay sa kalsadag nagsabliganay
sa dagkong danaw ilawom sa way hunong
nga busagak sa sandayong sa paghandom,
lisod gyong sikopog balik ang nangagi na ug
tinuod nga kanunayng bata ang kagahapon
nga mipilit sa tanang tang duwa ug tanghaga. 
Ug maglibog ta unsaon paglupad sa tabanog
kon di tugotan ang tanod ngadto sa panganod. 

2. Panahon Sa Baterya

Sumpay sa kuwarta ang tanghaga sa bag-ong
hikyad sa modernong duwaan ug duwa-duwa.
Kalabira ang tabanog nga gabitay sa tag-as
nga alambre sa telepono, kuryente ug pagbati
kay nanglupad nas tumoy sa bangaw ang puthaw
nga kalipay, plastik nga kahingawa ug de makinang
damgo sa mga batang gabitbit og remote control.
Nasangit usab sa ilang biaybiay ang ayroplanong
papel ug lukay nga langgam-langgam kay nabitik
ang tanan nilang pangandoy sa mga baligyang
balon sa nagkadaiyang dagway ni Superman,
Spongebob, Mickey Mouse nga daling molubay
ang kiay hangtod mobuto dungan sa pagmahay.
Dali ra sad nilang makalimtan ang pag-amping
sa gitinguhag gihigugma kon masiplit ang kinaham  
nga helikopter-helikopter sulod sa mga tindahan 
o ang ampay nga awto, tangke de gera ug lego
nga pirme nilang makita sa endorsmen sa TV
diin daling mabali ang sabad, magupok ang ikog,
molugti ang ligid nga magpasad sa pagpasagad.

Mokalit lag uso ang usong ipauso sa mga artista,
pelikula, Amerika ug merkado sama pananglit
sa mga de bateryang duwaang gitakod nas kuko
ug pilok sa mga bata, batan-on ug tiguwang.
Wa nay giilang edad ang rinobot nga panabot.
Gapuwaw ang kalimutaw sa Candy Crush o DOTA 
ug gisukod ang kalagot kon nalingla sa Angry Birds
ang pagtuslok sa gutlong gikutlo sa pag-inuplok. 
Mao segurong idlas ang hiyas sa pagpaabot
kay paspas man ang pag-agpas nila sa pagwaldas
sa oras kon nagkataas na ang lebel sa Ragnarok. 
Miungot na gani ang singot sa duha nila ka ilok
kay wa na man silay higayon nga mag-apsanay
o magbika-bika sa mga buhog lit-ag sa pagkaplag.
Ambot kon gitakoran na bag kuryente ang igtad 
sa ilang ugat nga maglagot man kon brown out.
Kay lagi, modungan man sag kahagtos ang PS4
nga mitapot na sa ilang agtang o ang kompyuter 
nga miabot nag pangudlot hangtod sa ilang lubot 
o ang online game nga mikutay sumpay sa atay.

Bisan pag iapil nilag putos sa lata ang kalipayng
de baterya aron molahutay ang talidhay kon
ihapos sa alimpulos ang laser sword nga kola
human nilag lantaw sa lilas nga Star Wars
o ikabad ang sabad sa panghambog kay napalit
ang sobenir nga saber tiger sa Transformer
o ilisag teknikolor nga bestidang langyaw
ang monyikang sama nilang Barbie ug Dora
o ipaibog ang regalong kinaykay nga ukay-ukay
sa utok imported nga maninoy ug maninay.
Apan ang matuod, basura kining mangadugta 
kun, di ba kaha, tay-an sa tun-og ug yamog 
maong kinahanglan pang itsards ang lawas
sa mga disposabol nga pangandoy kon lowbat
na ang katawa kay giluod na sa brickgame,
gameboy, Farmville ug pag-inusara.
Duwa na karon ang maglingkod nga galusa
ang mata sa mga birtuwal nga kuwaknit, 
tukmo, gamba bisan gani ang yoyo ug bola
nga kalit lang mapuwak sa hubon nilag pahak.

Ug nahimo nang birtuwal nga mga duwaan 
ang duwa ug magduduwa sa mga tudlo 
ug palad sa modernisasyog mapahimuslanon.
Dunay gikutay nga mga gagmayng lambo: 
gihigot sa ulo, bukton, kamot, tiil aron molihok
silag moigot sa gilatag nga tingbakukang,
tinglibgos, tingwatusi ug tingtipig kon unsa
may nangagusbat sa kinahiladmang kay-ag
sa kalag kun, di ba kaha, pagkatawo
o sa bisan unsay nangayagyag ug giayag
sa dagway aron papason ang garbo ug uwaw.
Sama pananglit kon giunsa nila pagsignit
ang mikaging nga anino sa gipislit-pislit
nga keyboard, gikablit-kablit nga joystick
ug gilubag-lubag nga remote control samtang 
gahangad sa galupad nilang kaikag 
ug way puas nga nanghinuwaw sa bakikaw 
nilang kahidlaw, way hunong ang grabidad 
sa pagbitad sa gakumbabit nga nangalabirang 
tabanog hangtod mapuwak ang urom sa dag-om.


-- NOEL P. TUAZON
Dauis, Bohol, Philippines

No comments:


Daghang salamat sa mga maniniyot nga gapaambit sa ilang mga hulagway sa Google ug Flickr.