kalag-kalag

Tua na gyod sila sa dayon mga higaladagang naghulat.

Tara na managdayong og mga pungpong sa bulak—
Sa sam-ang manangpit manghagdaw sa Biniling Sulat.

-- MELQUIADITO M. ALLEGO

Lake City, Florida, USA

pagbisita sa patay

“Ceferino Angco, 47, wanted to visit the graves of his family and relatives in Carmen town, Bohol during All Saints’ Day but did not have money for a boat fare. Working as a scavenger in Cebu, Angco said he could not afford to buy a ticket for a boat ride to Bohol. So he decided to swim and cross the Cebu Strait, which separates Cebu and Bohol islands.”  -- Cebu Daily News

Usa ka dakong lawod ang gilay-on sa kinabuhi 

Ug kamatayon – kitang buhi ug sa mga patay. 

Sa sugod ug sa kataposan. Sa anaa ug sa wala. 

Sa gilubong sa marmol ug sa gilubong sa limot. 

Kitang mga pobre ug silang mga mata-pobre. 

Sa may ikadagkot ug sa di antigong molangoy.

--  ADONIS G. DURADO

Athens, Ohio, USA 

lawas

Pananglit, akong lawas, akong gihukas.  

Asa mopasilong ang kasakit? 

Asa mopaharuhay ang kalipay?  

Sama ra sad kung asa padulong ang tuba kung walay sugong

Samtang kini maghulat kung kanus-a mobukhad  

Ang kagabhion ug kabuntagon 

Sa dihang malusno ang langit?  

Unsay pulos sa handumanan
Kon walay kagahapon  

Ug unsa kahay mahitabo sa dawat  

Kon walay pito ka Biyernes nga moabot?  

Asa mopasilong ang kasakit? 

Asa mopaharuhay ang kalipay?  

Kon pananglit, akong lawas, akong gihukas.

-- JOSUA S. CABRERA


Cebu City, Philippines

siloweto

tataw kaayo nianang panganora

gabarog ang duha ka nati nga karnero 

apan sa sunod kong pagpamilok

dihay usa ka tigre nanindog

ang balahibo sa tingkoy

ug ang mga karnero nanagan

dayon mingsum-ok sa kasadpan ug 

wala ko na sila hikaplagi pag-usab

-- JOVANIE B. GARAY 

San Isidro, Davao Oriental, Philippines

ang gabitay nga ikog sa mapahitas-on nga pangutana

dugay nang nagkasinabot 

ang mga unggoy nga 

mikapyot sa usa ra 

nga bagon nagpalabyog 

sa usa ra usab nga kalipay 

nga magbalhin-

balhin sa lain-laing 

mga kahoy
walay balay walay dayag 

nga padulngan ug 

wala nila masabti kon 

unsa ba gayod 

ang tawo nga karon ilang 

gilud-an ug gikataw-an

-- RIC S. BASTASA

Katipunan, Zamboanga del Norte, Philippines

kining matamata nga ginganla’g kinabuhi

Ikaw ug ako

Ibabaw sa bato
Gabiing dulom
Apan way dag-om.
Ako nanaghap
Akong maihap
Tanang bituon
Sa kagabhion.

"Unsay matuod?
Unsay tinuod?"
Nangutana ka
sa makaduha.
Akong pahiyom
Akong kahilom
Maoy mitubag
Sa imong kalag.

Ikaw miduko
Dungan ang ampo
Nga unta ugma
Ang manalagna
Mosugid nimo
Sa makatulo
Nga kinabuhi
Maoy bahandi.

Ako mihangad
Mata milupad
Ngadto sa wanang
Diin way laang
Nga yagayaga
Sa hunahuna.
Duha ka buta
Buta tang duha.

Kahibulongang
Kamatuoran
Nga ang anino
Way ginikanan
Way sinugdanan.
Wa gyoy matuod.
Wa gyoy tinuod.

(alang ni Liza Medallon Sungkit nga wa makahuman sa iyang Masters karong semestre tungod sa bug-at niyang mga pangutana nga dili buot tubagon o kaha dili gyod matubag sa mga propesor nga ang pagkaotoridad ra maoy katarongan.)

