sa katugnaw

nanago ang nagkatag nga mga hulmigas 

nanglugwa ang mga uhong 

nanguyugpos ang mga iring ug ako 

ania naghabol nga nagtikungkong

sa kamingaw sa akong 

mga pinalangga ug nagtuwagsik

ang hilanat sa akong dughang  

nangandoy og halok sa akong pagbalik 

-- JONALYN ALMACIN-GOURDON 

Nantes, France

alang sa magtutudlo og English Literature sa highschool

Kon naestudyante ko nimo, ako unta'y dahunog 

nga motiklaob sa imong mga kangaya anang ritmo 

sa iambic pentameter. Ako unta tong dalugdog 

nga makaurog ug makahugno sa mga simbolo 

ug metapora sa imong mga gino-o sa dagang 

sa laing nasod. Sus, kon naestudyante ko nimo, 

ako unta tong kilat sa pagpanupak. Makapukan 

sa imong tinuntong tinuohan nga dirty ra kuno 

ang inahang dila kompara sa tila sa inglesero. 

Susmariya, maayo ra pod nga wala tika mamaestro— 

dili tingali molupad akong mga berso ug huni. 

Sama sa mga sonnet sa imong mga estudyante, 

tingali akong tingog mopabilin pod sa kahilom. 

Masalaag ug gaduhiraw sa mga langyaw nga urom.

-- TON DAPOSALA 

Cagayan de Oro City, Philippines

usa ka gabii sa blue grass*

Bugnaw kaayo dinhi 

sa ngiob nga lawak, 

sama ning gikuptan tang 

botelya sa root beer. Taud- 

taod na tang gilabyan 

sa anino sa atong 

mga katawa nga nagtukaw, 

miawit kanato bisan sa atong 

kahilom. Karon, sa matag 

yarok ko ning root beer, mihuot 

ang akong dughan, mikisaw 

ang kabalakang ang balak 

nga naghigot sa atong panagkuyog 

inanay nang nahiplos.

 _______________________________________
*Blue Grass – usa ka videokehan kaniadto sa Cebu 

 -- DELORA SALES-SIMBAJON
Butuan City, Agusan del Norte, Philippines

an padag nga bilanya-pangampanya hin ‘nag-uurusa’ nga mga mananap

“He portrayed himself as the avenging prince…” 

-- Sheila Coronel, The New Yorker, May 17, 2022 

Tanan nga istorya han mga anak han bao puro hangin 

Awit nam’ kamatuoran sugad han hitso nga sukol hini nga laygay, 

Dayawa an anak han ungod nga nagparabong han saging! 

Upat ka dekada nga panguwat han darag nga mga sigbin 

Gintawag pa nga ‘diktador’ an tuod nga nagdara hin upay 

Tanan nga ‘storya han mga anak han bao puro hangin 

Maaram na kami han kamatuoran kay an dapit kun diin 

Gintanom an rumabong nga saging am’ ginkuno-kuno tiupay 

Dayawa an anak han ungod nga nagparabong han saging! 

Inosente kuno nga kamanampan ngan mga bao – pinanstraping 

Ginpriso kuno an kagawasan ngan ginkawat daw an kalipay 

Tanan ini nga istorya han darag nga mga bao puro hangin 

Kawatan daw an amo; an bao – may saging ba nga ginbilin? 

Gin-guom an saging nga namulawan ngan an amo gintinamay 

Sanglit, yana nga aadi na an anak, kita tanan magkakasaging! 

Buligi ta nga magin pangulo nga anak han amo basi bumalik magin 

Kasagingan an aton nasod. An dugo nga waray kabaydi, igbaliwaray 

Kay tanan nga istorya han mga anak han bao puro hangin, 

Darayawon an amo kay uunahon kami pagtagi hin saging! 

-- KENNETH ALVIN CINCO 

Salcedo, Eastern Samar, Philippines

dihang misulod ko sa imong lawak

Wala'y minuto nga miundang og liraw 

ang akong mga mata dinhi sa imong lawak 

diin ang mga suok dalunggan na 

sa akong mga pagbakho 

sa matag higayong 

mananghid ko 

nga mopauli 

sa amo. 

