ang tirong nga gitusik sa mga bituon

…et puer parvulus minabit eos. 

— Isaias, Vulgata Clementina 

1 

Galakaw ko pauli subay sa tudling sa bag-ohay lang gidaro nga uma. Maayong pagkasurko ang yuta nga kolor dagami, walay mga bagal. Pino kaayo, susama sa umog nga bunbon nga kinonsehal ang pag-alig-ig sa ayagan nga gagmay og mata. Mao diay nga bisan sa akong kaniwang lawom og dulot ang akong mga tunob. Gasunod ko sa usa ka hayop nga tingga ang panit ug bronseng sepilyado ang sungay. Pag-od og liog, ang iyang abaga walay kalainan sa galingan nga bato. Iya kong gilingi dungan sa pagpabukad-bukad sa hubag niyang ilong. Bisan gahilak siya, hayan maaninaw niya ang akong bayhon kay banagbanag na man. Sa akong pangagpas, tirong ni siya. Minotawrong Bisaya. Ang iyang higot hinimo sa magay nga kulang pa sa lambos ang basa nga lanot unya pinadagan pa gyod ang pagkalubid. Wala ni itaod sa liog kondili sa iyang ikog nga ang punoan ingon kadak-a sa akong bukton ug sama kabus-ok sa lab-as nga bansikol. Apan wala ko kini kupti, gipadahik ra nako. Dayon nahisum-ok mi sa sapsing ug tanos nga mga kahoy nga sug-od ang sinukod nga pagkalumbay. Gakapuliki kog panagang kay daw gidagpas ko sa laylay nga mga sanga. Nakatimaho kog napaksit nga panit sa bagalnga unya inanay nga napawong ang akong panan-aw. 

2 

Nia ko sa gawas sa koral sa dato namong silingan, gaatubang sa ilang balay nga bungalow. Ga-inusara na ko, wala na ang hayop sa mitolohiya. Gisuhid ko ang pug-aw nga tugkaran. Sa among silingan gyod, apan naunsang pagkaunsaa nga ang amoa man kuno to. Walay kasikas, walay hangin. Galha. Ang mga bonsay walay tinuboan, mga liliput lang gihapon, naipit sa naandan nilang nahimutangan sulod sa dagkong tadyaw nga galinya sa ikis nga dalan-dalan paingon sa dakong pultahan. Walay kausaban, nako pa sa akong kaugalingon, gawas sa hait og silaw nga mga bituon nga gipintal sa liog-liog sa puruko nga mga tadyaw. Mga lusgaw na ug diyutay na lang ang nahibilin sa langitnong mga dayandayan, munas ginhawa nga nakalingkawas sa makaukang og dalunggan nga ting-init. Dihay galiundok nga labhonon sa usa ka daplin tupad sa ugang gripo nga ang simod naay kanal-kanal para sa manggera. Igo lang ning migimaw og gamay daw periskopyo, gapaupoy-upoy, inutil, mao tingali nga ang kamingaw mao lang gihapon, ang kahayag mao lang gihapon. Bweno, mas lubog lang hinuon ang kahayag kaysa kaniadto. 

3 

Gahinambid ko sa sala, gagunit og baso sa pabugnaw nga agridulse, dihang gikan sa pasilyo usa sa akong mga igsuong babaye galutaw nga misulod. Dili unsang lutawa, mga usa ra ka dangaw ang iyang lapalapa gikan sa sawog. Gasul-ob siyag binulakang daster nga lum-it kaayo, nga luspad na ang mga gihay sa antuwanga, ug dili na maila sa gatan-aw nga kaniadto ang namatog niini nga mga tamsi pula diay og dughan. Dihay dakong sisik nga gabitay sa gubot niyang buhok, daw himatyong bulan nga mitabon sa wanang sa tuo niyang aping. Mibiya na ang tanan ug, tulilik tulilik, namumpa nga dili na mobalik, niya pa. Tabili nga talinis og silik. Nan, unang mikagiw si Payi unya ang kataposang nanamilit, bag-ohay pa lang, mao si Tiya Koring nga nagpunayg danguyngoy ug sikma samtang namutos. Apan tan-awa, ang atong mga silingan ug pipila nga taga baybay kalit lang nagkatapok sa gawas, nanggihangad-hangad, gapatuso-tuso nga wala sila masayod nga nahiuli ka na. Kon nia pa si Itsoy Bulhog moingon na pod to nga ang ilang pasumangil kay gapaabot sila sa ulan, nga segun sa gituhoan sa kadaghanan sukad pa kaniadto, anhi unang mobundak sa atong atop aron motokar og pasakalye sa masurka nga sarang angkonon sa tanang mga lumulupyo dinhi isip hiniusang panamilit sa hulaw. 

4 

Sa dihang kalit siyang nahilom nakasabot ko nga buot siyang mangutana unsay nahitabo nganong dugay man kaayo kong nahibalik, nga gikan man lang unta ko sa sunod baryo labang sa salog, nga wala man magkulang ang akong bawon. Diha pa gani kuno koy pangpalit og babolgam. Apan bisan wala ka pa motalikod milingiw na ko gikan sa subo nga talan-awon nga dili mahumpay sa musika de las esperas, nga wala pay napalgang konstelasyon nga makaako paghingilin, samtang ang kahilom sa gawas nga wala nay tsismosong katagilungsod nga naniid daw mihigop sa kahilom sa sulod diin mitidlom ang mas bug-at pa nga kahilom. Mao nga sa makausa pa kawhaan na usab ka tuig ang milabay, bag-ong kawhaan lut-od sa karaang kawhaan, nga midat-og sa labing karaan pang kawhaan… Ug sa usa lang ka pamilok ania ko nga wala makaila sa kaugalingon, walay mahubit nga kahingawa sa wala pa ko sugoa nga sundon ang usa ka hayop nga tingga ang panit ug bronseng sepilyado ang sungay. Hinaot unta nga walay makamay-ong nako karon ug mosubay sa akong kagikan samtang gapungko ko sa daplin sa usa ka gahob nga aseras niining siyudad nga bisan tuod wala ko masayod unsay pangalan, hugot ang akong pagtuo nga sumala sa Karaang Tugon kini mao ang kaulohan diin gisaulog ang mil nuybesentos saysenta y nuybe ka sala. 

-- VICENTE VIVENCIO BANDILLO 

Metro Manila, Philippines