ang kaligoanan sa mangunguot

Pag-abot sa bayranay wala koy problema kay para sa usa ka tawo ra may akong gikaligoan, usa sa mga lawom-lawom nga banyera nga gilibot sa tunga-tungang bahin sa Plaza Independencia. Nindot dinhi kay makita ang langit, unya kay wala may nagdungaw nga dagkong kahoy disgrasya na kaayo kon matagakan kag til-as. Gialirongan og mga punoan sa kamates (kadtong klase nga molatay) ang mabaw nga mga kaligoanan nga tua sa daplin, laray sa sinimaang mga alambre. (Ang lagwom mas mahal, unya sibuyas bombay pula ang tanom nga gialirong). Menosan lang ang kapakapa, dili mag-initik aron dili mangatol ang ilok. 

Kadtong bayranan sa pamilya nga miokupar sa kasikbit nako nga dakong kaligoanan duol sa puntod sa kilid sa resort nga habig sa dagat, nga sa akong banabana singko por diyes metros, maoy tukhionon. Mibungat ang maningilay og kantidad (pila gani to ka gatos) nga ang singil kada ulo apan miinsistir ang lider-lider sa mangaligoay nga ang bayad kuridas para sa usa ka grupo, nga dili na sapayan pila ka tawo, bahalag magbinag-irayg lubot. (Maayo mag hait og kibot sama sa paril sa Fort San Pedro, sagbat pa sa bukogon nga dalagita.) 

Samtang nangugat sila sa ilang panaglalis may nakit-an kong pitaka sa tapok sa ilang mga hinubo. Pagpunit nako ani gilingi ko sa tanan. Dungan kaayo, makapahinumdom nimo sa martsa sa kasal sa mga tinggawong sa ngiob nga lasang atol sa piyesta sa langit. Miapil gani ang maningilay nga ugdog ubol-ubol, unya ang batos niyang binatilyong kirat ganado kaayong misulirap. Midali-dali kog pahayag nga abi nakog mao to ang akoa. Giuli nako ang pitaka unya gilayon gihulbot ang akoa nga susama ang kolor ug gidak-on. Medyo lahi lang kay ang akong gipunit hulikab ang porma. Maayo gani kay mikalma sila ug mibalik sa ilang ergo, deretso morag payong nga gihipos pinaagi sa usa ka tuplok kay gipadpad na ang dag-om. 

Ikaduha na ni sulod sa hamubong panahon nga gisuspetsahan kong kawatan. Gikan pa man god ko sa karnabal, nasangit sa usa ka suok nga basar nga nagkalandrakas lang ang baligya. Dihang gabitbit ko sa napilian nakong abubot, kwintas nga plata nga ang pabitay kalabera sa kwaknit, nahisalaag ko sa gawas sa tindahan nga daghan og lutsanan sa akong pagpangita sa apapangigong tindera nga naglaruylaroy, gilaay kay walay laing namalit gawas nako. Medyo layo na ko sa tindahan dihang nasigpatan ko sa tenyente del baryo unya gilayon gibutang-butangan. 

Karon samtang gahulat kog masakyan misulod kog karinderya nga gibitayan og mga sinapid nga bangan sa ahos ang mga sagbayan. Wala ko magdali nga masilbihan kay nalingaw kog pamantay sa mga kustomer. Dihay sabaang senyor nga ataon og panit, gialirongan sa iyang mga batos. Klarong abogado nga daogan sa kaso. Abogadong probinsiyano, gabilangkad samtang nanukhi og pinatalsik. Gasinaw ang nawong, galut-od ang suwang, balhiboon ang awom nga maorag pasas nga gipapilit sa kilid sa gahapa niyang ilong. 

Apan mas nalingaw kong naniid sa miokupar sa labing duol sa akoang lamesa nga lahi sa uban kay ang mantel dili binulakan. Magtiayong saysentahon nga gabanos-banos og panug-ab, nagmug-otanay nga blangko ang tinan-awan, klaro nga wala magkasinabot morag Insik ug Makaw. Nangutana ang bana sa silbedorang bagag ngabil nga morag troso ang paa kon pilay bayranan sa ilang gikaong balbakuwa ug pinakupsan, apan ang asawa man hinuoy mitubag. Niya pa, hoy, gibarod man diay kang ugoka ka, paingon ta sa Argao, uy, dili sa Guihulngan. Gibangkong na. Wala pa baya tingali sila abtig ango-ango. Mga mayang bungol lang tingali. 

Galibog na pod hinuon ko. Abi nakog gahulat kog bus sa merkado sa Mantalongon, nia man diay ko sa pantalan sa Tangil. Dakong dagat, morag San Pedro San Pablo, ang tubig mitupong na sa ngilit sa piyer nga hinimo sa itom nga anapog. Dihay pasahero nga klarong regyular nga magbiyahian didto nga mipasalig nako, bisag gatungok ko ug walay pulong nga gibungat, nga dili na mosaka pa ang tubig. Niya pa nga gatingsi, uban sa paghapuhap sa gamayng notbok nga mao ray iyang dala, bisag moubog pa ang agta sa Kantularoy, hangtod dinha na lang kutob—daghang salamat Manoy Manang Diyos ko Ginuo pasayloa kaming makasasala niining panahon sa kasadya—ang awas sa taob. 

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO 

Metro Manila, Philippines