-- JAE MARI D. MAGDADARO 

Binaliw, Cebu City, Philippines

sa dalan colon, dughan sa langyaw

Pastilan, layo’g maabtan ang kamingaw— 

Mobatog sa manggang hilaw ug hipon 

Ug molahos sa garapon ang kahidlaw 

Nga hait pa sa binaid nga kutsilyo. Sa Colon, 

Gadasok ang kinabuhi nga natanggong 

Sa kasiot ug kainit uban sa mga lagong 

Apan malimtan tingali ni, gawas sa kaibog 

Nga di nako masalikway sama sa abog. 

Dinhi karon, ang wanang sa gilay-on 

Mahimong tultolon sa gapalayong pak-an. 

Kay kon sublion ko pagtilaw ang katuigan, 

Adto ko mahidangat balik sa dugok sa Colon. 

Didto baya, bisan sa kaparat ug kaaslom, 

Matultolan pod ang katam-is sa paghandom. 

-- DENNIS S. SARMIENTO 

Baltimore County, Maryland, USA

unang gabii sa kahaw-ang

Gisalipdan gyod sa kahaw-ang ang iyang kaugalingon 

Ug mipugos-puga sa nahabiling duga. 

Asoy nga kinabuhi kon dugo 

Sa nahapsay nga kukabildo 

Sa mga pagbati nga bangaw– langgam 

Nga marmol ang mga pako. Sa suok 

Ang dulom usa ka salamangkerong nagbugsay- 

Bugsay sa hangin nga misuhop 

Aron makaginhawa ang wanang, 

Nanalipod sa kahaw-ang sa iyang kaugalingon, ug… 

-- ADELA OROZCO 

Pattaya City, Thailand

ang hinayhay ni inday pipay

nibutwa ang kamatuorang galagiting 

dihang gihampak sa hanging 

nagkagidlay ang mga hinayhay 

ni Inday Pipay sa udtong tutok 

ug milubad ang de-kolor nakong 

pagtan-aw niya kay di gyod ko malimot 

sa alisngaw nga akong nasimhot 

-- J.B. MONTANES 

Mabinay, Negros Oriental, Philippines

antiyohos

Sul-oba 

bisan lugak, 

bisan hugot. Bisan 

sakit sa buot. 

Dinhi sa iyang mga lente 

ang yamog gahinapos 

sa iyang ikid nianang 

kinatumyang pangpang 

sa dahon. 

Gapaluyo nianang panon 

sa mga hulmigas nga 

gabitbit og mga mumho 

ang gatakoban nga taas 

og dila, naniid, 

nanukad. 

Wala’y kalainan kini nianang 

aninong baba nga gahunghong 

og katunga sa matuod aron 

tuhoan ang liboang huyohoy 

sa bakak. 

Sul-oba kining mata 

sa mga mata. Kuwidaw 

sa kasanag, sa tanang 

kasayon. Basin sa dili 

halayo, kilid nianang 

landong sa kahoy mogimaw 

ang gibitay, 

ginana, giulod nga mga tiil— 

gitabyog padulong 

sa nahabiling sagang, 

sa gahinapos 

nga singgit. 

-- CORAZON M. ALMERINO 

Ontario, California, USA

nakarag

Sa akon pagsalod 

tubig nga mapaso, 

tambal sin kagutom 

hatag sinin laso; 

kay nano nangagat 

sa kamot malanit, 

dayon iginwirik 

nasunog nga panit. 

Ako in nabitay 

sa hangin natuwad, 

birilhon nga tubig 

nagtabsik, nahuwad; 

paglaprak sa tuna 

ako in nagkuprag, 

labot la san laso, 

ako man, nakarag. 

-- DOMINADOR L. PAGLIAWAN 

Tacloban City, Leyte, Philippines

sa kamingaw

Nagtagawtaw 

Ang mga baki 

Sa lapad nga lim-aw. 

Nagsakdap-sakdap 

Ang mga kwaknit 

Ibabaw sa kangitngit.

 

Nagkanta-kanta 

Ang mga gangis 

Sa ilang mga orasyon. 

Nagsigi og pangulitawo 

Ang mga iro 

Sa tibuok nga buwan. 

