usa ka hapon sa paghalad

Nagbungkal ko sa nataran

Samtang gisukod sa imong tinutokan 

Ang kalawmon sa kadulom. 

Naglagiting ang bagting 

Matag pakong sa pala ug bato, 

Ug gipangitsa nako sa daplin

Ang balas samtang gitapok nimo 

Ang saag nga mga sagbot. 

Dungan natong gilubong 

Ang nangalisbong baho sa dugo 

Ug giulod nga lawas sa puting iring, 

Gibisbisan sa kainit sa imong luha 

Lakip ang mga buwak nga laya. 

 -- IVAN RIDGE ARBIZO 

Davao City, Philippines

ang kalimot naa’y gahom

Ang kalimot naa’y gahom,

ingon sa nahipugwat nga kabuot ni ______

samtang naghinultol ang iyang mga tudlo 

subay sa mga ngabil nga nagkadugo. 

Nakalimot siya sa kaparat. Nahumol siya 

sa alimungaw, gimino sa daghang higayon 

sa kadugay sa panahon ilawom sa dakit, 

ibabaw sa yuta nga mihatag niya’g kinabuhi. 

Karon, nahinumdom siya sa pa’d sa tawo 

nga mipasilong sa maong dakit, mitinguha 

sa pagpanikop sa mga aninipot nga migaray 

sa mga bukton ug gihay niini matag gabii: 

misabwag og pahiyom, kalinaw, kaanyag. 

Sa matag usa nga nahagbong, sa matag suga 

nga napalong, ang dakit nasamad pagbag-o. 

Milayat ang agta ug mipunggot sa liog 

sa lapastangan. Unya, nalimot siya. 

Ug nahinumdom siya sa kasakit sa gilansang 

nga wa'y salaod apan duna’y gibarogan nga paglaom 

ug gitanyag nga kabag-ohan. Unya, nalimot siya. 

Mihinay pagtagak ang mga lugas sa dugo 

sa iyang mga ngabil. Apan wala siya’y nalitok. 

Karon, nahinumdom siya sa hataas nga higayon 

diin matag tawo nga milabay milugnit sa iyang 

dughan ug mipugnit sa unod sa iyang dila 

ug mitabas niini sa kataposan. Wala’y dakit 

nga milandong, ni agta nga miasdang. 

Nagdumili niya ang yuta. Mibawos ang kahilom 

sa lasang. Nahanaw siya nga wa masangpit 

ang iyang panga’n. 

 -- JOHN BITON 

Hồ Chí Minh, Vietnam

panan-awon

                                                       Hold Infinity in the palm of your hand
                                                       And Eternity in an hour.
                                                                                        — William Blake 

Sama sa usa ka panganod, mitugdon ang usa ka kumkom nga yuta diha sa palad nga imong giisa nga binukhad samtang gahigda ka sa kupkop nga balili sa inyong tugkaran. Sayong kahaponon. Ang gainusarang kahoy nga imong gisilongan usa ka tangkas nga payong, and lunhawng banig usa ka dagat diin nagpangidlap ang platang mga himbis sa bagang duot sa gisaw nga dili makita. Ang tanang mga talan-awon niining diyot nga kalibotan nahiluna tungtong sa imong palad, sama nga inanay kining milipang lagbas sa gatosan ka libo ka tingpugas ug ting-ani, nga karon imong gibayaw aron himoong tugpahanan sa mga alindanaw. Sa dihang gaduka ka na, gihuyop mo kini, usa ka bula sa sabon, ang yuta nga mao ang tugkaran, kahilom, ikaw ug ang langit nga gihagkom sa usa bildong planeta—ang tugkaran, kahilom, ikaw ug ang nagkahanap nga kahaponon nga gidagit sa dagat—mikapaw milutaw gituya palayo, paingon sa kapunawpunawan, mipid-ok nangitngitan nahisarasay. Apan sa pagkatinuod, kining tanan tagsip lamang sa panumdoman nga sulagmang masabot nga takos katahapan, ug busa maoy nahukmang itanyag sa banwa sa mga buhi isip maoy labing katuhoang pananglitan sa damgo ug panan-awon: baligho, balikwaot, malimbongon, maluibon. 