-- ANIJUN MUDAN-UDAN 

Malaybalay, Bukidnon, Philippines

mistah spoken word poet

Pisot pa ang imong mga metapora, kuwang og pakang 

ang kublan mong hunahuna. Bisag parehas kataas 

sa Eiffel Tower ang luso sa imong berso, 

dili ka makaduot sa  uniberso. Tonto! 

Ayaw palingla sa duwa sa imong bukabularyo. 

Daghan pa kag lamyon nga mga diksiyunaryo 

sa mga kabuhi sa kinabuhi. Walay bisyonaryo 

nga gimatuto sa mansiyon. Bisag unsaon nimo 

og diga og mga rima, dili nimo matabonan 

ang kataphaw sa imong panglantaw, amaw. 

Tangtanga ang walay grado mong antepara,

dili kana makapahait sa imong panan-aw.

Tangtanga ang walay grado mong antepara 

aron maklaro mo pagsud-ong ang patayng lawas

nga gihilawas sa mabugnawng semento sa Sugbo.

Daghan pa kag kan-on nga lamaw, amaw.

Lumsi imong galamhan sa nagbukal-bukal nga sabaw. 

Dili ka magbabalak kon ikaw nagtakoban. 

Ikaw mismo nagtonto sa anino sa imong kaugalingon. 

Ipaila imong kaugalingon, pabendisyoni ang ulok

sa imong tinuod nga kaugalingon sa mga tanghaga. 

Hunahunaa, sa entablado ikaw nag-inusarang kugmo 

sa mga beterano nga wala manginahanglan og mikropono 

aron mapalanog ang ilang mga berso nga mas lanog 

sa kahilom, mas tin-aw sa kilumkilom.

-- KEVIN A. LAGUNDA

Talisay City, Cebu, Philippines 

dili man unta ka gwapa

Nganong kusog man imong katawa 

duyog sa nagkidlap-kidlap mong mga mata?

Dili sab ka mohunong og wagayway

samtang nakiglantugi ang ngabil

sa mga pulong’ makalipay.

Ang katahom sa imong pahiyom

angay pang sulbaron.

Tungod ba kini nga nasakpan kang

milili sa mga balak ni Sylvia Plath?

O dili ba kaha tungod sa paglabyog

sa imong mga buktong makapukaw sa paghandom?

Makasapot. Nag-uros uros akong kapungot.

Dili man unta ka gwapa apan

nagtapok ang mga isog naghisgot unsaon 

pag-angkon sa imong yuhom.

-- MARVI A. GIL


Reykjavík, Iceland

pasikit-sikit nga pamatuod ni mocha muchacha

Ay, ato ra ni ha: ang agawon baya nako mapaubsanon!             

Mao bitaw nga dali ra siyang ilhon sa mga gakamang,                              

Gakamuritsing sa lunangan. Mga mabaw kuno intawon            

Sama nako, kanunay lang nababoy sa gadagaang                        

Nga himaraot sa mga maot. Mga demonyo sila!                 

Gasiga kanunay ang ilang mga mata, gadalag lang!                   

Ay, wa gyod sila kakita unsa kamaayong-laki moagwanta                    

ang akong agawon! Magpailawom ra gani! Iyang nawong                    

Igo ra nakong yak-an aron tudloan sa iyang dila ang duha             

Ka ngabil sa akong bilahan unsaon gyod pagbudyong                  

Aron mabungol ang mananabtan sa mga badlongon—                

Nahapla sa yutang mora'g giregla. Mirisi, mga gunggong!                      

Ay’g saba diha aron dili ka masaypan nga mapahitas-on. 

Ay, ato ra ni ha: ang agawon baya nako mapaubsanon!