Ug nagdagkot 

Ang biniyaan sa payag,

Nagpaabot... 

-- JEFFREY DEL ROSARIO 

Danao City, Cebu, Philippines

alibangbang

Naglupad-lupad 

        sa tanaman 

sa nataran hangtod 

        nahisalaag 

        sa akong lawak— 

mibatog ngadto 

        sa mga layang buwak 

kilid sa litrato 

        

        ni Nanay 

unya mihangop kini 

        sa akong tudlo 

daw misanday nako 

        samtang nakiglambada 

ang iyang mga pako 

        uban sa hangin dayon 

mitugdon 

        sa laing hardin. Tingali, 

gibitbit niya 

        ang handurawan 

nga di niya buot nako 

        kalimtan...

-- IVAN RIDGE ARBIZO 

Davao City, Philippines

sugilagming: laktod paingon sa atlas

Nasud-ipan ko sa iyang pag-ingon nga wala pa siya sukad nakauyab og ubos sa six foot. Kana gyud kunong yanuhon lang siya pag-alsa nga dili na gyod motugkad iyang tiil sa yuta. Kusgan, maskulado, walay tiyan, dughanon.

“The Achilles type, you know,” sulti pa niya, samtang nagtila sa ice cream nga akong gipalit alang kaniya. 

“Tam-is ang ice cream sa? Bugnaw pa gyod,” ang akong tubag. 

“At least naay SUV,” dugang pa niya. “Kanang kamao moatiman niya, mapinanggaon, masinabtanon. Hilig mo-travel, mao na akong soulmate,” niya pa. Damgo niyang moadto kuyog iyang soulmate sa Kathmandu, gani og mahimo lahos na sa Mt. Everest.

 

“Kataas gud diay sa imong mga damgo,” tubag ko niya. 

“Dapat lang,” tubag niya. Ngano gud kunong mo-settle siya “for less.” Ug kana pod kunong tambok og bank account. 

Mikuot ko’s akong bulsa. Duna pud baya koy diyes mil nga bag-ohay lang nako na-loan sa coop. One year to pay. Sunod tuig na lang ko mopalit og bisikleta. Asa ra man na’g sugton ko niya. 

“Asa man gusto nimo moadto?” pangutana ko niya. “Surprise me,” tubag niya. Magsige na kini siyag Inenglis sukad nakapatong sa call center. Niya pa, morag naanad na lang pod siya. Apil na iyang pagka-slangerds. Giimadyin niya iyang kaugalingon nga taliwtiw og ilong nga nakauyab sad og taliwtiw pud og ilong. 

“Sige, pero naa ko’y pangutana nimo,” sulti ko niya. “Shoot.” 

“Kanang, og magkita mo anang lakiha nga imong gidamgo, unsa man pod imong ikadalit niya?” 

Mitan-aw kini siya nako nga daw tigre. 

“Mao diay na akong surprise nimo,” sulti ko niya ug dayong tipas palayo, laktod ngadto paingon sa Atlas Bicycle Store. 

-- JANUAR E. YAP 

Talisay City, Cebu, Philippines

kon tan-awon ko si ambeth

Kon tan-awon ko si Ambeth nga naga-arado 

Sa gina-agsahan nga eanas, 

Ginapanumdom ko ra Nanay sa katre 

Nga gahueat it grasya sa eangit. 

Gatueok sa bubungan 

Kon siin makita ro pilambato nga bituon 

Sa magae-umon nga kaeangitan.

Apang ra uyahon ka anang Nanay 

Hay masiga paris it daho't saging 

Kon silakan sa agahon. 

-- MELCHOR F. CICHON
Iloilo City, Philippines

pahinumdom sa kumpari nakong gikupsan og paglaom

“… but it’s your solemn duty/ to live one more day/ to spite the enemy…” 

-- Nâzim Hikmet, Some Advice to Those Who Will Serve Time in Prison 

Ugma damlag, bisa’g natanggong ug gakagot intawon

ang lagos samtang nalup-og ka karon—pwera buyag!— 

ilawom sa sayal sa urom, tuhoi nga tuhikon ra unya 

ang imong tabon-tabon. Ginhawa’g taman sa panuhot. 