 -- VICENTE VIVENCIO BANDILLO
Metro Manila, Philippines

ang gilawmon sa tingtugnaw

Bisan unsa kataas sa huwaw moabot gyod ang uwan. Ang mga alindanaw ug tabili nga gipangdakop nato sa darohan ni Tatay Dodo mapulihan gyod dayon og mga tilapia ug pantat— gisubak nato sa tangkong, giluto sa kusina ni Nanay Inyang. 

Nahimong lim-aw, gisawman na sa kabaw ang kanhi gidagan-daganan nato ug gipabantok sa atong mga katawa dihang gitugpo nako ang imong tabanog. Kanindot untang sugdan pagbalik: sudlana’y tunga, pulis-dunggab, shatong… 

Lisod na kaayo kang dakpon. Ug sayon na lang kang itandi sa bituon nga lantaw-lantawon ra nato kaniadto gikan ta nangabat og mga aninipot nga gidasok nato sa garapon. Dili sama kaniadto sa atong pagduwa’g tigso-tigso diin kanunay lang kang napriso. 

Ting-uwan na sab. Kanindot untang palutawon na pod ang bangkang papel samtang kini tulod-tulodon sa lapokong tiil, palabangon sa kamingaw. Ambot maapsan pa ba kaha nako kon asa ka galatagaw? 

-- JEFF DEL ROSARIO 

Danao City, Cebu, Philippines

dam-ag sa dan-ag

“… I trust that beside the well which had been dug/ By my elders, a storm lamp had been placed,/ Lighting up the path toward home…” 

-- Marjorie Evasco, Farol de Combate 

Alang sa tigkawot og lubong, kining duha nako ka kamot 

hinaot dili maminhod pagpakpak. Hinaot paspas pod mopunit 

sa mga nangatagak ug dali rang mokab-ot sa naunlod. Palaran ko 

kon makatultol sa mga nasukamod ug nagkamang. Unta, 

wala nanampong sa iyang tingsi si Nong Bolyok, ang tighabwa 

sa mga kasilyas sa kasilinganan namo didto 

duol sa ihawan sa Lorega. Dako unta nakong dungog kon 

nakahigayon pa ko’g lamano niya kaniadto. Kay kinsa pa’y 

labawng halangdon gawas niya nga nangahas pagtugkad 

sa gilawmon sa iyang ginhawaan aron duna’y makaon 

ang nailo niyang tulo ka mga apo, mga kadula nako. 

Dihang nanagko na hangtod nanimpalad paglangyaw 

sama nako, hinaot diha’y bisan usa nila nga nakauli 

ug nakatambong sa iyang haya. Unta, 

molungtad ang alimyon sa mga kandila bisa’g upos na, molahos 

sa mga balisbisan nga saksi kanunay sa punga-punga ug 

pagkalumos sa mga imburnal ning gikalag nga dakbayan. Dinhi, 

ang pagkapkap sa mga liso angay lang sa mga nakat-on pagdapit 

ug paghangop sa dag-om diin nigamot ug nilipang ang kilat. Unta, 

madan-agan og laylay ang akong daman kon mag-alirong nako 

ang huyoyoy nga galukdo sa tanang baklag ug gaguyod 

sa gimino ug gadangungoy nga mga santilmo… 

-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA

sa gihapon nibangon ko

Mahimo ko nimong ipatik sa kasaysayan 

Uban sa imong aplod, gituis nga mga bakak, 

Mahimo ko nimong tumban sa yuta 

Apan sa gihapon, sama sa abog, mobangon ko. 

Nakasipok ba nimo ang akong pagkamapangahason? 

Nganong gilipotan ka man sa kadulom? 