-- MICHAEL U. OBENIETA 

Topeka, Kansas, USA

anatomiya sa naghaguros nga habalhabal

kinsay di makulbaan sa tiyabaw,

kinsay dughan ang di moulpot,
sa tambutsong mikalit og pabulhot
diha sa nahimutangan, daw mikuyog
sa makapukawng anunsyo sa buto
nga mipahibawo nga lain na sad
nga tingga ang mihagsa didto sa unahan,
lain na sad ang nagbuy-od daplin sa dalan,
sa wa pa misarasay ang aktor sa gutter,
nga abi nimo og artistang gitapuk-an,
sa salidang aksyon nga may tukmang ulohan:
‘riding in tandem: bukas di ka na sisikatan ng araw’,
nga gibitoonan sa mga wa mailhing mga artista,
apan imbis nga mobungat og mga pagbinayloay
nga makahinol sa kasingkasing, o dili ba linya
nga makabuhig patay, sila nahinanok nga naligo
sa kaugalingong dugo nga nibanaw daw puwa
nga asete sa aseras, kuyanap sa krudo
nga naligsan sa nabagatang sakyanang
may dayalogong gilimin sa sekretong biniyaan
o ang katuyoang gigukod didto sa unahan
nga importante pa sa kinabuhi natong tanan.
sama sa pasupot sa among silingan nga,
matod pa niya, “kon wa kay daotang binuhatan
wa kay angayang kabalak-an,” apan mikaratil
kinig dagan dihang mipasalba og lantaka
ang bilyakong tambay sa eskina, o paminawa
ang bungat sa usa ka nagpakabanang
katilingban nga miingon, “sunod nga maaktohan
mo sa krimen, sa adik mo palaban”, apan mitiyabaw
dihang usa sa iyang kadugo ang wa damha
nga napagan sa saag nga bala, way konsensya,
way sala ug way mata. daw baligho nga miisa
ang presyo sa pletehan apan ni us-os usab
ang balor sa hakog nga hukmanan, ug day, diha
sa imong pag-angkas sa habalhabal, kalimti
ang balakerong drayber sa iyang hangyo nga imo
siyang hunghongan, sa gabiing patay ang buwan.
idat-ol ang imong dughan, apan hugta ang gakos
kay panahon na karon sa hugtanay og bakos,
ug didto, di pa lang dugay, nagbuy-od patay
ang lain na sad nga makinarya sa hustisya,
way mata, way sala, ug way konsensya.

-- ERIK E. TUBAN 

Maribago, Lapu-Lapu City, Philippines

wa kamata

Kadlawon to dihang nahitabo ang dahili—

dihang ang pikas aping sa bukid nakanlat 

ug ang nakankan nga yuta mihinayhinay 

og dalin-as padulong sa kabalayan sa ubos. 

Kay kadlawon lagi, si Tatay wap-a kamata. 

Si Nanay sab ug ang tulo ko ka mga igsuon. 

Ang binuhi namong iro wap-a pod kamata. 

Si Tiyo Nitoy ug si Tiya Sisay nga ang balay 

kasikbit ra sa amoa kay wala pod kamata. 

Hasta ig-agaw kong si Junjun ug si Gaga. 

Ang silingan namong si Miyong, ug apohan 

ni Miyong, ug tibuok pamilya ni Miyong, 

lakip pa ang iyang hiniktang mga manok 

ug binatnang mga baboy, wa pod kamata. 

Ang banay Campanilla, banay Lobiano, 

banay Siton, banay Moral, banay Aguanta, 

banay Omambac puros tanan wa kamata. 

Morag ang tibuok sityo gilubong og buhi 

kay ang tanan wa man gyod tawn kamata. 

Dugay na baya namong gireklamo ang siak 

sa yuta, ang sigeng pagpang-upaw sa bukid, 

ang makabungog nga pagkabkab o pagmina, 

ug ang taga gobyerno wa man gyod momata. 

--  ADONIS G. DURADO

Athens, Ohio, USA 

ging ging tagolingling!: usa ka mantra

Ging, Ging, Tagolingling! 

Kahibudngan kaayo ka! 

Asa gikan ang imong kusog?

Gamay kaayo ka 

apan sa matag hawak gisangga nimo 

ang imong duha ka anak--

Si Tsan Meng ug si Lai Meng. 