Bisa’g maabta’g pista ang tingbitay sa iro, hinaot unta

makat-on ra unya ka unsaon pagtagbaw og paghot. 

Bahala’g mobarag samtang tagaliog ang kulihad 

sa kilat ug sinuka sa dugdog. Pastilan, paanod lang 

hangtod hangopon ka sa gawara-warang sangpit-

pagdapit sa silingang gasarasay, gasapnay og 

bihag gikan sa buwangan. Kalami itaghoy kon 

molutaw unya sa sabaw ang dila, molapwa sa tanang 

kahiubos. Na hala, bahala’g maghalhal ka pagtultol 

sa naanod nga mga baso, panaksan, plato, ug kaldero  

sukad gapadagit sa langyaw si kumari. Sagdi lang pod 

kon igo ra kang gituwaran sa imong gipangbotaran 

nga kasaligan ra’g surambaw. Kaayong itunglo

o ipa-Tulfo sa tanang gatamay ug gatratar nimong 

pisot, pesteng yawa! Tunla lang ang imong pagbakho 

hangtod manug-ab ka’g pamalikas nga sarang untang 

mowataswatas sa makabikog nga katugnaw balikos 

sa imong liog. Madawat ra nga dili ka palaran kon 

kutob na lang intawon ka sa pagtikungkong— dili na 

mopatalinghog sa mga tuktogaok tugbang anang 

gautog nga kasuwaw, gabansiwag lahos sa buslotong 

bungbong ug atop. Panghilam-os. Ang alaot kana rang 

dili na barogan ang pagtutok sa gawasnon nga lapok— 

gadahili kay gihagit sa gaasong panimalos sa imong ihi. 

-- MICHAEL U. OBENIETA 

Topeka, Kansas, USA

kon dili kaw maako

(para kan B) 

Kon dili kaw maako 

Mopuya pa ba kaha an bombels sa musitera? 

Kay sigurado ako an langit magdugyom ra 

An kapaso nan suga 

Kangitngit nan duyom 

Sa damgo ra kan motunga. 

Kon an hangin makalimot paghayok sa lupa 

Makalimot ba sab kaha an kasing-kasing na nagpuasa? 

Dili ko makab-ot an imo alima 

Kuman na an mga buyak nag-alingasa sa sanga. 

Hain na an imo mga abaga? 

Waya na’y kabatugan an mga langgam nan ako pag-inusara. 

Kon dili kaw maako 

Maghinay-hinay ba kaha pagkawaya an kayajo 

Sa ako dubdob, an dayugdog kon dili kaw igkita.

O magpadajun an pagkuros-kuros nan subasko

Samtang nanago an mga kabakaba 

Sa biyangaw nan kamingaw. 

Kon sa kadugay nan pagtujok nan panahon 

Sa kadugayon nan waya’y pagkitaay nan buntag sanan duyom. 

Kon makahuna-huna kaw bisan są anino nań ako kayag 

Hayok sa kawanangan, hakpa an kahanginan 

Kay pasingod na ako. 

Sugaton ta kaw daya an isa ka karton na paraiso. 

-- AVA MARIE A. VILLAREAL 

Surigao City, Surigao del Norte, Philippines

ang siklo sa mga pulong

                                             nagsugod na sab, 

ang mga ngalan, berbo, adhetibo, nanurok na sab 

diha sa mga hardin, baol, plasa. 

Nagpakit-anay sila og ilang isig ka pungpong, 

ang mga peryodista, magsusuwat, tig-asoy;

gihukad nila sa ilang mga bag ug bakpak,

baskit ug buyot ang mga hinambin, 

ug misaliyab sa kahanginan 

sama sa mga kabakaba ni Juan Ramon, 

namukhad daw mga putot nga bala. 

Ayaw kalimti ang mga pungan: 

bakakon, kawatan, mamumuno; 

itaga sa mga bato ang mga numero: 

30,000, 50,000, 203 ka bilyon; 

ikudlit sa mga punoan sa kahoy: 

X💘Y; mga ngalan -- 

Mijares, Trajano, Romero, Kian, ugbp. 