Tungod kay galakaw ko daw aduna ko’y mga atabay sa lana 

Nagbomba diha sa akong sala.

Sama sa mga bulan ug sama sa mga adlaw, 

Uban sa kapihoan sa taob-hunas, 

Sama sa mga paglaom nga nigitib pataas, 

Sa gihapon mobangon ko. 

Buot ba nimong mabatyagan ang akong pagkagupok? 

Pagduko ug pagpaubos sa tinan-awan? 

Mga abaga nga nahunlak sama sa mga lusok sa luha, 

Naluya sa mahinuklogon nga pagngaab? 

Nakapasagmuyo ba nimo ang akong pagkamapahitas-on? 

Ayaw lang pod lisod-lisora pagdawat 

Tungod kay gatalidhay ko daw aduna ko’y mga minahan sa bulawan 

Nagkalot sa akong kaugalingong nataran. 

Mahimo ko nimong pusilon sa imong mga pulong, 

Mahimo ko nimong tagud-tagoron sa imong mga mata, 

Mahimo ko nimong patyon sa imong kasilag, 

Apan sa gihapon, sama sa hangin, mobangon ko. 

Nagsipok ba ka sa akong pagkalawasnon? 

Pag-asdang ba nga wala’y pasidaan 

Nga gasayaw ko daw aduna ko’y mga brilyante 

Sa panaghaom sa akong mga paa? 

Gikan sa mga lagkaw sa kaulaw sa kasaysayan 

Nibangon ko. 

Gikan sa kagahapon nga nigamot sa kangulngol 

Nibangon ko. 

Usa ko ka itom nga lawod, galumpayat ug halapad, 

Gabuhagay ug gaawas ko pagsapnay sa taob. 

Gitalikdan ang kagabhion sa paghasi ug kahadlok 

Nibangon ko 

Sa banagbanag nga makapahingangha ang katin-aw 

Nibangon ko 

Gadala sa mga gasa gikan sa akong katigulangan, 

Ako ang damgo ug ang paglaom sa ulipon. 

Nibangon ko 

Nibangon ko 

Nibangon ko.


(Paghubad sa balak ni Maya Angelou isip kinasingkasing nakong pagyukbo kang VP Leni Gerona Robredo) 

-- GERWIN VIC E. BHUYO 

Bangkok, Thailand

duna’y silaw ang kamingaw

Basin gatuo ka 

nga wala. Apan didto 

sa dapit sa imong ug akong 

kamingaw, ang kahumot sa kanhing 

mga damgo mamukaw. Didto mogimaw 

ang kalab-as sa mga pulong. Tan-awa 

unya. Mokisi-kisi kini sila paingon 

sa imong gitimplang 

balak o kanta. 

Ayaw kahadlok. Ayaw 

kaguol. Subaya ang iyang hilom 

nga dalan. Didto sa iyang 

utlanan, tin-aw ang tinta 

sa atong kaugmaon. 

-- DELORA SALES-SIMBAJON 

Butuan City, Agusan del Norte, Philippines

siglo sa salamangka

Sa di pa nato tungabon ang sanglitan sa hinapos nga kagabhion, sayran ta nga inanayng nalumpag ang buhilamang ginama sa karaang mga tugas nga gidapat kaniadto sa karaang lantay. Punto na usab sa siglo sa salamangka ug ang atong mga magbalantay mao ang galurat nga mga bituon nga sa wanang namikat kanato. Palaran ang makakaplag sa idlas nga taknaan kansang mga kamot motudlo sa petsa sa kamatayon. Ang mga saag ug wala hiilhing mga patayng lawas mangabuhi ug pangitaon ang nahabilin nga kapikas sa ilang kasingkasing ug ang kapikas sa buwan nga daw sanggot sa nagpangagot nga dughan. 