Giluksoan nimo ang mga antena ug mga pinggan 

sa satelayt sa mga atop, 

ug milutaw mo ibabaw sa kapanganoran, 

gisundan sa imong bana 

nga maskulado ug kargado sa mga 

sinaw nga kaban. 

Gikan ba ang imong kusog 

sa mga gusok sa hulmigas? 

Ug ang imong kalagsik sa mga pako 

sa alibangbang? 

Gilatas nimo ang kalawran 

gikan sa Pinas ngadto sa Europa

ug ngadto sa Hongkong na usab 

didto sa bukid sa mga lubnganan 

nga inyong duawonon matag tuig 

aron butangan og mga bulawanong 

panaksan sa tubig. 

Ging Ging Tagolingling! 

Kahibudngan kaayo ka! 

Kugos si Tsan Meng ug si Lai Meng 

sa matag bukton nga naggakos morag goma 

diin gikan ang imong kusog?

-- ESTER TAPIA 

Kathmandu, Nepal

ang wasay nga inosente

Kinsa kaha ang danghag nga gabilin sa bag-o nakong wasay diri sa plastik nga planggana nga lugom bughaw, nga puno sa tin-aw nga tubig sa ulan? Bisan tuod dili kini tay-an (matod sa mamaligyaay), malagmit kon maugmaan kini diri mosugod na og dagtom ang ngilit sa suwab nga gisuwayan nako og baid ganihang buntag.  Ug bisan tuod ang pul-an niini hinimo sa palo santo, hayan dili kini pasayloon sa hagkot nga luha sa langit.  Wala ko man hinuon kini kinahanglana karon.  Gawas pa, gadali ko paingon sa kumbira sa kasal sa labing suod kong higala.  Anaa ra man hinuon sa unahan ang saulog (madungog gani nako ang tagultol sa komparsa) unya wala pa gyod ko mahangol sa sayaw.  Apan gusto ko lang mapahiluna kini ipon sa uban nakong mga hinagiban aron kini magmalinawon, dili magbaton og kabalisa, kompyansa nga mahinanok alang sa hinok kong pagbalik.

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO

Dhaka, Bangladesh

sa balangayng biniyaan

            

             Namiya na sila, walay nasayod ngano; ang tanan tigmo nga way tubag. Sa katun-ason nga mga koral nasagbay pa ang kataposang bahakhak. Ug ang mga buntag, napapas nga tunob sa kabataan. Unsa bay kalahian sa kahilom taliwa nianang nangabanwa nga mga nataran? Wala. Dinhing dapita, usa ray kolor sa tanan: makalilisang nga abohon. Sa mga balisbisan, nahulma ang tinulo sa tayaong sandayong: asido nga katulogon. Ang gabii dinhi mas taas, mas ngil-ad, mas mahikap. Apan kuydawo! Kay sa matag ting-init, may panagsang metalikong ulan— ulan nga gikan sa dughan sa giluba nga panganod. Niining mga panahona, ang mga libaong mata sa naglubog nga masakiton.

            Mga ilaga, ulod, mga tanaman nga dapawon ang naghari niining asul nga kangiaw. Nianang hibat nga mga bentana wala nay mga inahan nga kuwadrohon sa kabuntagon. Nahipos na ang mga duyan, gianay na ang mga sagbayan nga gitakgosan sa nagkagabok nga pusod sa buhilaman. Ang tanan kabahin na lang sa yabag nga sonata nga itago ta lang sa kinal-angan sa kahilom. Sa unahan, ang uwang sa iro mokuyog sa ban-ok nga kahaw-ang. Dinhing dapita, iro na lang ang maantigong mahigugma.

            Tan-awa, kanang siot nga kabugangan sa dalan nga dili ug dili na matultolan, paingon sapa nga daw ikog sa mangtas nga bungtod. Ah, dalan paingon sa pagkasaag.