Idulog ang mga tunog sa katulogon, 

palup-iti ang mga silaba sa unlan, 

tipigi sa mga panid sa libro 

sa mga naptalina nga di mangatulog, 

ug itisok sa kapanganoran nga salag 

sa mga balita sa ulan. 

Ug sa dihang mounos nga dili kapugngan, 

mangahumod ta, wala’y sapot, 

botas, payong nga makapanalipod. 

Matunaw ang palasyo, 

maugkal ang mga semento, 

ug maugkat ang mga lawas, 

molutaw ang mga pitaka sa mga hulagway 

sa pinalanggang asawa ug mga anak, 

manindog ang mga hubong bukog 

ug motudlo kanato: Kamo! Kamo! 

Kaniadto, karon. 

Ayaw kaguol, O igsoon ko! 

Makaamgo, maluwas ra ta, kay nagsugod na usab 

                                            ang siklo sa mga pulong. 

-- ESTER TAPIA
Nordrhein-Westfalen, Germany

ihatod sa baha ang lubnganan

(alang sa tanang gibanlas ni Karding)

Giunongan sa payag ang nalukapa nga bukid 

sukad sa duha ka gabiing bunok sa ulan 

nga giambitan sa lipak duyog sa dalugdog hangtod 

nabuak ang nagbarog nga punoan sa Antipolo. 

Lutay nga mibad-ay ang payag ubos sa pangpang 

nga gialirongan sa kakahoyang wa na’y ngalan. 

Gidaro sa gadahunog nga tubig ang dagkong 

mga bato, gabugwal og laing dalan paingon 

sa kamingawan. Kon hain man gianod ang payag 

gikan midanguyngoy ang dag-om, hinaot 

unta lapas pa sa lubnganan ang kahilom… 

-- JOVANIE B. GARAY 

San Isidro, Davao Oriental, Philippines

ulan init, timbaya panamilit

                      You called me from the room in your hotel 

                      All full of romance 

                      With someone that you met 

                      And telling me how sorry you were… 

                                                                 — Stephen Bishop 

Nagpaundayon ta sa atong kulukabildo tungod sa inday-inday nga ulan apan wala man god ko moyanghag bisan makausa lang mao nga nahingangha ko sa nanindog na ta paingon molakaw unya miatubang ko nimo. Nagparetoke man diay ka sa imong nawong. Maingon nga lukop ang kausaban. Puti na kaayo ang imong aping unya medyo miatras gamay ang imong suwang. Sa daklit milutaw sa akong alimpatakan ang maskara sa mga milo sa unang sugilakbit sa Mga Damgo ni Akira Kurosawa. Naa hinuoy anggulo nga makaingon ko nga ikaw gihapon ni, sa may tampihak o sa korte sa ilong (nga halos dili mamatikdan ang kalainan sa kaniadto, kon anaa man ugaling). Apan sa wala kaayo makaila nimo, dili na gyod ka mailhan. Sakto ra pod tingali, kay nagbag-o na man ka sa imong kinabuhi. Wala nay igong rason nganong magpaila ka pa kanila nga buot mo nang kalimtan. 

Pag-abot nato sa eskina diin magsanga na ang atong dalan gisugat ta sa talisawop nga adlaw ug kalit lang misantop sa akong hunahuna nga wala man diay koy giplano nga adtoon pa gikan dinhi, nga pidpid sa lugak nga laygay sa kahaponon wala koy mahinumdomang detalye sa seryoso natong pagdinayganay kabahin sa managlahi tang mga kasinatian sukad sa kataposan tang panagkita, nga wala ka motubag sa kapila ko sublia nga pakisayod kon asa ka gustong modangop karon, sa bukid ba sa umaabot o sa dagat sa kagahapon. 

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO 

Cebu City, Philippines

lamdag sa wala pa ang uwan

Gidalidali og hipos 

sa inahan ang iyang hinayhay 

samtang sa luyo 

sa ilang balay 

ang anak niyang lalaki 

nakigdula sa mga alindanaw 

ubos sa abohong 

kawanangan. 

-- LEONEL QUILLO 

Malalag, Davao del Sur, Philippines