-- LEONEL QUILLO
Malalag, Davao del Sur, Philippines

pagbanaw sa aping, paglutaw sa unlan

Asa na gani ka? Abi baya nako’g gakuyog ta 

Samtang gadag-om ang kabuntagon 

Dinhi sa Luyang. Moulan tingali unya… 

Kalami na gyod untang ihuyatid tupad 

Sa akong iring nga kabang kon dili pa lang 

Laagan ug kanunay mokuyog sa kundatan! 

Maghinawiray unta ta dinhi sa higdaanan 

Kay basi'g maanod ko sa akong pagdamgo. 

-- HAZELEN C. COBOL
Argao, Cebu, Philippines

dayalogo

“Di ba dinhi tong mga buhing bantilis 

nga mipayong sa mga katang ug burod, 

ug hayhayan nga wa'y higot kinsa 

misagubang sa akong mga tamparos?" 

            pinahagawhaw ang pangutana sa palopalo. 

            Ping-it nga nitubag ang tubaon nga tubig: 

"Dihang di na mapiog ang kadangog, 

nadakin-as sa syudad,nanimpad… 

kay mitikangkang man ang hiniktang 

kagang pagbagting sa tagingting." 

-- CARL B. MANTUA 

Baybay City, Leyte, Philippines

dutlan

ang usa nila gwapa 

dihay duha o tulo 

nga dato ug may hitsura 

apan kawang lang ang kagwapa 

kwarta ug hitsura 

kay ang balili kilid sa sapa 

igo rang mihulma sa porma 

sa seksirikay nga batan-ong baka 

nga nagpauraray tibuok gabii 

-- IOANNES P. ARONG 

Lapu-Lapu, Cebu, Philippines

tidlom

kon ang kabug-aton ning dughan motidlom 

dugay rang nalumos ang akong kahilom 

-- JOVANIE B. GARAY 

San Isidro, Davao Oriental, Philippines

nganong ang mga pinasagdan dili angayng’ hilakan

Nabatasan na namo nga dili silhigon 

ang mga dahong laya. Pasagdan 

nga mangatagak ibabaw sa mga nauna 

nang mibiya aron magtapok
pagbalik, mohalok sa ugat nga gigikanan. 

Matag duaw sa usa ka lubnganan sa Tulunan, 

magdagkot mi’g upat ka kandila: 

sa uyuan, mga apohan, ug ig-agaw 

nga giusa ra ang kapahulayan. 

Kaganina, dinhi sa tugkaran, gisusi nako 

kon aduna ba’y bakanteng luna. Ug

naaninaw nako ang laing higayon 

sa pagpanglunhaw puhon: ang nangalaya 

maayong patambok sa kabiling yuta.

-- PAUL RANDY GUMANAO
Koronadal City, South Cotabato, Philippines

ang binhi nga nabugti

Dautang tilimad-on ang mihinagbo kang Haribon sa iyang pagpalagdas og lupad balik sa kabungtoran sa Dakong Pulo gikan niya gikabildo ang mga baganing manggugubat ni Mandalangan sa amihanang purok sa Mindasilang. Halos dili siya makatuo nga si Abukay ug Perikoy mao’y nangunay pagsugat kaniya ug ingon sa nahulma sa ilang mga dagway ang di-ikalilong nga kahingawa. 

HARIBON
Uy, ingon sa naay gumonhap akong nasud-ong 

Luyo sa inyong nagkulismaot nga mga nawong? 

Nganong kamo man ang nagkutayg dalandalan 

Niining akong pagpauli sa Kalawaanan? 

ABUKAY 

Talahurong Haribon, ayaw kahikurat sa among itaho: 

Imong Lawaang buhatan gihuptan sa dagkong ungo. 

Wa'y duhaduha ang nagpaluyo ning tanang hitabo 

Mao ang Tres Sawahes samtang didto ka sa layo. 

PERIKOY 

Tinuod kana,Talahuron! Kagubot ang nagsamtang 

Sa habagatang bahin sa dakong pulo sa Mindasilang. 