            Sa ilang pagbiya, kinsa ang nawad-an? Ang balangay nawad-an sa iyang lumulupyo. Apan ang mga lumulupyo nawad-an usab sa ilang balangay.

Sa kasingkasing sa namiya, ang ulan nga dugo magpadayon. Sa biniyaang balangay, ang ihalas nga mga tanom padayong manubo. Ug sa paglabay sa panahon, ang lasang— ang lasang mosuyla sa kasingkasing sa tanang buot mohandom...

-- OMAR KHALID

Metro Manila, Philippines

lakbay-handom balik sa pier tres

Sumad sa akong pagbiya, ang kilumkilom taas og kasway, 

gapangamay likod sa parola. Itom ang mga bawod ug gayunyon 

ang panganod. Kinsa pa kaha’y mamasol kon ang mga kitong 

manago, nauwaw tingali samtang gatinga, gatangag og tubol? 

Unsa na kaha'y dagway sa kinaham ko nga sinugbang isda. 

Basin nibudlot na ang mata ini kay kanunay sa matag adlaw

nahubog sa mga nabanlas gikan sa imburnal. Labi na karon

nga wa’y undang ang baha sa mga kalag ug mga gikalag.

Kadtong gilay-on sa pantalan ngadto sa parola masubay pa 

bisan himatyon ang kahayag sa bombilya. Unya, inig tungang-

gabii, mamalik ang mga mamasolay: mamasin nga mobalik 

ang mga kitong inig dan-ag sa gabinugtong ug gabutod 

nga buwan. Moabot pod ko kuyog sa kamingaw sa uwan.  

-- DENNIS S. SARMIENTO

Baltimore County, Maryland, USA 

ang imong pagbiya

dahong mibuhi 

sa gakupot nga sanga

mikuyog sa hanoy nga

hadla sa hangin

-- JEFF DEL ROSARIO


Danao City, Cebu, Philippines

sa kaadlawon

Nagsugod na paglubad

Ang kutay sa kangitngit.
Ang imong gigansilyo
Nga damgo nahupas na.

-- R.L. BERTULFO

Talisay City, Cebu, Philippines

yawyawng tiniguwang

Ang kamingaw dinhi sa akong panimalay

makamatay. Makakutaw sa akong hunahuna 

nga nanginahanglan og kasayoran. Kamatuoran. 

Nagpakabana pa unta ko kadtong kusgan pa 

ang akong bagtak: makatamak gud ko 

sa bisa’g asa nga bukid. Kaniadto, mora gud ko’g 

alilawa nga mora’g si kinsa’ng makalatay 

sa kilid-kilid. Apan karon, layo na kaayo ko

sa akong tuyo. Hunong na. Magpuyo na lang! 

Lisod na kaayo karon ibangon, samot pa kon 

mosugmat ni’ng sakit nako’s batiis sige’g 

ilis-ilis og tambal. Wala. Nisawop na lang 

ang adlaw. Gikawkaw na nako ang akong 

handumanan apan wa' ko maglaom nga 

mabalik pa ang kaniadto. Kon naa pa unta’y 

higayon, akong paliton kadtong sinina 

nga dugay na nako gidumtan. Apan karong 

gabhiona adto na lang ko sa higdaanan nako, 

maghinuktok hangtod motiurok sa kaduka. 

-- MIGUEL ANTONIO B. GARCIA  

Zürich, Switzerland

pildi-gana

adunay karaang awit

nga miduyog sa kagabhion

sa usa ka suok

giiwagan sa minghoy

nga bumbilya

ang hamtong nga lalaki

nga gainusara 

og dula og pildi-gana

nakigtagay sa iyang kaugalingon

ning gabhiona siya pildero

ug magmadaogon

-- GRATIAN PAUL R. TIDOR

Dipolog City,  Zambonga del Norte, Philippines

samtang naghuwat sa pagsubang sa adlaw

Ang kabugnaw sa kagabhion 

Bug-at handumon 

Kinalit-kalit nga pahiyom 

Didto sa baybayon 

Gamating nga mumho sa katahom

-- MARVI A. GIL


Reykjavík, Iceland