Ang mga kaunggoyan, kabinawan, ug kalanggaman 

Naukay ug sa tumang kalisang sila karon gisaopan! 

HARIBON
Unsa? Gipaluyohan sa tulo ko ka dagkong sinaligan— 

Ang Tres Sawahes? Sige, pun-a ko sa kasayoran! 

Usa kini ka dakong pagbudhi sa akong pamunoan! 

Mao ni ang resulta sa Danaw nga akong nasaksihan. 

ABUKAY 

Gisulsolan nila ug gimobilisa ang mga insektos! 

Gipangulohan ni Haring Gangis ang nag-insurektos! 

Tanang mga mananap nga alangisngis og tingog— 

Gipaambahan sa ilang orkestrang makabungog! 

PERIKOY 

Apan, bepor pa niini, gihamok sa mga halas ug tanga, 

Ug uban pang mga mananap nga nagum-om og laa— 

Mga ulahipan, lampinig, pasgaw, buyog ug putyukan— 

Aron pamahiton ang tanang ihalas nga kahayopan. 

Nagyagaw sa kalisang ang mga binaw ug unggoy, 

Naukay ang mga langgam, mga manok, mga baboy! 

Ug labing mangtas sa tanan mao ang mga iro! 

Gilutos mga kahayopang sa lasang lumulupyo! 

Napugos intawon pagpamahawa sa kalasangan 

Ug midangop sa mga walog ug mga kaanotan, 

Duas sa peligro sa gutom, sakit ug katalagman, 

 Hinikawan sa gawasnong katungod ug kagawasan. 

ABUKAY 

Mao kana, Talahuron, ang kinatibuk-ang kahimtang 

Ug buot sa Tres Sawahes nga imong ipahamtang 

Ang balaod militar sa kalasangang naapektohan 

Aron masumpo dayon ug mga kadaot malikayan. 

HARIBON 

Hmm. . .dili tiaw ang kadaot segun sa giasoy ninyo...

Nabutang ako niini sa duha ka nag-umpugang bato: 

Kon sila akong supakon, kamatayon akong paingnan 

O kon dili ba kaha, golpe de gulat sa akong pamunoan. 

Ug kon ako silang uyonan, ang kausaban matalikdan, 

Ang plano-de-reporma biyaan ug ubang kabag-ohan? 

Ug siguradong mabulit sa lapok akong kadungganan, 

Gawas sa pihong kaalaotan sa masang gipahinungdan. 

ABUKAY/PERIKOY 

Talahurong Haribon, naa ra sa imong mga kamot 

Ang desisyong ipakanaog nga tukma sa umaabot. 

Ang kabulahanan sa imong mga pinahinungdan 

Hinaot nga kanunayng suod sa imong dughan. 

HARIBON 

Salamat, salamat, mga loyal kong kaanib! 

Tamdon ko kanunay ang inyong gipangtukib! 

Himoon ko gayod unsa’y makaayo sa kadaghanan 

Dili ang makatukmod kanila ngadto sa kaalaotan! 

ABUKAY/PERIKOY 

Ang kinatibuk-an sa kalanggaman ug kahayopan, 

Mga lumulupyo sa kahanginan ug kalasangan, 

Puwera lang sa mga oportyunista’g traydores 

Nga way panukong miduyog sa Tres Sawahes, 

Mohangop sa imong mga proyekto sa kalamboan 

Ug dili motumpawak kanila sa dugang kadaotan. 

Molaban sila nimo kon interes nila imong tinguhaon 

Apan mokontra usab kon ugaling imong linglahon. 

HARIBON (Sa iyang kaugalingon) 

Siyempre, ako kining timbang-timbangon pag-ayo. 

Sobrang maru Tres Sawahes sa Kasadpang Imperyo. 

Lisod supakon kon gusto kong padayong motunhay 

Busa pasaligan ko sila sa hayperboli’g pasumbingay. 

-- DON PAGUSARA
Davao City, Philippines

latagaw

Sa laing kinabuhi liboan ka tuig 

Sa karaang panahon, 

Usa ako ka manlalayag 

Sa kinapusoran sa pasipiko— 

Tugkanan sa unos ug bagyo. 

Ang among katiguwangan 

Dugong libud-suroy sa kadagatan 

Nga gikan sa kasadpan 

Mibugsay sugat sa hangin 

Bawon ang kinaadman 

Sa katluan ug duha ka 

Parola sa mga bituon. 

Masuhid ang mga timailhan 

Sa iswag sa panganod 

O sa kango sa sakayan 

Ikurambos sa bulok sa langit 

Ubanan ang panon sa mangoliay 

Nga mga langgam ngadto 

Sa mga isla naghuwat bisan pa 

Sa bangis nga panghasi sa unos. 

-- RODELIO BARELLANO
Caloocan City, Metro Manila, Philippines

dili ko tagadinhi

Nawad-an na ko’g gana. 

Niundang og tulo akong laway daw

irong buang nga naulian apan 

nasaag gihapon ko, gitugnaw. 

Napuno sa nuka akong batiis. 

Gikurikong ang akong mga tudlo. 

Gatuy-od intawon akong dila. 

Mopauli unya ko sa amoa, magsulo 

balik didto sa akong langob 

diin mag-ampo ko nga magdaob. 

-- JONALYN ALMACIN-GOURDON 

Nantes, France

mag-aginod, magpaanod ang molupad

“Exiled from work by typhoon flash floods,/ She waits in her room for the whirling winds/ To calm down, reads her beloved poet in bed.” 

-- Marjorie Evasco, 'A Turtle-Poet Dreams, Given Time'

Kon asa kutob ang sukarap sa dugdog sukad gibugwak
Sa higanteng kangiob, ang lawod ra’y nasayod. Ug ikaw, 

Hilom nga gatidlom sa kahayag tugbang sa kilat, nasiak 

Uban sa kapupod-an nga hagbay rang gihanduraw 

Ug gihimugso sa mga bulkan. Bisa’g kapila ka nihilak 

Sukad gitag-an sa imong uha ang paglanog sa tiaw 

Lapas sa lasang ug baybay sa Maribojoc, wala ka misupak. 

Misubay ka sa mga tigmo bisa’g lahos kini sa bung-aw 

Nga salin sa linog ug saksi sa tanang unos. Miambak 

Gani bisan ang bao, mitupong sa pak-an mong pagtukaw.

-- MICHAEL U. OBENIETA
Topeka, Kansas, USA

kalisang: paghubad sa balak ni Kahlil Gibran nga “fear”

Ginaingon nga sa wala pa mosulod sa dagat 

ang suba nagkurog sa kalisang. 

Gisud-ong niya pagbalik ang dalan nga iyahang nalatas 

gikan sa kinapungkayang bahin sa mga kabukiran, 

ang hataas ug ang gahiyod-hiyod nga kadalanan nga nitabok 

sa kalasangan ug balangay. 

Ug sa iyahang atubangan, 

nakita niya ang arang kadakong wanang sa kadagatan 

diin ang pagsulod 

daw wala na’y lain pa gawas sa pagkahanaw hangtod sa kahangtoran. 

Apan wala na’y laing paagi. 

Ang suba dili na mahimong mobalik. 

Wala’y bisan usa nga mahimong mobalik. 

Ang pagbalik dili katuohan nga nibutho. 

Ang suba kinahanglang morisgo 

pagsulod sa kadagatan 

tungod kay diha lamang mahanaw ang kalisang, 

tungod kay diha lamang masayod ang suba 

nga dili kini mahitungod sa pagkahanaw ngadto sa kadagatan, 

apan sa pagkahimo niini nga kadagatan. 

(dalit ngadto nilang Freya Natasha Fernandez-Dy,                                                          Jujemay G. Awit, ug Omar O. Dumdum) 

-- GERWIN VIC E. BHUYO 

Bangkok, Thailand